بازگشت آرامش نسبی به عراق
۱۳۸۷ فروردین ۱۲, دوشنبهصبح روز دوشنبه، ۳۱ مارس، به منطقهی سبز بغداد که تحت تدابیر شدید امنیتی قرار دارد، با موشک و خمپاره حمله شد. این منطقه که مهمترین ساختمانهای دولتی عراق و سفارتخانهی آمریکا در آن قرار دارند، گاه و بیگاه مورد حملهی شورشیان عراقی واقع میشود. از تلفات و خسارات حملهی روز دوشنبه به منطقهی سبز تا کنون اطلاعی منتشر نشده است.
حمله به منطقهی سبز بغداد یک روز پس از اعلام آتشبس از سوی مقتدا صدر، روحانی شیعه و رهبر سپاه مهدی صورت گرفت. درگیریها میان شبهنظامیان وابسته به صدر و نیروهای دولتی عراق از روز سهشبنه گذشته و از بصره آغاز شد و سپس به شهرهای دیگر این کشور نیز سرایت کرد. در ۵ روزی که نبرد جریان داشت، مجموعاً بیش از ۳۰۰ نفر از پا درآمدند.
به دنبال اعلام آتشبس از سوی مقتدی صدر و قطع درگیریها در بصره و بغداد، دولت عراق روز دوشنبه حالت فوقالعاده را در پایتخت این کشور لغو کرد. با این همه، تردد خودروها در سه منطقهی عمدتاً شیعه نشین بغداد، یعنی شهرک صدر، الشعله و کاظمین که روزهای گذشته صحنه نبرد سنگین میان نیروهای دولتی و شبه نظامیان شیعه بودند، همچنان ممنوع است.
اختلاف نظر بر سر نقش ایران
دولت آمریکا ایران را متهم میکند که پشتیبان گروه وابسته به صدر است و آشکار و پنهان به آن یاری میرساند. ایران پیوسته این اتهامات را رد کرده است. مقتدی صدر در یکی از تازهترین اظهارات خود که از تلویزیون الجزیره پخش شد، گفت که سال گذشته در دیدار با آیتالله خامنهای، رهبر روحانی ایران، از وی خواسته است که به دخالت در امور عراق پایان دهد.
در همین حال، روزنامه عربزبان "الحیات" در شمارهی روز دوشنبهی خود، قطع درگیریها در بصره و بغداد را ناشی از میانجیگیری ایران دانسته است. به نوشتهی این روزنامه، صدر در روزهای گذشته در ایران بوده و مذاکراتی که با میانجیگری مقامات جمهوری اسلامی میان وی و نمایندگان دو حزب عمدهی شیعی عراق، یعنی مجلس اعلای انقلاب اسلامی و حزبالدعوه صورت گرفت، نهایتاً به اعلام آتشبس انجامید. در مقابل به مقتدا صدر این قول داده شده که پرونده بازداشت شماری از هوادارانش مورد بررسی قرار گیرد تا در صورت بیگناه بودنشان آزاد شوند.
زمینههای مناقشه
مخالفت با حضور نیروهای آمریکایی در عراق، طلب سهم بیشتری از قدرت و نگرانی از فدراتیو شدن عراق از جمله دلایل چالش و منازعهی مکرر نیروهای وابسته به مقتدی صدر با قوای دولتی عراق و ارتش آمریکاست. پس از خروج نیروهای انگلیسی از بصره، تسلط نیروهای هوادار صدر بر این شهر و جریان صدور قاچاقگونهی نفت از آن رو به افزایش گذاشت. این امر نیز در تشدید چالش این نیرو با دولت مرکزی بیتأثیر نبود.
هواداران صدر در مجلس عراق یک فراکسیون ۳۰ نفری را تشکیل میدهند و حزب آنها بعد از مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، بزرگترین نیروی شیعی در عراق به حساب میآید. بر خلاف گروه صدر، مجلس اعلا، پایگاه و پشتیبان اصلی دولت المالکی است و با نیروهای آمریکایی همکاری گستردهای د ارد.
انگیزههای دولت عراق
تا چندی پیش درگیری میان نیروهای سنی از یک سو و دولت عراق و نیروهای آمریکایی پشتیبان آن از سوی دیگر، محور اصلی جنگ و جدال در این کشور بود. در ماههای اخیر اما سنیها ازشدت ستیز خود با دولت کاستهاند و با گرفتن پارهای امتیازها تدریجاً به همکاری با دولت و نیروهای آمریکایی رو آوردهاند. همزمان اما شقاق و منازعه در میان گروههای شیعی بالا گرفته است که درگیری روزهای اخیر یکی از نقاط اوج آن بود.
دولت نوری المالکی در ماههای اخیر آشکار و پنهان از سوی مقامات آمریکایی به مماشات و مسامحه در قبال نیروهای مقتدی صدر متهم شده بود. حملهی روزهای اخیر ارتش عراق به این نیروها تا حدودی برای رفع این اتهام و احیای حمایت کامل واشنگتن از دولت عراق صورت گرفت. این نیز هست که در ماه اکتبر سال جاری، انتخابات محلی در عراق برگزار میشود، انتخاباتی که در صورت پیروزی نیروهای هوادار صدر، به تقویت مواضع آنها در صحنه سیاسی عراق منجر خواهد شد. از همین رو، تضعیف نظامی و سیاسی این گروه نیز یکی از دلایل درگیرشدن نیروهای دولتی با آنها ارزیابی میشود.