روزنامه "نویه تسورشه تسایتونگ" در گزارشی نگاهی به نوسانات بهای نفت و دلایل آن داشته است. در این گزارش آمده است که در همان آغاز سال ۲۰۰۸ خریداران نفت به سرعت دریافتند که سالی پرهیجان برای بازار نفت در پیش است. در دوم ژانویه ۲۰۰۸ دربازار نفت نیویورک هر بشکه (۱۵۹ لیتر) حدود ۱۰۰ دلار خرید وفروش شد. برای نخستین بار در تاریخ، قیمت نفت به عنوان مهمترین ماده خام برای اقتصاد جهانی به مرز سه رقمی ۱۰۰ دلار رسید. در آنزمان پیش‌بینی سقوط بهای نفت و رسیدن آن به سطح ۴۰ دلار، ناممکن به نظر می‌رسید.

دلایل افت وخیزهای بهای نفت

یک سال قبل، یعنی در سال ۲۰۰۷ نیز بهای نفت خام ۵۷ درصد افزایش داشت. رونق اقتصادی در چین و دیگر کشورها، عطش به نفت خام را بیشتر کرد. کشورهای صادرکننده نفت، سقف تولیدات خود را تا حداکثر ممکن بالا بردند. در این میان وضعیت سوق‌الجیشی نیز بی‌تاثیر نبود. تنش میان غرب و ایران به عنوان یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت، وجود ناآرامی و حملات تروریستی در کشور نفت‌خیز عراق و حمله نیروهای شورشی به خطوط ‌انتقال نفت در نیجریه از جمله دیگر مسایل تعیین کننده بودند. نفوذ دلالان به بازار نفت نیز سهمی در زمینه افزایش بهای نفت داشت.

در سال ۲۰۰۸ این روند در آغاز همچنان ادامه داشت. سقوط ارزش دلار این روند را حتا تشدید کرد، زیرا که سبب سرمایه‌گذاری بیشتر در معاملات پردرآمد نفتی شد. ماه به ماه قیمت نفت افزایش می‌یافت. در ماه ژوئیه بهای نفت به رکورد خود یعنی ۱۴۷ دلار برای هر بشکه رسید. اقتصاد جهانی و مصرف‌کنندگان از فشارهای ناشی از افزایش بهای نفت به ستوه آمده بودند.

اما سقوط بهای نفت درماه‌های اخیر، بخاطر تولید زیاد آن در نیمه نخست سال ۲۰۰۸ نبود. دلیل اصلی آن بحران مالی بود. با اوج‌گیری بحران، سرمایه‌گذاران پول‌های خود را از بخش مواد خام خارج کردند. مشکل بانک‌ها به زندگی واقعی سرایت کرد. در آمریکا خانه‌سازی با رکود مواجه شد و اعطای اعتبار و وام‌ها به مردم و شرکت‌ها کاهش یافت.

غافلگیری اوپک

کشورهای صادرکننده نفت از روند تحولات در بازار نفت شوکه و دچار استیصال شده بوند. تا تابستان ۲۰۰۸ درآمدهای کلان نفتی بودجه‌های لوکسی را برای این کشورها به ارمغان آورد. ونزوئلا بدل به بانی خیر در آمریکای جنوبی شد. روسیه به خاطر منابع انرژی‌اش قدرت گذشته خود را بدست آورد. کشورهای عربی در خلیج فارس، میلیاردها دلار در خطوط هوایی سرمایه‌گذاری کردند. اما این وضع دیگر نپایید. بنا به گزارش روزنامه سویسی "نویه تسورشه تسایتونگ"، کشورهای عضو اوپک در حال حاضر با مشکلات عدیده‌ای مواجه‌اند و قادر به موازنه بودجه خود نیستند. برای تنظیم بودجه، ونزوئلا به ۹۰ دلار، ایران و قطر به ۱۰۰ دلار، روسیه به ۷۵ دلار و عربستان سعودی به ۵۰ دلار بابت هر بشکه نفت نیازمند هستند.

کاهش تولید نفت

۱۳ کشور عضو اوپک در مجموع چهل درصد از تولید نفت جهان را دراختیار دارند و بدین دلیل تعیین بهای نفت به شدت متاثر از سیاست‌های سازمان اوپک است. گرچه اوپک دوبار تاکنون تولید نفت را کاهش داده، اما موفق به جلوگیری از سقوط بهای نفت نشده است. در هفته گذشته اوپک تصمیم گرفت که تولید نفت خام را به مقدار ۲،۲ میلیون بشکه در روز کاهش دهد. این به معنای ده درصد تولید کمتر از ژانویه سال ۲۰۰۹ خواهد بود. روسیه و جمهوری آذربایجان نیز به پیروی از اوپک درصدد کاهش تولیدات خود هستند. اما بنا به نظر کارشناسان هنوز مقدار زیادی نفت خام در کشتی‌های نفت‌کش و در مخازن بزرگ به صورت ذخیره موجود است و تا چند هفته بازار به اندازه کافی نفت در اختیار خواهد داشت.

به نظر کارشناسان، بهای پایین نفت، در حدود ۵۰ دلار، سبب رکود اقتصادی و توقف بسیار از برنامه‌های عمرانی در کشورهای صادرکننده‌ی نفت خواهد شد. به نظر فرانکه، مدیر شرکت بریتیش پترولیوم، بهای واقعی نفت خام در حال حاضر باید میان ۸۰ تا ۱۰۰ دلار باشد. به نظر وی این قیمت از سوی کشورها و مصرف کنندگان اروپایی تحمل‌پذیر و قابل پرداخت است.