باید‌ها و نبایدهای حذف «چند» صفر از پول ملی
۱۳۹۰ فروردین ۱۷, چهارشنبه
وزیر اقتصاد و دارایی ایران روز شنبه ۱۳ فروردین در مصاحبه با رسانه‌های دولتی از آمادگی برای حذف سه صفر از پول ملی خبر داد.
سید شمس‌الدین حسینی با اشاره به تصویب بسته سیاستی بانک مرکزی، گفت: «در این بسته اقداماتی در جهت ثبات، کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره وری در حوزه بانکی و پولی کشور پیش‌بینی شده که بر همین اساس در سال جاری می‌توان بیشتر بر روی سیاست حذف سه صفر تمرکز کرد.»
آقای حسینی تصریح کرد: «مسئله‌ای که دولت را برای اجرای این سیاست به تأمل واداشته آن است که ابتدا باید حداکثر ثبات و آرامش را در قیمت‌ها ایجاد و سپس سه صفر را از پول ملی حذف کرد تا به نتایجی ماندگار دست یافت.»
در این شرایط رییس بانک مرکزی ایران از طرحی خبر داد که بر اساس آنچهار صفر از پول ملی حذف خواهد شد. محمود بهمنی، روز سه شنبه ۱۶ فروردین در طی یک نشست خبری اعلام کرد: «بررسی‌های بانک مرکزی نشاندهنده نتایج مثبت حذف ۴ صفر از پول ملی است، پیشنهاد اجرای این طرح طی ۶ ماه آینده به هیئت دولت ارائه خواهد شد.»
رییس بانک مرکزی ایران افزود در صورت تصویب این طرح در هیئت دولت و تأیید شورای پول و اعتبار، بانک مرکزی برای جمع‌آوری اسکناس‌های موجود و انتشار اسکناس‌های جدید وارد عمل خواهد شد.
سه صفر یا چهار صفر، مساله این نیست!
در حالی که اعلام دو سیاست اقتصادی متفاوت از سوی وزیر اقتصاد دارایی و رییس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نشان از ناهماهنگی دستگاه‌های اقتصادی ایران دارد اما کارشناسان اقتصادی، حذف صفر از پول ملی بدون در نظر گرفتن شرایط اقتصاد ایران را نگران کننده می‌دانند.
عباس شاکری، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی تهران در مقاله‌ای که در سایت خبرآنلاین منتشر شده محقق شدن ۸ پیش شرط برای اجرای سیاست حذف صفر از پول ملی را ضروری دانسته است.
این پیش‌شرط‌ها عبارتند از: ایجاد فضای رقابتی و عمیق‌تر کردن بازار‌ها، محدودکردن قدرت قیمت‌گذاری عوامل اقتصادی، انضباط و شفافیت در بودجه دولت و رفتار مالی دولت، اصلاح نظام مالیاتی و کاهش وابستگی اقتصاد کشور و بودجه دولت به درآمد نفت، محدودکردن فعالیت‌های نامولد و تثبیت نسبت مبادلات مرتبط و نامرتبط با تولید ناخالص داخلی، ایجاد نظام مدیریت اصلاح قیمت و نظارت بر تغییرات قیمت هنگام شوک درمانی، نظارت بر اعطای اعتبار و بازدریافت وام‌های معوقه و انضباط پولی.
این کار‌شناس اقتصادی تصریح می‌کند: «کشورهایی که در شرایط نامطمئن و بی‌ثبات بدون اصلاحات سیاستی و تثبیتی، اقدام به تغییر صفرهای پول خود کرده‌اند، به نتایج مورد نظر دست نیافته‌اند.»
آقای شاکری می‌گوید، اگر در ایران «اصل تناسب» به‌درستی عمل می‌کرد و ثبات پولی و قیمت‌گذاری وجود داشت، این سیاست می‌توانست موثر باشد، اما «در شرایط کنونی موجب تشدید تورم و تشدید عدم تناسب‌ها می‌شود.» به گفته وی، «اجرای این سیاست باید بعد از اقدام‌های تثبیتی و اصلاحی نهادی انجام شود و در هنگام اجرا به‌شدت نظارت و کنترل شود.»
اما کارشناسانی هم هستند که با اجرای این طرح موافقند. بهاالدین حسینی هاشمی، عضو کارگروه اصلاح ساختار بانکی از ۷ مزیت حذف صفرهای پول ملی می‌گوید: «کاهش حجم اسکناس، سادگی در مبادلات، نگهداری ساده‌تر حساب‌ها، ارقام و ترازنامه‌ها، اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه و هارد رایانه‌ها، نقل و انتقال سهل‌تر پول، کاهش آثار روانی تورم و نیز صرفه جویی در وقت برای شمارش حجم زیاد اسکناس‌ها. »
وی با اشاره به زمان‌بر و هزینه‌بر بودن این طرح تصریح می‌کند که همزمان با حذف صفر‌ها باید به‌‌همان نسبت قیمت‌ها نیز کاهش یابد تا به بروز برخی مشکلات در این خصوص منجر نشود.
گرچه کاهش حجم اسکناس و نگهداری ساده‌تر حساب‌ها از مزیت‌های این طرح است اما در همین حال روند کردن قیمت‌هایی که مضرابی از صفر نیستند می‌تواند به چالشی جدی تبدیل شود.
به باور کارشناسان منتقد، هنگام حذف سه صفر از پول ملی، عمده قیمت‌هایی مضربی از هزار نیستند با مشکل گردکردن اعداد مواجه می‌شوند. با توجه به شرایط اقتصادی ایران بدون شک اعداد به سمت بالا گرد می‌شوند و با وجود تغییر بسیار کوچک در واحد پول جدید در حقیقت افزایش با ضریب ۱۰۰۰ در قیمت‌ها اتفاق می‌افتد.
احمد میری، استاد دانشگاه و از مخالفان این طرح با اشاره به اینکه باید به دنبال کارت پول الکترونیکی بود و نقش پول را در مبادلات تغییر داد تصریح می‌کند: «این سیاست هیچ تاثیری بر ارزش پول ملی ندارد و تنها یک تغییر بسیار روبنایی و ظاهری است.»
وی در گفت‌وگو با خبرگزاری آفتاب با اشاره به احتمال ایجاد بی‌ثباتی اقتصادی، می‌افزاید: «اینکه سه صفر از پول ملی حذف شود شاید از نظر هزینه چاپ اسکناس تفاوت داشته باشد یعنی فقط هزینه چاپ اسکناس را کاهش دهد و نمی‌تواند رابطه ریال با دیگر پول‌ها را تغییر دهد.»
«موضوعی که چندان مهم نیست»
موضوع حذف صفر از پول ملی ایران به یکی از موضوعات جالب و با اهمیت برای رسانه‌های این کشور تبدیل شده است. برخی نمایندگان مجلس نیز به این سیاست دولت واکنش نشان داده‌اند.
گرچه حجم گسترده‌ای از اظهارنظر‌ها در مخالفت با اجرای این طرح ابراز شده، اما تجربه نشان داده است که در این میان تصمیم نهایی با دولت و خصوصا محمود احمدی‌نژاد خواهد بود.
با این وجود حمید پورمحمدی، معاون امور بانکی وزارت امور اقتصادی و دارایی در اظهارنظری متفاوت با سخنان وزیر اقتصاد و رییس بانک مرکزی می‌گوید: «در حال حاضر طرح تغییر واحد پولی کشور جزو ضرورت‌ها و موضوعات روز کشور نیست و موضوعاتی مهم‌تر از تغییر واحد پولی کشور وجود دارد.»
MI/MM