مقامات ایرانی مدعی‌اند که بازگشتتحریم‌های سازمان ملل  نمی‌تواند تاثیراتی عمیق بر اقتصاد این کشور بگذارد. به گفته آنان سیاست "فشار حداکثری آمریکا" ماه‌هاست که اقتصاد ایران را با تنگناهای متعددی مواجه کرده و شرایط بدتری از آنچه امروز مشاهده می‌شود رخ نخواهد داد.

از حدود یک ماه پیش که کشورهای اروپایی در پی فعال کردن مکانیسم ماشه برآمدند، ارزش پول ملی در سراشیبی قرار گرفت و سرانجام در روزهای گذشته باعث رکوردزنی ارزش دلار و دیگر ارزهای جهانی شد.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

ساعاتی پس از بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، بهای دلار در ساعت ۹ صبح روز یکشنبه ششم مهر (۲۸ سپتامبر) به بیش از ۱۱۲ هزار و ششصد تومان رسید. یورو به بهای ۱۳۰ هزار تومان و پوند بریتانیا به بهای ۱۵۰ هزار تومان به فروش رفت. قیمت یک گرم طلا نیز به بالای ۱۷ میلیون تومان رسید.

طلا و ارز هر چند شاخص‌هایی نادقیق برای ثبات یا نوسان قیمت‌های کالاهای اساسی در ایران هستند، اما به گفته کارشناسان تاثیر روانی نوسانات بهای ارز و طلا خود را به سرعت در بازار نمودار می‌کند و مردم به آن واکنش نشان می‌دهند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

اگر اعمال تحریم‌ها، همانطور که بسیاری از کارشناسان احتمال می‌دهند، منجر به محدود شدن درآمدهای ارزی ایران شود، این امر بیش از همه به دشواری در فروش نفت و محصولات فرعی و فراورده‌های پتروشیمی منجر خواهد شد و سپس به بخش‌های دیگر صادرات ایران نیز سرایت می‌کند. این کمبود عرضه ارز در بازار باعث فشار افزایشی بر نرخ دلار می‌گردد.

شرایط اقتصاد ایران پیش از فعال شدن مکانیسم ماشه

قبل از بازگشت رسمی تحریم‌ها، ایران با فشار شدید اقتصادی مواجه بود. ریال ایران به سطوح بی‌سابقه‌ای افت کرده بود. برای مثال، نرخ دلار در بازار آزاد، بنا به گزارش‌های متعدد، به ۱۱۰ هزار تومان در روزهای گذشته رسیده بود که باعث نگرانی شدید در بازار شد.

در ماه‌های گذشته نیز سرمایه‌گذاران داخلی به دلیل بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی، که سوا از پیامدهای جنگ ۱۲ روزه بود ، سرمایه‌های خود را از بورس خارج کرده و دست به خرید ارز و طلا زده بودند.

اقتصاد نیوز در گزارشی در این رابطه می‌نویسد: :«نرخ دلار شنبه ۵ مهر با سطحی بالاتر از انتهای هفته قبل آغاز شد و حدود ۳۷۰۰ تومان بالاتر روی تابلو نشست؛ شروعی در محدوده ۱۱۰ هزار و ۳۰۰ تومان که خیلی زود با خریدهای پله‌ای به "کانال ۱۱۲" رسید. موتور محرک این حرکت، همان شوک انتظاری ناشی از خبرهای شورای امنیت و زمزمه‌های "مکانیسم ماشه"  بود؛ یعنی بازاری که می‌گوید اگر ریسک‌ها سنگین‌تر شوند، نرخ تعادلیِ جدید هم باید بالاتر تعریف شود.»

دولت رسما اعلام کرده که رسانه‌ها و مسئولان باید از ارائه مشکلات اقتصادی و آنچه آن "سیاه‌نمایی اقتصادی" می‌نامند خودداری کنند.

فرزانه صادق، وزیرراه و شهرسازی، شنبه ۵ مهر گفت: «این مساله چیز جدیدی برای کشورمان نداشت و بند و تبصره‌ای به تحریم‌های موجود اضافه نکرد، بلکه همه تحریم‌هایی که سبب سختی و دشواری زندگی مردم شده بود تکرار شده است.» او تصریح کرد: «سال‌هاست در ایران با این تحریم‌ها دست و پنجه نرم می‌کنیم و از نوزادان و کودکان این مرز و بوم گرفته تا مهندسان، نخبگان، ورزشکاران، دانشمندان هسته‌ای و ... همه به نوعی با این تحریم‌ها مواجهیم و اثری که بر معیشت مردم گذاشته قابل کتمان نیست.»

بدیهی است که بازگشت تحریم‌ها تحولی بزرگ در فضای اقتصادی به‌ویژه در بخش ارزی و سرمایه ایجاد خواهد کرد و باعث فشار بیشتری بر بازار خواهد شد. با تزریق ارز به بازار که در روز گذشته رخ داد تنها می‌توان به طور موقت به بازار آرامش داد. روندهای آتی نشان خواهند داد که تا چه میزان دولت در تنظیم بازار ارز و طلا موفق خواهد شد.

اثرات تحریم‌ها بر بورس تهران

برخی از کارشناسان اقتصادی در ایران بر این باورند که نزول بازر بورس  به‌طور واقعی در ماه‌های گذشته رخ داده است و تحریم‌های جدید تاثیر چندانی بر آن نخواهند داشت.

فردین آقابزرگی، تحلیلگر بازار سهام، در گفتگو با اقتصادنیوز در روز یکشنبه ۶ مهر درباره اثر بازگشت تحریم های شورای امنیت بر بازار سهام گفت: «بدون تردید فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها آثار منفی بر اقتصاد و بازار سرمایه خواهد داشت، اما باید توجه داشت که بخشی از این اثرات از ماه‌ها قبل در بازار لحاظ شده است.»

یکی از مولفه‌های تاثیرگذار بر بورس افزایش هزینه تامین مالی شرکت‌ها است.

شرکت‌ها برای واردات قطعات، مواد اولیه و فناوری تحت تأثیر تحریم‌ها به سختی ارز می‌گیرند، هزینه‌ها بالا می‌رود و سودآوری کاهش می‌یابد. این وضعیت می‌تواند چشم‌انداز سودآوری شرکت‌ها را تضعیف کند و بازار سهام را دچار رشد منفی سازد و از جذابیت آن بکاهد.

کاهش چشم‌انداز صادرات و درآمد ارزی شرکت‌ها یکی دیگر از شاخص‌های قابل توجه است. در این زمینه شرکت‌هایی که به صادرات یا ارتباط با بازار بین‌المللی وابسته‌اند با محدودیت بیشتر مواجه می‌شوند.

بدیهی است که بازار سهام در ایران به تحولات سیاسی و اقتصادی حساس است، اما واکنش آن نسبت به تحریم‌ها می‌تواند چندگانه و متفاوت باشد.

ممکن است برخی عوامل تعدیل‌کننده زمینه‌ای برای مقاومت یا رشد محدود بورس ایجاد کنند. به طور مثال چشم‌انداز رفع یا تعدیل تحریم‌ها در آینده، یا شرکت‌ها و گروه‌های مالی که کمتر در مبادلات بین‌المللی مشارکت دارند.

اگر بازار باور پیدا کند تحریم‌ها قابل مذاکره‌اند یا احتمالی برای تخفیف آن وجود دارد، بخشی از سرمایه ممکن است وارد بورس شود آنهم به امید سود در بازگشت شرایط بهتر.

بنابراین در کوتاه‌مدت، احتمال افت قابل ملاحظه شاخص بورس بیشتر است؛ اما اگر بازار به نقطه ثبات برسد یا امیدی به تعدیل تحریم‌ها شکل بگیرد، جهش محدود ممکن است رخ دهد.

در ایران با توجه به سهم شرکت‌های دولتی، نیمه دولتی و شرکت‌های رانت‌خوار از یک‌سو و ضعف ساختاری بخش خصوصی از سوی دیگر تصمیمات سیاسی حکومت تاثیراتی تعیین‌کننده بر حیات اقتصادی دارد.

باید در نظر گرفت که بروز هر گونه درگیری نظامی  می‌تواند به ابربحران اقتصادی در ایران منجر شود و تنها با مولفه‌های اقتصادی نمی‌توان ‌آینده را پیش‌بینی کرد.