به گزارش خبرگزاری فرانسه اتحادیه اروپا بر سر تحریم نفت ایران به توافق‌های اولیه دست یافته‌ است. گامی که تا به حال فقط در حد هشدار یاقی مانده بود و به نظر نمی‌رسید به سادگی قابل اجرا باشد. اکنون کارشناسان معتقدند با توجه به تغییرات رخ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داده در عرصه منطقه و اتحادیه اروپا، مقدمات گسترش تحریم‌ها به شریان حیاتی اقتصاد ایران، یعنی بانک مرکزی و نفت این کشور فراهم شده است.

اگرچه کشورهایی مانند چین هم‌چنان با فشار بر ایران مخالفت می‌کنند، اما نظر اقتصاددانان این است که چین نیز توان ایستادگی در مقابل اروپایی هم‌‌‌‌‌‌صدا و هم‌‌‌‌‌‌‌‌رای با آمریکا را ندارد. در میان اعضای اتحادیه اروپا نیز ناهماهنگی‌ها در قبال گسترش تحریم ایران کاهش یافته و کشورهایی مانند ایتالیا یا یونان نیز حاضرند در صورت گسترش تحریم به حوزه صنعت نفت ایران از آن حمایت کنند.

مهرداد عمادی، مشاور اقتصادی اتحادیه‌ی اروپا، می‌گوید تهدیدهای ایران در رابطه با بستن تنگه هرمز به شدت به ضرر این کشور تمام خواهد شد. او اطمینان می‌دهد که در صورت چنین اقدامی از سوی ایران، آمریکا ظرف یک هفته تنگه هرمز را باز خواهد کرد؛ اما ایران برای همیشه هرگونه مالکیت و اختیار در خلیج فارس را از دست خواهد داد!

این مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا به سوالات دویچه‌وله در زمینه اجرایی شدن تحریم صادرات نفت و فعالیت‌های مالی بانک مرکزی ایران پاسخ داده و سناریویی را به تصویر می‌کشد که ممکن است برای مردم ایرانی عملی شود.

دویچه‌وله: روز سی‌ام ژانویه وزیران خارجه‌ی اتحادیه اروپا جلسه‌ای را برای بررسی تحریم خرید نفت از ایران تشکیل می‌دهند، با توجه به دشواری‌های چنین اقدامی، آیا این تصمیم گرفته خواهد شد؟ اگر چنین شود، کشورهای اتحادیه چه امکاناتی برای اجرایی کردن آن دارند؟

مهرداد عمادی: من بر این بخش از پرسش شما تاکید می‌گذارم که این گام بسیار دشواری برای اتحادیه اروپاست که مجموعه‌ای است از کشورهای مختلف با منافع و ابزارهای اقتصادی مختلف در چارچوب روابط خود با ایران. در هفته‌های اخیر تلاش‌های سنگینی از سوی فرانسه، بریتانیا و آلمان برای ایجاد همگامی در سطح اتحادیه اروپا در قبال ایران ایجاد شد و تشکل محکمی بوجود آمد.

ما تقریبا مطمئن هستیم که این تحریم‌شروع خواهند شد. این را از کاهش قابل توجه خرید نفت ایران از سوی کشورهایی که در این سال‌ها روابط‌شان با ایران بسیار مستمر و درحال رشد بود، مثل یونان، اسپانیا و ایتالیا می‌توان استنباط کرد. هرسه کشور نشان داده‌اند که حاضر به همکاری بیشتری هستند.

من تصور می‌کنم که گام بعدی نیز این خواهد بود که مسئله تحریم بانک مرکزی ایران در سطح اتحادیه اروپا پذیرفتنی شود و داد و ستدهایی هم که بانک مرکزی ضامن پولی آن‌هاست، شامل تحریم‌ها شوند. این دو تحریم صدمه‌ای به تجارت خارجی و اقتصاد ما خواهد زد که بی سابقه خواهد بود. لااقل من از شهریور که ۱۳۲۰ اقتصاد ایران بخاطر اشغال این کشور دچار فروپاشی شد، مورد مشابهی نمی‌توانم پیدا کنم.

به تحریم بانک مرکزی اشاره کردید. در همین رابطه چین به آمریکا انتقاد کرده که حق ندارد سیاست خود را به سایر کشورها تحمیل کند. هم تحریم بانک مرکزی و هم تحریم نفت ایران با مقاومت کشورهای نظیر چین روبرو می‌شود. آیا مثلا می‌شود به سادگی به چین گفت «ما تولید نفت عربستان را بالا می‌بریم، بروید از آن‌جا خرید کنید و دور ایران را خط بکشید»؟ توضیح می‌دهید که چه موانعی در این راه وجود دارد که اتحادیه اروپا و آمریکا تا به‌حال اینقدر آهسته و محتاط عمل کرده‌اند؟

کم سرعت بودن پروژه تحریم ایران به سبب دشواری‌هایی است که به آن اشاره کردید. مثلا رفتار چین، مالزی، هند، پاکستان و امارات. بالا رفتن تولید نفت عربستان و عرضه آن با قیمت مشابه به چین، به تنهایی برای وادار کردن این کشور کافی نخواهد بود. خرید نفت از ایران تنها بخشی از مبادلات دو کشور است. چین در مقابل خرید نفت و گاز از ایران، ارز بین‌المللی به ما نمی‌دهد، بلکه کالاهای چینی می‌دهد که بخاطر نازل بودن کیفیت ‌آن‌ها جز در بازار گرفتار و انحصاری دیگری مثل ایران، در هیچ جای دیگری نمی‌توانستند آن‌ها را بفروشند. طبق بررسی ما یک سوم کالاهای چینی که در ایران عرضه می‌شود قابل فروش حتی در بازارهای ترکیه هم نیستند. بیش از ۵۰ درصد این کالاها نیز پایین‌تر از کیفیتی است که اتحادیه اروپا اجازه ورود آن‌ها را می‌دهد.

ما بر‌آورد کرد‌ه‌ایم که امسال تنها ۲۰ میلیارد دلار، رقم کالاهای مصرفی وارداتی از چین خواهد بود. خوب صرفنظر کردن از چنین بازاری ‌برای چین آسان نخواهد بود. ولی چینی‌ها نمی‌توانند روابط خود را با ایران بدون نگرانی ادامه دهند. مثلا آمریکا می‌تواند شرکت ملی نفت چین «سی ان پی سی» یا سینوپ را در فعالیت‌هایی که در آمریکا و با کمپانی‌های آمریکایی دارد، شامل جریمه‌های مالی کند و در مرحله دوم حتی آن‌ها را به دادگاه بکشاند و خواهان حکم جزایی علیه مدیران آن‌ها شود.

اتحادیه اروپا نیز مهمترین شریک تجاری چین است. ما بیش از ۱۸۰۰ کمپانی چینی داریم که از اتحادیه اروپا کالاهای صنعتی سنگین می‌خرند که این‌ها برای رشد صنعتی و بازسازی چین حیاتی هستند. هرگاه چین بخواهد به محدودیت‌های اتحادیه اروپا در چارچوب تحریم‌های جدید بی‌توجه باشد، قابل تصور است که کشورهای بریتانیا‌، آلمان و فرانسه به شرکت‌های چینی بگویند که دیگر نمی‌توانید با تسهیلات و آسودگی پیشین خرید نیازهایتان ادامه دهید. این ابزاری است که در میان مدت می‌تواند بیشترین اثر را بگذارد.

به آمریکا و اتحادیه اروپا اشاره کردید، دستکم تا دو سه ماه پیش تصور نمی‌شد که با توجه به بحرانی که خود این کشورها با ‌آن دست به گریبان هستند، بتوانند از پس نوسانات بازار نفت در صورت تحریم ایران بر‌آیند. آیا حالا این توانایی را دارند؟

تا سه ماه پیش پاسخ به این سوال "نه" بود! ولی در این مدت دگرگونی‌هایی در سطح جهان بوجود آمده که یکی از مهمترین آن‌ها تغییر بنیادی ارزیابی عربستان از موضع ایران است و این که عربستان در حال حاضر بسیار صریح این آمادگی را اعلام کرده که هرگونه کاهش عرضه نفت در بازارهای جهانی را به سرعت پر خواهد کرد و نخواهد گذاشت بهای نفت به جز چند روز بالا رود.

دیگر این که ما می‌بینیم در سطح اتحادیه اروپا نیز یک بازنگری نسبت به ایران بوجود آمده است. ایران نه تنها با پول‌شویی و رفتارهای کدر اقتصادی‌اش به اقتصاد جهان صدمه می‌زند، بلکه در منطقه نیز به عامل ناآرامی در تردد کشتی‌های نفت‌کش و تردد کالاها و سرمایه‌گذاری خارجی مبدل شده است. در مناسبات اتحادیه اروپا با کویت، بحرین، عمان وعربستان سعودی این باور سخت‌تر شده که منطقه نیز خواهان سخت‌تر شدن مواضع در مقابل رفتار ایران است.

در مجموع تمامی بخش‌های این معادله در این سه ماه به ضرر ایران تغییر پیدا کرده است و این باعث خواهد شد که تحریم‌هایی که در پایان این ماه وضع خواهند شد، با سرعت بیشتری پیاده شوند.

ولی کشورهای منطقه که نام بردید، خود هدف تهدید ایران هستند، ایران ادعا کرده که در صورت تحریم نفت و قرار گرفتن در تنگنا، تنگه هرمز را باز نخواهد گذاشت.

آمادگی بسیار بالایی برای جلوگیری از هرگونه حرکت‌ تخریبی ایران در ممانعت از تردد در تنگه هرمز وجود دارد. حتی اگر ایران موفق شود تنگه هرمز را ببندد، بستن این تنگه بیش از یک هفته طول نخواهد کشید. ولی اتفاقی که خواهد افتاد و من امیدوارم که حرفم در تهران شنیده شود، این است که از لحظه‌ای که این اتفاق بیافتد، کنترل و مالکیت و اختیارات در خلیج فارس و نسبت به تنگه هرمز به صفر خواهد رسید. من بر این تاکید بسیار می‌کنم که این به صفر رسیدن معنایش آن است که نیروی دریایی ایران و ناوگان تجاری آن دیگر قادر به هیچ حرکتی در خلیج فارس نخواهد بود.

این برای ایران یک خودکشی اقتصادی خواهد بود. این بدترین سناریو برای اقتصاد در حال تشنج ایران خواهد بود.

اقتصاد در حال تشنج ایران آن طور که شما می‌گویید، تا چند وقت می‌تواند در مقابل چنین شرایطی دوام آورد و برداشت شما از آن‌چه در ایران ممکن است ظرف چند ماه آینده اتفاق بیافتد چیست؟

در این باره فقط می‌شود یک ارزیابی داد. اگر به نمونه کشورهای دیگر نگاه کنیم و همین طور هم به کالاهایی که ایران کوشش کرده در پنج ماه اخیر ذخیره کند، تصور می‌کنم ایران بتواند بیش از یک سال با این شرایط روبرو شود. اما نکته این جاست که اگر سناریوی تحریم‌ها ادامه پیدا کند و تحریم بانک مرکزی در سطح اتحادیه اروپا اجرا شود، ظرف مدتی کمتر از شش ماه بیش از دو میلیون نفر به بیکاران در ایران اضافه می‌شود. چون تقریبا تمام کارخانجات صنعتی ما خواهند خوابید.

فکر می‌کنم ما در مدت کمتر از سه ماه ببینیم که ریال بین ۴۰ تا ۷۰ درصد ارزش خود را در مقابل یورو، دلار و فرانک سویس و ین از دست بدهد. انتظار می‌رود که در تهران و دیگر کلان شهرها شاهد تشکیل صف‌های چندهزار نفری برای دریافت کالا باشیم که در حقیقت ما را به بدترین نوع اقتصاد جنگ باز خواهد گرداند!

مصاحبه‌گر: مریم انصاری
تحریریه: مهیندخت مصباح