بازار کار آلمان؛ کمبود نیرو و قوانین پیچیده جذب پناهجویان
۱۴۰۳ مرداد ۳, چهارشنبه
آلمان با کمبود نیروی کار ماهر روبروست. پناهجویان واجد شرایط بسیارند، اما قوانین برای تغییر مسیر پناهندگی به مهاجرت کاری پیچیده است. بخش قابل توجهی از متقاضیان ایرانی، ونزوئلایی و روسی سطح تحصیلات بالایی دارند.
تبلیغات
بازار کار آلمان در بسیاری زمینهها دچار کمبود متخصص و نیروی کار ماهر است. در میان متقاضیان پناهندگی، از جمله ایرانیها کم نیستند کسانی که با تحصیلات و تواناییهایی بالایی به این کشور وارد شدهاند.
ماکس کولهاوس، مدیرعامل یک شرکت طراحی داخلی در شهری در نزدیکی مونیخ از مشکل کمبود نیروی کار شکایت میکند و با اشاره به یکی از کارکنان ایرانی خود به نام سعید میگوید: «برای ما پیدا کردن افرادی مثل سعید خیلی مهم است». سعید کماکنش در بریتانیا، مالزی و لهستان رشته مهندسی راه و ساختمان خوانده و دو سال است که در این شرکت کار به عنوان مدیر پروژه میکند.
او در سال ۲۰۲۰ از ایران فرار کرد و در آلمان درخواست پناهندگی داد. این درخواست یک سال بعد رد شد. او که ۳۶ سال دارد، به این حکم اعتراض کرد و هنوز در انتظار تصمیم دادگاه است.
دشواری "تغییر مسیر"
بر اساس دادههای آمار اداره فدرال مهاجرت و پناهندگان آلمان (Bamf)، ایرانیها ۲۸.۷ درصد متقاضیان پناهندگی در آلمان را تشکیل میدهند. در سال گذشته ۹۷۵ نفر از ایران برای اولین بار در ایالت بایرن تقاضای پناهندگی دادند. از ژانویه تا پایان ماه مه سال جاری ۲۹۰ مورد درخواست پناهندگی ایرانیها در این ایالت ثبت شده است.
بیش از ۹ هزار درخواست پناهندگی از سوی ایرانیان تا پایان ماه مه در انتظار تصمیم اداره مهاجرت بوده است. از ماه ژانویه به این سو تعداد بیشتری از پناهجویان ایرانی ایالت بایرن به ایران بازگردانده شدهاند.
برخی پناهجویان واجد شرایط هستند و بازار کار آلمان نیازمند آن است که سعید کمانکش یکی از آنهاست. مشکل سعید این است که از راه پناهندگی به آلمان آمده و "تغییر مسیر" از پناهندگی به "مهاجرت کاری" دشوار است و از سوی وزارت کشور قوانینی برای آن در نظر گرفته نشده است.
ریشه در ایران، موفق در آلمان
ایرانیها زمانی بعنوان پزشکان ماهر و قالیفروشان زبردست در آلمان شهرت داشتند. پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ و در دهه ۱۹۸۰ موج مهاجران تحصیلکردهی ایرانی وارد آلمان شدند. دستچینی از مهاجران موفقی که ریشه در ایران دارند.
عکس: DW/G. Schließ
نوبی طلایی یازده ساله بود که با خانودهاش به آلمان آمد. او در آکادمی مد برلین "Esmod" تحصیل کرد. با ارائه اولین کلکسیون و کشف استعدادش به سرعت تحت "برنامه حمایتی شورای مد آلمان" قرار گرفت و حالا هفتهنامه معتبر اشپیگل در مورد این طراح ایرانی مینویسد: «نوبی طلایی نماینده جدید مد "Made in Germany" در دنیا است.
عکس: DW/G. Schließ
نوید کرمانی اندیشمند و شرقشناس مشهور از پدر و مادری ایرانی در شهر زیگن متولد شده و دوتابعیتی است. سخنرانی او در مجلس آلمان به مناسبت ۶۵ سالگی تدوین قانون اساسی این کشور تحسین فراوانی برانگیخت. کرمانی جوایز بسیاری دریافت کرده که "جایزه صلح انجمن نشر و کتاب آلمان" یکی از مهمترین آنهاست. مقالهها و آثار کرمانی مرتب در نشریات آلمانی به چاپ میرسند.
عکس: DW/J. Kürten
انیسه امانی کمدین مشهور آلمان، متولد سال ۱۹۸۵ در تهران است. پدر او ادبیات و علوم انسانی در دانشگاه تهران تحصیل کرده و مادرش نیز پزشک بود. او رشته علوم قضایی را رها کرد تا ادبیات بخواند و یک سال هم به عنوان مهماندار هواپیما کار کرد. برنده جایزه بهترین کمدین سال ۲۰۱۵ آلمان در شو تلویزیونی اختصاصی خود بر ایرانی بودنش تاکید بسیار دارد و گاهی هم "سربهسر" پدر و مادر چپگرایش میگذارد.
عکس: picture-alliance/dpa/Kaiser
امید نوریپور متولد ۱۹۷۵ در تهران است و در سال ۱۹۸۸ با خانوادهاش به آلمان مهاجرت کرد. او در رشتههای جامعهشناسی، فلسفه و اقتصاد تحصیل کرده و از سال ۱۹۹۶ به عضویت حزب سبزها درآمد. نوریپور از سپتامبر سال ۲۰۰۶ به جای یوشکا فیشر در لیست انتخاباتی سبزها به مجلس آلمان راه یافت.
عکس: picture-alliance/dpa
یاسمین طباطبایی متولد ۱۳۴۶ در تهران است که در پی انقلاب با خانواده به آلمان مهاجرت کرد. او خواننده، ترانهسرا و هنرپیشهایست که تاکنون در ۴۴ فیلم سینمایی ایفای نقش کرده. به او سه جایزه سینمایی اهدا شده و در سال ۲۰۰۸ نیز اسکار دوبله را دریافت کرده است.
عکس: picture-alliance/dpa/C. Jaspersen
آلکساندر نوری در سال ۱۹۷۹ در شهر "بوکستههوده" از پدری ایرانی و مادری آلمانی به دنیا آمد. او فوتبال را از سن ۶ سالگی در باشگاههای محلی تجربه کرد تا اینکه در سال ۱۹۹۴ در سن ۱۵ سالگی به تیم نوجوانان وردر برمن پیوست. او در لیگ دسته دوم آلمان توپ میزد و در تیم ملی نوجوانان آلمان نیز حضور داشت و بعنوان مربی ورددربرمن در بوندس لیگا نیز فعالیت کرده است.
عکس: picture-alliance/dpa/C. Jaspersen
گلینه عطایی در سال ۱۹۷۴ در تهران متولد شد و ۵ ساله بود که خانودهاش به آلمان مهاجرت کرد. گزارشگر ارشد شبکه اول تلویزیون آلمان تاکنون موفق به دریافت ۷ جایزه معتبر ژورنالیستی شده است. گلینه عطایی در سال ۲۰۱۴ به عنوان ژورنالیست برتر سال برگزیده شد.
عکس: picture-alliance/dpa/Daniel Bockwoldt
امیر روغنی یازده ساله بود که خانوادهاش او را تنها به آلمان فرستادند. او در پرورشگاه زندگی کرد، درس خواند و حالا صاحب یکی از بزرگترین شرکتهای تولید برق خورشیدی با فروش ۳۵ میلیون یورو در سال و ۱۵۴ کارمند است.
عکس: DW/H. Kermani
ایزابل شایانی از مادری آلمانی و پدری ایرانی که به عنوان پزشک در آلمان کار میکرد در سال ۱۹۶۷ در شهر اسن متولد شد. او تا سال ۲۰۱۵ گزارشگر ارشد شبکه اول تلویزیون آلمان در نیویورک بود. ایزابل شایانی از سال ۲۰۱۶ مسئول پروژه "WDRforyou" در شبکه سوم تلویزیون آلمان است.
عکس: picture-alliance/dpa/H. Ossinger
پدر نیما مواسات، مهندس و مادرش تکنسین رادیولوژی است. او متولد سال ۱۹۸۴ در شهر ووپرتال است. نیما مواسات در دانشگاه هاینریش هاینه دوسلدورف در رشته علوم قضایی تحصیل کرده و از سال ۲۰۰۹ به عنوان نماینده حزب چپهای آلمان به مجلس هفدهم این کشور راه یافت.
عکس: Imago/Metodi Popow
پگاه فریدونی متولد سال ۱۹۸۳ در تهران است که در برلین بزرگ شده. او در سال ۲۰۰۶ با ایفای نقش در فیلم تلویزیونی "ترکی برای افراد مبتدی" اولین جایزه خود را تصاحب کرد. پگاه فریدونی تاکنون در ۱۷ سریال تلویزیونی، ۱۱ فیلم تلویزیونی و ۷ فیلم سینمایی ایفای نقش کرده و همچنین در دو فیلم نیز گویندگی کرده است.
عکس: picture-alliance/Eventpress He
هادی تهرانی (عکس با پادشاه هلند) در تهران متولد شد. این آرشیتکت مشهور در دانشگاههای براونشوایگ و آخن تحصیل کرده است. آثار زیادی از او در آلمان ساخته شده که از میان آنها "کران هاوس" در کنار رود راین در شهر کلن، برج رقصان و ساختمان دفتری داکلند در هامبورگ را میتوان نام برد. طراحی آشپزخانه، مبلمان، طراحی دوچرخه برقی و همچنین دانشگاه زائد در ابوظبی نیز از دیگر کارهای او هستند.
عکس: picture-alliance/dpa/U. Perrey
شرمینه شهریور متولد سال ۱۹۸۲ است. او یک ساله بود که خانوادهاش (پدر خلبان و مادر پرستار) به آلمان مهاجرت کردند. شرمینه شهریور دانشجوی علوم سیاسی بود که در سال ۲۰۰۴ به عنوان ملکه زیبایی در آلمان و در سال ۲۰۰۵ به عنوان ملکه زیبایی اروپا انتخاب شد. او اکنون در عرصه مد و مدلینگ فعال است.
عکس: picture-alliance/dpa/dpaweb/F. Stevens
علی صمدی احدی در سال ۱۳۵۱ در تبریز زاده شده و تا ۱۳ سالگی در ایران زندگی کرده است. در زمان جنگ ایران و عراق به تنهایی از ایران گریخت و به آلمان مهاجرت کرد. او در آلمان در رشتههای جامعهشناسی، سینما و تلویزیون تحصیل کرد. از مهمترین فیلمهای او میتوان به سالامی علیکم (از فیلمهای پرفروش سال) و بچههای گمشده (برنده جایزه فیلم سال آلمان) اشاره کرد.
عکس: picture alliance/Geisler-Fotopress
یاسمین فهیمی، متولد سال ۱۹۶۷ در شهر هانوفر است. پدرش مهندس شیمی بود که قبل از تولد او در یک تصادف رانندگی کشته شد. فهیمی از رهبران سندیکایی است و تا سال ۲۰۱۵ دبیرکل حزب سوسیال دموکرات آلمان بود. او سپس معاون وزیر کار و امور اجتماعی شد که در ماه سپتامبر سال ۲۰۱۷ از این مقام کناره گرفت.
عکس: picture-alliance/dpa
ملیکا فروتن از مادری آلمانی و پدری ایرانی در سال ۱۹۷۶ در تهران متولد شده است. او نخست در دانشگاه کلن فلسفه و زبان انگلیسی تحصیل کرد و سپس در دانشگاه هنر برلین در رشته هنرپیشگی دانش آموخت. فروتن از سال ۲۰۰۰ در بسیاری از سریالها و فیلمهای سینمایی ایفای نقش کرده است. او برنده جایزه تلویزیون ایالت هسن در سال ۲۰۱۵ شده است.
عکس: picture alliance/dpa/J. Kalaene
شفق لقایی در ایران متولد و در برلین بزرگ شده و تحصیل کرده است. او گزارشگر ارشد شبکه یک تلویزیون آلمان است که از سال ۲۰۱۳ مسئولیت دفتر نایروبی در کنیا را برعهده دارد. شفق لقایی برنده جایزه بهترین گزارشگر سال ۲۰۱۶ در آلمان شد.
استثناء فقط شامل حال آن دسته از پناهجویانی میشود که رد شدهاند اما "تحمل میشوند" زیرا به خوبی در جامعه آلمان ادغام شده و هزینه زندگیشان را از طریق اشتغال تامین میکنند.
اما این موارد عمومیت پیدا نمیکند، زیرا این کار نباید "سیگنالی" را برای دور زدن قوانین مهاجرت به آلمان ارسال کند و "مسیر اقامت و ورود به بازار کار را از طریق درخواست پناهندگی هموار کند که پیشاپیش محکوم به رد شدن است."
برای ماکس کولهاوس، مدیرعامل یک شرکت طراحی در آلمان این سیستم "غیر منعطف" تهدیدی برای کارفرما به شمار میرود. برای این که سعید، که از نظر او یک همکار شایسته و حرفهای است، بتواند در شرکت او کار کند یک قرارداد کار دائم لازم است. به گفته کولهاوس، او مجبور است "هزینهای را پیشپرداخت کند و در بدترین حالت ممکن است به سعید اجازه ماندن داده نشود".
ایرانیها و ونزوئلاییها در صدر پناهجویان با تحصیلات بالا
بنا بر گزارش اداره فدرال مهاجرت و پناهندگان آلمان، درصد نسبتا زیادی از پناهجویان ایرانی، ونزوئلایی و روس واجد شرایط لازم برای ورود به بازار کار آلمان هستند. ۸۳ درصد متقاضیان ایرانی و ۷۸ درصد ونزوئلایی که در نیمه اول سال گذشته میلادی اطلاعاتی در مورد وضعیت تحصیلی خود ارائه کردند، دارای مدارکی معادل دیپلم دبیرستان آلمانی هستند. ۴۶.۳ درصد ایرانیها و ۴۰.۵ درصد ونزوئلاییها دارای مدارک دانشگاهی هستند.
متقاضیان پناهندگی از روسیه نیز تحصیلات بالایی دارند. ۹۳.۲ مدرک دبیرستانی خوب یا عالی دارند. ۳۳.۷ درصد دارای مدرک تحصیلی دانشگاهیاند و ۲۴.۵ درصد یک آموزش حرفهای را به پایان رساندهاند.
سعید کمانکش نزدیک به سه سال است که منتظر جلسه دادگاه است. تصمیم در مورد قانونی بودن رد درخواست پناهندگی او، موضوعی است که به شکل فزایندهای به سعید فشار میآورد. او از یک وکیل کمک گرفته است، با این وجود اگر این تصمیم از سوی دادگاه تایید شود، او باید این کشور را ترک کند، حتی اگر صلاحیت کافی در کار و زبان آلمانی داشته باشد و نامزد شایستهای برای تغییر نوع مهاجرت باشد.
سطح تخصص بیش از ۳۰۰ هزار متقاضی پناهندگی
در سال گذشته ۳۳۰ هزار نفر در آلمان تقاضای پناهندگی دادند. اداره مهاجرت و پناهندگان در نورنبرگ "تواناییهای اجتماعی" این پناهندگان را هم مورد بررسی قرار میدهد. این مولفهها شامل پیشینه حرفهای و تحصیلات نیز میشود. در نیمه اول سال ۲۰۲۳ حدود ۱۵۰ هزار نفر تقاضای پناهندگی کردهاند که ۱۰۳ هزار نفرشان بزرگسال هستند.
۶۹ هزار نفر از این گروه اطلاعاتی از سابقه تحصیلی و حرفهای خود را ارائه دادهاند. بیشترین پناهجویانی که برای اولین بار تقاضای پناهندگی دادهاند از سوریه (۲۹۱۵۰) هستند. در پی آن پناهجویان از افغانستان (۱۸۸۹۶نفر)، ترکیه (۱۳۸۵۰ نفر) و ایران (۴۶۸۳ نفر) هستند.
در حوزههایی که آلمان در آنها دچار کمبود نیروست و تقاضای بالایی وجود دارد، ایرانیها، ونزوئلاییها و روسها بیشترین نیروی کارآزموده را دارند. ۶.۶ درصد متقاضیان پناهندگی از ایران در رشتههای فنی و مهندسی تحصیل کردهاند، ۵.۴ درصد در فناوری اطلاعات، ۵.۱ درصد آموزش و پرورش و ۷.۱ درصد از بخش بهداشت و درمان.
۳.۳ درصد ونزوئلاییها و ۳.۵ درصد روسها رشتههای فنی و مهندسی و ۴.۱ درصد ونزوئلاییها و ۵.۵ درصد روسها در حوزه فناوری اطلاعات تخصص دارند. در بخش آموزش ونزوئلاییها ۶.۶ درصد متقاضیان و روسها ۷ درصد را تشکیل میدهند. ۷.۵ درصد ونزوئلاییها و ۶.۵ درصد روسها در بخش بهداشت و مراقبت کارآزموده هستند.
آلمان میتواند با این نیرو کمبود شدید متخصص و نیروی کار را در عرصههای مختلف کاهش دهد. اما مادام که قوانین پیچیده تغییر نکند، این مسیر برای متقاضیان پناهندگی همچنان دشوار باقی خواهد ماند.
گزارش تصویری؛ حضور استادان بزرگ شطرنج ایران در مسابقات با پرچمهای گوناگون
از "نابغه ایران" تا استادان بزرگی که مهاجرت را به ادامه حضور در ایران ترجیح دادند: معرفی شطرنج بازان ایرانی که به دلیل معضلات گوناگون کشورشان را ترک کرده اند و با پرچم کشورهای گوناگون در مسابقات بینالمللی حضور مییابند.
عکس: OLAF KRAAK/Anp/picture alliance
پویا ایدنی
پویا ایدنی که عنوان استاد بزرگ شطرنج را کسب کرده طی روزهای اخیر اعلام کرد، به فرانسه مهاجرت کرده است. او وعده داده است که در مسابقات بینالمللی با پرچم ایران حاضر خواهد شد. ایدنی علت اصلی مهاجرتش را نبود امکانات و عدم دسترسی به سایتهای اصلی شطرنج عنوان کرده است. او در رده سوم شطرنجبازان ایران قرار دارد و دهمین شطرنجباز ایران است که لقب استاد بزرگ را یدک می کشد.
عکس: ISNA
الشن مرادی ابدی
الشن مرادی ابدی که عنوان استاد بزرگ شطرنج را کسب کرده است در سال ۲۰۱۲ برای تحصیل در دانشگاه صنعتی تگزاس به آمریکا رفت و همراه تیم شطرنج این دانشگاه دو بار قهرمان شطرنج دانشگاههای آمریکا شد. او با اخذ تابعیت آمریکا، از سال ۱۳۹۵ تاکنون در مسابقات بینالمللی با پرچم این کشور شرکت میکند.
عکس: jamejamonline
درسا درخشانی
درسا درخشانی پس از سارا خادمالشریعه دومین شطرنجباز زن ایرانی است که علاوه بر لقب استاد بزرگ، در ۱۸ سالگی عنوان استاد بینالمللی شطرنج را نیز کسب کرده است. او از سال ۱۳۹۶ و پس از اینکه به دلیل تن ندادن به حجاب اجباری از تیم ملی اخراج شد، زیر پرچم آمریکا در مسابقات بینالمللی حاضر میشود.
عکس: Christian Gooden/St. Louis Post-Dispatch/TNS/abaca/picture alliance
غزل حکیمیفرد
غزل حکیمیفرد در سال ۱۳۸۸ قهرمان شطرنج زنان ایران شد و در سال ۲۰۰۷ توانست به عنوان استاد بزرگ فیده زنان نیز دست یابد. حکیمیفرد برای ادامه تحصیل به سوئیس رفت و از سال ۲۰۲۰ با پرچم این کشور در مسابقات بینالمللی شرکت میکند.
عکس: ISNA
شهره بیات
شهره بیات نخستین و تنها زن داور بینالمللی شطرنج رتبه A در آسیا است. بیات به دلیل انتشار عکسهای بدون حجاب در جریان یک مسابقه جهانی مورد انتقاد قرار گرفت. او پس از امتناع از ابراز ندامت در این خصوص ناچار به ترک میهن شد و به انگلیس پناهنده شد. بیات در اسفند ۱۳۹۹ یکی از برندگان جایزه "زنان شجاع" وزارت خارجه آمریکا شد.
عکس: Yuri Smityuk/TASS/dpa/picture alliance
میتزا حجازیپور
میتزا حجازیپور که در سال ۲۰۱۵ به عنوان استاد بزرگ زنان شطرنج دست یافت، از سال ۲۰۲۱ با پرچم فرانسه در مسابقات بینالمللی شرکت میکند. حجازیپور به دلیل آن که در مسابقات جهانی مسکو بدون حجاب اجباری به مصاف رقبایش رفت از تیم ملی اخراج شد. این اتفاق باعث شد که او به فرانسه مهاجرت کند.
عکس: Tabnak
آتوسا پورکاشیان
آتوسا پورکاشیان از سال ۲۰۱۹ دومین ریتینگ را در میان شطرنجبازان زن ایرانی در اختیار دارد. او در سال ۲۰۲۲ به کشور آمریکا رفت تا از این به بعد با پرچم این کشور در مسابقات بینالمللی شرکت کند. پورکاشیان که عنوان استاد بزرگ شطرنج را نیز کسب کرده است، سابقه رقابت در مسابقات بوندسلیگای آلمان به مدت دو سال با تیم هامبورگ را نیز در کارنامه دارد.
عکس: mehrnews
علیرضا فیروزجا
علیرضا فیروزجا در سن ۱۶ سالگی به عنوان دومین بازیکن جوان در تاریخ شطرنج ایران مطرح شد و به ریتینگ ۲۷۰۰ دست یافت. فیروزجا که عنوان استاد بزرگ شطرنج را نیز کسب کرده است، در سال ۲۰۲۱ تصمیم گرفت با پرچم فرانسه در مسابقات بینالمللی حاضر شود. او در ماه ژوئن ۲۰۲۲ در رده سوم شطرنج جهان ایستاد. از او به عنوان نابغه شطرنج ایران نیز یاد شده است.
عکس: ISNA
سارا سادات خادمالشریعه
سارا سادات خادمالشریعه به عنوان نخستین زن شطرنجباز ایرانی توانست به عنوان استاد بزرگ زنان دست یابد. او همچنین عنوان استاد بینالمللی شطرنج را در سن ۱۸ سالگی کسب کرد. خادمالشریعه در سال ۲۰۲۲ و در حمایت از خیزش مردمی ایران بدون حجاب اجباری در مسابقات آلماتی شرکت کرد و پس از تهدیدهای مسئولان جمهوری اسلامی، به اسپانیا مهاجرت کرد تا زیر پرچم این کشور در مسابقات بینالمللی حاضر شود.