برخلاف ادعای مسئولان ارشد جمهوری اسلامی به نظر می‌رسد که تاثیر تحریم‌های بانکی و مالی بر بازرگانی خارجی ایران کمرشکن است. در پی تصمیم اخیر بانک‌های مرکزی قطر و امارات متحده عربی در مورد ممنوعیت تامین مالی مبادلات بازرگانی ایران، مهم‌ترین راه دور زدن تحریم‌های بانکی نیز به روی جمهوری اسلامی بسته شد.

یکی از بازتاب‌های تاثیر تحریم را می‌توان در اختلالی که در روابط بازرگانی ایران با یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری‌اش، هند  پیش آمده مشاهده کرد. این کشور در پرداخت بهای نفت خام ایران چار مشکل است و ناتوانی طرف ایرانی در پرداخت بدهی‌های خود، تامین محصول استراتژیک برنج را به مخاطره انداخته است.

سایه‌ی تحریم بانکی بر سر برنج وارداتی

جمهوری اسلامی حدود ۷۰ درصد از برنج وارداتی مورد نیاز خود را که سالانه بالغ بر یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن می‌شود از هند می‌خرد. صادرکنندگان هندی هنوز بهای ۲۰۰ هزار تن برنجی را که پاییز امسال به ایران فروختند دریافت نکرده‌اند. خبرگزاری رویترز روز سه‌شنبه، ۱۸ بهمن به نقل از رئیس اتحادیه صادرکنندگان برنج هند، ویجای ستیا نوشت، بدهی ایران به ۱۴۴ میلیون دلار می‌رسد و احتمال افزایش آن بسیار است.

ویجای ستیا به صادرکنندگان هندی توصیه می‌کند دیگر به مشتریان ایرانی اعتبار ندهند. چنین تصمیمی پیش از این از سوی صادرکنندگان برنج تایلند، پاکستان و ویتنام علیه شرکت‌های ایرانی گرفته شده است. مهمترین مانعی که بر سر راه مبادلات بازرگانی ایران و هند وجود دارد تحریم‌های بانکی و مالی علیه تهران است. ایران پیش از این مبادلات تجاری خود را از طریق واسطه‌هایی در کشورهای حوزه خلیج فارس انجام می‌داد.

فاصله گرفتن اجباری از تجارت رسمی

روز دوشنبه (۶ فوریه/۱۷ بهمن) وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا به موسسه‌ها و نهادهایی که برای دور زدن تحریم‌ها به ایران یاری می‌رسانند هشدار داد. این هشدار در پی فرمان رئیس جمهور آمریکا، باراک اوباما برای گسترش تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی داده شد. اوباما در نامه‌ای به کنگره نوشت «بانک مرکزی و دیگر بانک‌های ایران دست به اقدامات فریبکارانه برای پنهان کردن معاملات شامل تحریم» می‌زنند.

همزمان با ابلاغ فرمان اوباما بانک‌های مرکزی قطر و امارات متحده عربی به تمام بانک‌ها و موسسه‌های مالی این دو کشور دستور داده‌اند از گشایش اعتبار و تامین مالی مبادلات تجاری با ایران خودداری کنند. مسعود دانشمند، رئیس اتاق مشترك ایران و امارات روز دوشنبه، ۱۷ بهمن با تایید این خبر به ایسنا گفت پیش از این وقتی ما می‌خواستیم از طریق امارات تجارت خود را سهل کنیم، اعتبار اسنادی در کشور امارات باز می‌کردیم اما اکنون دیگر شرکت‌های ایرانی ناچار هستند که به کشورها و گزینه‌های دیگر برای گشایش ال.سی مراجعه کنند

مسعود دانشمند راه دیگر حل مشکل موجود را تجارت از طریق ارتباط مستقیم با طرف مقابل ذکر می‌کند و در مورد آن می‌گوید "با این اتفاق از تجارت رسمی فاصله می‌گیریم." به گفته‌ی دانشمند حجم مبادلات تجاری از طریق امارات در سال گذشته ۲۵ میلیارد دلار بوده که بدون تصمیم اخیر نیز کاهش پیدا کرده است.

تحریف خبرگزاری مهر و جایگزینی ریال با ریل

خلاف‌گویی مسئولان ارشد جمهوری اسلامی در مورد تاثیر تحریم‌ها از سوی دستگاه تبلیغاتی و رسانه‌های وابسته به حکومت نیز تکرار می‌شود. خبرگزاری مهر روز سه‌شنبه، ۱۸ بهمن گزارش رویترز را با تحریف بخش‌هایی از آن زیر عنوان "زیان تاجران هند از تحریم ایران" منتشر کرد. در گزارش این خبرگزاری آمده است «به نوشته رویترز، هر چند به دلیل شبکه قدیمی ریلی هند صادارت برنج از این کشور به ایران با مشکلاتی همراه بود اما اعمال تحریم‌های جدید از سوی غرب علیه ایران موجب شده که ادامه صادرات برنج به ایران بسیار پرهزینه باشد.»

این عبارت در گزارشی که خبرگزاری مهر مدعی استناد به آن است به صورت دیگری درج شده است. رویترز می‌نویسد تجارت برنج با ایران با دو معضل اساسی روبروست که یکی از آنها کاهش "ارزش پول ملی این کشور، ریال" است. اشاره‌ی رویترز به سقوط پنجاه درصدی ارزش "ریال" در برابر ارزهای خارجی در کمتر از چهار ماه گذشته است که توسط خبرگزاری مهر به "شبکه قدیمی ریلی هند" تغییر داده شده است.

انتقاد از امنیتی کردن بازار ارز

مدیرعامل بانك توسعه صادرات، بهمن وکیلی، ۱۸ بهمن در یک نشست خبری با اشاره به تصمیم اخیر امارات و قطر گفت «به هر حال این مشكل بروز كرده اما می‌توان كشورهایی مانند چین‌، تركیه و كره را جایگزین آن كرد.» به نظر می‌رسد دست‌کم کشوری مانند چین امکانی برای جایگزینی امارات نمی‌تواند باشد. چنانچه مسعود دانشمند توضیح می‌دهد بخش بزرگی از مبادلات تجاری ایران با چین از طریق واسطه‌ها در امارات انجام می‌شد. چین به دلیل تحریم‌ها برای معاملات خود با ایران نیز دچار مشکل است.

بهمن وکیلی که نامش در فهرست تحریمی‌های اتحادیه اروپا قرار دارد در بخش دیگری از نشست خبری روز سه‌شنبه به نوسان‌های اخیر در بازار ارز اشاره کرد و مسئولیت آن را به گردن عده‌ای انداخت که به گفته‌ی او قصد ایجاد اختلال در بازارهای مالی کشور را دارند.

همزمان، رئیس پلیس آگاهی کشور، محمد بتولی از "فاز جدید شناسایی دلالان و عوامل پشت‌پرده بازار ارز" خبر داده است. او می‌گوید «با تصمیمات دولت و مسئولان اقتصادی، پلیس موظف شد برخورد با دلار فروشان را در دستور کار خود قرار دهد به همین منظور کارهای اطلاعاتی و شناسایی دلارفروشان به صورت نامحسوس انجام شد.»

محمد نهاوندیان، رئیس اتاق بازرگانی اعتقاد دارد «باید توجه داشت که با امنیتی و پلیسی کردن بازار ارز، نمی‌توان التهاب موجود را کاهش داد.» خبرگزاری مهر از قول او نوشت «روش اجرای سیاست‌ها در بازار ارز باید به نحوی باشد که اولا همکاری مردم و بخش خصوصی را جلب کند، ثانیا به شایعات بی‌اساس دامن نزند، یعنی هم در طرف عرضه باید مدیریت کرد و هم با ایجاد اعتماد متقابل، تقاضای  سفته بازانه را از بازار خارج کرد.»

BK/BM