آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد ماهیت فعالیت و برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی، هشتم نوامبر، ۱۷ آبان سال جاری رسما منتشر شد. این گزارش یک ضمیمه دوازده صفحه‌ای داشت که به "ابعاد احتمالا نظامی برنامه اتمی ایران" می‌پرداخت.

رد دعوت ایران از سوی آمانو

پیش از آنکه دبیرکل آژانس، یوکیا آمانو متن گزارش تازه‌ی خود را میان اعضای آژانس منتشر کند، بخش‌های مناقشه‌برانگیز آن به رسانه‌ها درز کرده بود. این بخش‌ها که از وجود تردیدهای جدی در مورد ماهیت صلح‌آمیز فعالیت‌های هسته‌ای تهران حکایت می‌کرد، رهبران جمهوری اسلامی را به شدت نگران کرد.

جمهوری اسلامی به منظور جلوگیری از پیامد انتشار گزارش تازه‌ی آمانو، که به تشدید تحریم‌ها انجامید، از بازرسان آژانس دعوت کرد برای بازدید از تاسیسات هسته‌ای و رفع ابهام‌های احتمالی به ایران سفر کنند. دبیرکل آژانس به دلیل نزدیک بودن موعد انتشار گزارش این دعوت را رد کرد.

اعلام آمادگی بعدی یوکیا آمانو برای سفر یکی از معاونانش و تعدادی از بازرسان آژانس به ایران، با مخالفت تهران روبرو شد. دبیرکل آژانس پیش‌تر نیز گفته بود سفر بازرسان می‌تواند پس از نشست شورای حکام و انتشار گزارش تازه انجام شود.

نرمش برای کاستن از فشارهای بین‌المللی؟

علی اصغر سلطانیه، نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۲۸ آبان در واکنش به اعلام آمادگی آژانس برای اعزام یک تیم بازرسی به خبرگزاری ایسنا گفته‌ بود: «با توجه به این که ایران پیش از نشست شورای حکام از معاون مدیرکل آژانس برای گفت‌وگو درباره ابهامات دعوت کرده بود و این دعوت از سوی مدیرکل آژانس رد شد، نیاز است این درخواست مجددا بررسی شود.»

یک ماه بعد از این اظهارات، خبرگزاری آسوشیتدپرس روز سه شنبه (۲۹ آذر، ۲۰ دسامبر) به نقل از یک دیپلمات ارشد غربی گزارش داد که ایران در نامه‌ای که هفته‌ی گذشته (۱۴ دسامبر) ارسال شده، آمادگی خود را برای پذیرش بازرسان هسته‌ای اعلام کرده است. این منبع آگاه احتمال می‌دهد تصمیم تهران برای کاستن از فشارهای بین‌المللی اتخاذ شده باشد.

درخواست گفت‌وگو با دانشمندان هسته‌ای

اول شهریورماه منابع خبری در ایران گزارش دادند یک تیم از بازرشان آژانس در روزهای پایانی مرداد ماه به مدت پنج روز از تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی بازدید کرده‌اند. خبرگزاری فارس به نقل از علی اكبر سلطانیه سفر "هرمن ناكارتس" معاون پادمان آژانس و همراهانش به ایران را تایید كرد و نوشت: « تهران به منظور نشان دادن حسن نظر، اجازه بازدید از سایت تحقیق و توسعه سانتریفوژهای پیشرفته را به معاون مدیركل آژانس داده است.»

یکی از انتقادهای آژانس به ایران جلوگیری از گفت‌وگو با دانشمندان هسته‌ای و افرادی عنوان می‌شود که احتمال می‌رود در برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی فعال باشند. آژانس همچنین خواستار بازدید از سایت‌های مخفی و بررسی فعالیت‌های اعلام نشده‌ی ایران است.

بی‌اعتمادی به ادعاهای جمهوری اسلامی

جمهوری اسلامی مدعی است در برنامه‌های هسته‌ای خود تنها اهداف صلح‌آمیز را دنبال می‌کند و هیچ فعالیت اعلام نشده‌ای ندارد. ظاهرا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با توجه به سابقه پنهان‌کاری مقام‌های ایرانی، از جمله اعتراف به وجود یک سایت غنی‌سازی در نزدیکی قم پس از افشای آن، اعتماد خود را به ادعاهای تهران از دست داده‌اند.

گفته می‌شود یکی از علت‌های رد دعوت قبلی ایران برای اعزام بازرسان نیز این بوده که جمهوری اسلامی شرایط آژانس را در تعیین دامنه‌ی این بازرسی‌ها نپذیرفته بود. آسوشیتدپرس از قول منبع آگاه خود نوشت در نامه‌ی اخیر ایران به ارائه اطلاعات درخواستی آمانو اشاره‌ای نشده است.

خبرگزاری ایسنا، ۲۹ آذر در مورد علت نپذیرفتن دعوت قبلی از قول آمانو نوشت: «چنین سفری در صورتی كه ایران با مذاكره درباره نگرانی‌های آژانس از جمله كار بر روی تسلیحات هسته‌ای موافقت نكند، نتیجه‌ای نخواهد داشت.»

احمدی‌نژاد: آمانو حرف آمریکا را تکرار می‌کند

مقام‌های جمهوری اسلامی پس از انتشار تازه‌ترین گزارش یوکیا آمانو آن را غیرواقعی خواندند و دبیرکل آژانس را به سرسپردگی آمریکا متهم کردند. محمود احمدی‌نژاد ۱۷ آبان ماه گفته:« آمانو نه تنها اختیاری از خود ندارد، بلکه قوانین آژانس را زیر پا می‌گذارد و فقط حرف‌های آمریکا را تکرار می‌کند.»

ناظران معتقدند با توجه به حمله‌های شدید هفته‌های اخیر مسئولان جمهوری اسلامی به دبیرکل آژانس، ارسال نامه‌ی سلطانیه و موافقت با سفر بازرسان به ایران، می‌تواند یک عقب نشینی آشکار تلقی شود. یک دیپلمات ارشد غربی گفته که امضای سلطانیه را در پای نامه به آمانو دیده است. خبرگزاری آسوشیتدپرس نوشته که برای تایید صحت خبر ارسال نامه با سلطانیه تماس گرفته و او بدون تکذیب آن، توضیح در این مورد را به روزهای آینده موکول کرده است.

BK/JT