به نظر می‌رسد کردهای عراق زمان را برای برگزاری همه‌پرسی استقلال مناسب می‌دانند. به گفته سخنگوی اقلیم کردستان، همه‌پرسی استقلال کردستان می‌تواند در مذاکرات با دولت عراق بر سر استقلال کردها، برگ برندهای برای آنان باشد.
عکس: picture-alliance/abaca/A. Mukarr
تبلیغات
صفین دزه‌ای، سخنگوی اقلیم خودمختار کردستان عراق، روز یکشنبه (۲ آوریل/ ۱۳ فروردین) گفت، کردها می‌توانند از اجرای همه‌پرسی استقلال کردستان به عنوان برگ برندهای علیه دولت عراق در مذاکرات بر سر استقلال استفاده کنند.
دزه‌ای همچنین تأکید کرد که قصد اقلیم کردستان برای برگزاری همه‌پرسی استقلال "نقشه‌ای سری" نیست و پیشنهاد آن از چند سال پیش مطرح بوده، اما اولویت منطقه در آن زمان مبارزه با داعش بوده است. سخنگوی اقلیم کردستان افزود، اینک کمیسیون عالی انتخابات آماده برگزاری چنین رفراندومی است.
صفین دزه‌ای گفت: «همه‌پرسی به معنای استقلال بلاواسطه اقلیم خودمختار کردستان نیست، اما برگی در دست ما در جریان مذاکرات با دولت عراق خواهد بود».
هم‌زمان با انتشار سخنان سخنگوی اقلیم کردستان، خبرهایی هم از بحث و تبادل نظر دو حزب اصلی کردستان عراق (حزب دمکرات و اتحادیه میهنی) در روز یکشنبه گذشته درباره همه‌پرسی استقلال منتشر شد.
مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، چند روز پیش گفته بود که این منطقه خودمختار "به زودی" همه‌پرسی استقلال برگزار خواهد کرد. خبرگزاری‌ها به نقل از دفتر مطبوعاتی رئیس اقلیم کردستان خبر داده بودند که بارزانی در دیدار اخیرش با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، این تصمیم را مطرح کرده است. برخی تحلیل‌گران سفر دبیرکل سازمان ملل به اقلیم کردستان را نیز بی‌ارتباط با قصد کردها برای برگزاری رفراندوم و کسب استقلال نمی‌دانند.
مصاحبه با رهبر حزب کومله درباره استقلال کردستان عراق
This browser does not support the audio element.
مخالفان داخلی و منطقه‌ای سریعا واکنش نشان دادند. ابراهیم کالین، سخنگوی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، روز ۱۱ فروردین (۳۱ مارس) گفت، ترکیه چنین اقدامی را محکوم می‌کند و به‌خصوص در شرایطی که "به واسطه مبارزه با داعش و مبارزه ما با پ‌ک‌ک" خطرات منطقه‌ای در عراق در اوج خود هستند، آن را "اشتباه" می‌داند.
حیدر عبادی، نخست‌وزیر عراق نیز در رابطه با "تجزیه کردستان عراق" هشدار داد. او ضمن تأکید بر اینکه کردها در صورت جدایی "لطمه" خواهند دید، گفت: «ما دربارۀ تمامیت ارضی عراق جدی هستیم».
جنجال "پرچم"
سویه‌ی دیگری از تنش هم خود را در برافراشتن پرچم اقلیم کردستان در ساختمان‌های دولتی کرکوک نشان داد. در پی تصمیم شورای استان، نجم‌الدین کریم، استاندار کرکوک، در کنار پرچم عراق اقدام به برافراشتن پرچم اقلیم کردستان در ساختمان‌های دولتی کرده بود. سپس پارلمان عراق رأی به برداشتن پرچم‌های اقلیم کردستان از فراز ساختمان‌های دولتی کرکوک داد.
اما مقام‌های محلی کرکوک تصمیم پارلمان را رد کردند و آن را "غیرقانونی" و "مداخله‌آمیز" نامیدند. حتی قرار شده که امروز سه‌شنبه (۴ آوریل/ ۱۵ فروردین) شورای استان کرکوک در ارتباط با موضوع همه‌پرسی به قصد الحاق کرکوک به اقلیم کردستان جلسه‌ای برگزار کند.
دفاع حزب دمکرات کردستان ایران از استقلال کردستان عراق
This browser does not support the audio element.
برافراشتن پرچم اقلیم کردستان در کرکوک، از جمله در راستای زمینه‌سازی برای اجرای رفراندوم و نیز سنجش واکنش دولت مرکزی عراق و همسایگان اقلیم کردستان یعنی ایران، ترکیه و سوریه ارزیابی می‌شود.
واکنش ایران و ترکیه
ایران و ترکیه همان‌گونه که انتظار می‌رفت، به تنش "پرچم" پیوستند. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، اقدام اقلیم کردستان در برافراشتن پرچم خود در کرکوک را "مغایر قانون اساسی" عراق خواند و آن را "تنش‌آفرین" نامید. قاسمی روز دوشنبه (۱۴ فروردین/ ۳ آوریل) گفت: «به اهتزاز در آمدن هر پرچمی غیر از پرچم عراق در کرکوک را که طبق قانون اساسی این کشور تحت حاکمیت دولت فدرال می‌باشد، اقدامی مغایر با قانون اساسی و تنش‌آفرین می‌دانیم».
مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه نیز نصب پرچم اقلیم کردستان در کنار پرچم عراق در کرکوک و "تغییر بافت قومی" این منطقه را اقدامی "اشتباه" خواند و حمایت خود را از "تمامیت ارضی عراق و سوریه" اعلام کرد.
اهمیت کرکوک
کرکوک همواره یکی از مناطق مورد مناقشه میان دولت مرکزی و اقلیم کردستان عراق بوده است. وضعیت کرکوک در ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق تعریف شده؛ مادهای که پس از حمله نظامی آمریکا به عراق و سقوط صدام حسین به تصویب رسیده است.
طبق این ماده بایستی تا پایان سال ۲۰۰۷ رفراندومی در مناطق مورد اختلاف کردها و عرب‌ها برگزار می‌شد تا روشن می‌شد که آیا این مناطق باید در چارچوب عراق باقی بمانند یا به اقلیم کردستان بپیوندند.
گفت‌وگو با امیر طاهری درباره پیامدهای استقلال کردستان برای ایران
This browser does not support the audio element.
اما این ماده قانون اساسی به خاطر بحران‌های پی در پی و ناآرامی‌های سیاسی در عراق هیچ‌گاه اجرا نشد. زمانی که ارتش عراق در برابر حملات "دولت اسلامی" (داعش سابق) کرکوک را ترک کرد، پیشمرگه‌های کرد در تابستان ۲۰۱۴ جای سربازان عراقی را گرفتند و اعلام کردند که دیگر حاضر به ترک این شهر نیستند.
مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق، در همین زمان بود که موضوع را پایان‌یافته اعلام کرد و گفت، ماده ۱۴۰ قانون اساسی پس از ورود نیروهای پیشمرگه به مناطق مورد اختلاف و خروج ارتش از این شهرها عملا اجرا شده است.
هم‌زمان با همین تحولات بود که ایران هم نسبت به "برخی تلاش‌ها برای تجزیه عراق" هشدار داد. حسین امیرعبداللهیان، معاون وقت وزیر خارجه ایران، تیر ماه ۱۳۹۳ پس از اعلام قصد اقلیم کردستان برای برگزاری همه‌پرسی استقلال گفته بود: «باید همه اقدامات لازم برای ممانعت از تقسیم عراق صورت بگیرد».
کرکوک با ترکیب جمعیتی کرد، عرب، ترکمن و آسوری، به دلیل دارا بودن ذخایر غنی نفتی، برای اقلیم کردستان از اهمیتی حیاتی برخوردار است. از سوی دیگر مقاومت عرب‌ها، ترکمن‌ها و شیعیان طرفدار ایران در برابر پیوستن کرکوک به اقلیم کردستان، پیچیدگی دوچندانی به این منطقه می‌دهد. علاوه بر این، مخالفت ایران، ترکیه و سوریه با الحاق کرکوک به اقلیم کردستان نیز مسیر کردها برای رسیدن به استقلال را بیش از پیش دشوار می‌کند.
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
فرهاد پایار، همکار دویچه وله، پس از سفر به اقلیم خودمختار کردستان عراق، یک گالری عکس اختصاصی از مشاهدات خود را برای دویچه وله تهیه کرده که به جنبه‌های گوناگون زندگی مردم در این منطقه می‌پردازد.
عکس: DW/F. Payar
نمایی از شهر دوهوک
منطقه خودمختار کردستان عراق حدود ۵/۵ میلیون نفر جمیعت دارد. بیش از یک سوم جمعیت این منطقه زیر ۱۳ سال و حدود ۵ درصد بالای ۶۵ سال سن دارند. حدود ۵۰ درصد جمعیت کردستان عراق در سه شهر اربیل، سلیمانیه و دوهوک زندگی میکنند.
عکس: DW/F. Payar
گسترش شهرها
شهرهای کردستان با سرعت در حال گسترش هستند و ساختمان‌های مسکونی و تجاری مثل قارچ رشد میکنند. جمعیت اربیل در ۱۰ سال گذشته از حدود ۶۰۰ هزار نفر به یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر رسیده است. شهر دوهوک هم رشد مشابهی داشته است.
عکس: DW/F. Payar
فضای سبز
از ظاهر شهرهای بزرگ کردستان برمی‌آید که سرمایه‌گذاران بیشتر به فکر ایجاد ساختمان هستند تا فضای سبز. تعداد پارک‌‌هایی شبیه این پارک باصفا در دوهوک بسیار کم است.
عکس: DW/F. Payar
جلب توریست
برای جلب توریست، هتل‌های شیک یکی پس از دیگری به‌راه افتاده‌اند اما حضور تروریست‌های «دولت اسلامی» در بخش‌هایی از کردستان باعث شده که جهانگردان جرات رفتن به این مناطق را نداشته باشند. این در حالی است که در شهرهای بزرگ زندگی به صورت عادی در جریان است و هیچ نشانه‌ای از اسلام‌گرایان افراطی وجود ندارد. بر اساس آمار رسمی در سال ۲۰۱۲ بیش از دو میلیون توریست به این منطقه سفر کرده‌اند.
عکس: DW/F. Payar
پست بازرسی
در تمامی شاهراه‌های کردستان نیروهای دولتی (پیشمرگه‌ها) رفت وآمد خودروها را کنترل میکنند.
عکس: DW/F. Payar
پرچم کردستان
پرچم سه رنگ کردستان در شهر و روستا حضوری دائمی دارد و حتی در ویترین مغازه‌ها هم جا باز کرده است.
عکس: DW/F. Payar
بازار دوهوک
مغازه‌ای در بازار دوهوک. بیشتر کالاهای این بازار قدیمی چینی هستند. تاجران می‌گویند، از زمانی که گروه تروریستی «دولت اسلامی» موصل را تسخیر کرده و بخشی از راه‌های ارتباطی، به ویژه به بغداد، را قطع کرده است، وضعیت بازار آشفته شده و برخی تاجران در معرض ورشکستگی قرار گرفته‌اند.
عکس: DW/F. Payar
کمک خارجی
بسیاری از کارگاه‌هایی که پیش‌تر سودآور بودند، بخشی از فعالیت خود را تعطیل کرده اند. در این کارگاه قالی‌بافی تنها هفت زن کار میکنند. صاحب کارگاه می‌گوید که سازمان ملل یک سال پیش وعده کمک مالی داده بود، اما تا کنون به وعده خود عمل نکرده است.
عکس: DW/F. Payar
خودروهای ژاپنی و کره‌ای
وجود بی‌شمار خودروهای نو و نسبتا گران‌قیمت در شهرها و روستاهای منطقه خودمختار کردستان این شبهه را ایجاد می‌کند که اکثر کردها وضعیت مالی خوبی دارند. بیشتر خودروهای شخصی و تاکسی شهرهای بزرگ کردستان ژاپنی یا کره‌ای هستند. به ندرت خودروهای اروپایی به چشم می‌خورد.
عکس: DW/F. Payar
اختلاف طبقاتی
در گوشه و کنار کردستان اختلاف طبقاتی کاملا محسوس است. جلال عادل (عکس) که در حاشیه شهر عمادیه زندگی می‌کند، حقوق بازنشستگی ناچیزی دارد که فقط برای اجاره‌خانه و مواد خوراکی اولیه او و همسرش هزینه می‌شود. جلال مردی شوخ‌طبع است و نام خودروی مدل ۱۹۷۰ خود را «مرسدس خانم» گذاشته است.
عکس: DW/F. Payar
کودکان خیابانی
از جلال عادل تنگدست‌تر هم وجود دارد:کودکان خیابانی که بیشتر آن‌ها دستمال کاغدی یا آدامس می‌فروشند.
عکس: DW/F. Payar
کارتن قزوینی
در همه جای کردستان نشانه‌هایی از ایران وجود دارد. عکس: خانه‌ای مسکونی در شهر عمادیه.
عکس: DW/F. Payar
زبان فارسی در کردستان
بسیاری از شهروندان کردستان به زبان فارسی مسلط هستند زیرا در ایران زندگی کرده‌اند. نفال برواری که یکی از مسئولان روابط بین‌الملل اداره فرهنگ استان دوهوک است، فارسی را با لهجه تهرانی صحبت می‌کند. او بیش از نیمی از عمرش را به همراه خانواده‌اش در ایران به سر برده است.
عکس: DW/F. Payar
فساد اداری
صالح حمید هم بیش از ۲۵ سال به همراه خانواده‌اش در ایران پناهنده بوده است. او که فارغ‌التحصیل دانشگاه است نتوانسته در رشته خود کار کند و اکنون در شهر دوهوک مغازه سی دی فروشی دارد. صالح حمید هم مانند بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی می‌گوید که برای راه یافتن به اداره‌های دولتی یا شرکت‌های خصوصی "یا باید لابی داشت یا باج داد". صالح در طول روز در مغازه‌اش برنامه‌های تلویزیونی فارسی‌زبان می‌بیند.
عکس: DW/F. Payar
افلیت‌های مذهبی
در همه جای کردستان کلیساهای قدیمی و مدرن به چشم می‌خورد. علاوه بر مسیحیان که اکثر آن‌ها آشوری هستند، در منطقه خودمختار شمار قابل توجهی ایزدی، یهودی و یارسان (اهل حق) زندگی میکنند.
عکس: DW/F. Payar
بازمانده حمله هوایی ارتش صدام حسین
ناقوس کلیسایی در نزدیکی شهر احمدیه از بازمانده‌های یک خمپاره و چرخ ماشین تشکیل شده است.
عکس: DW/F. Payar
مغازه‌های مشروب‌فروشی
اکثر مشروب‌فروشی‌های کردستان متعلق به مسیحیان است. این عکس در روز عید پاک گرفته شده، به همین دلیل مغازه‌های مشروب‌فروشی تعطیل هستند.
عکس: DW/F. Payar
تحصیل در کردستان
در مدارس به زبان کردی آموزش داده می‌شود. زبان عربی را دانش‌آموزان به عنوان زبانی بیگانه می‌آموزند. دوره ابتدایی که شش سال طول می‌کشد، اجباری است. دوره دبیرستان هم شش سال است. (عکس: دبیرستانی تخصصی ویژه آموزش صنعت توریسم).
عکس: DW/F. Payar
آموزش عالی در کردستان
در منطقه خودمختار کردستان عراق ۱۵ دانشگاه و مدرسه عالی دولتی و ۱۳ دانشگاه خصوصی وجود دارد. قدیمی‌ترین آن‌ها دانشگاه سلیمانیه است که در سال ۱۹۶۸ ساخته شده. جدیدترین دانشگاه، «هولر» اربیل است. ٰعکس: دانشکده موسیقی دانشگاه دوهوک.
عکس: DW/F. Payar
کمبود آب
در کردستان عراق مشکلی به نام «آب» هنوز فراگیر نشده، اما کارشناسان می‌گویند که در سال‌های اخیر سطح آب‌های زیرزمینی کاهش یافته و احتمال اینکه وضع بهتر شود وجود ندارد. در پنج سال گذشته مساحت زمین‌های زراعی افزایش یافته و این خود مشکل آب را حادتر می‌کند. (عکس: رود دجله).
عکس: DW/F. Payar
برندهای غربی
به نظر می‌رسد که «برند»های (مارک‌های) معروف بین‌المللی هنوز جرات حضور در کردستان عراق را ندارند. شمار برندهایی که در این منطقه نمایندگی دارند انگشت‌شمار است.
عکس: DW/F. Payar
کمپ پناهجویان دومیز
بیش از یک میلیون پناهجوی سوری و عراقی در کمپ‌های استان دوهوک زندگی میکنند. تنها در کمپ دومیز در حاشیه شهر دوهوک بیش از ۸۰ هزار نفر ساکن هستند.
عکس: DW/F. Payar
امید به آینده
پناهجویان با وجود تمامی کمبودها و مشکلاتی که در اردوگاه‌ها دارند، عشق به زندگی و امید به آینده را از دست نداده‌اند. عکس بالا یک زوچ پناهنده سوری در کمپ دومیز در حاشیه شهر دوهوک را نشان می‌دهد.
متن و عکس از فرهاد پایار
