بحران آب در ایران رئیس مرکز پژوهشهای مجلس را "وحشتزده" کرد
SH۱۳۹۴ تیر ۱۴, یکشنبه
کاظم جلالی، رئیس مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، پس از شرکت در جلسه هم اندیشی این مرکز با فعالان بخشهای آب و محیط زیست ایران گفت: «از شنیدن گزارش وضعیت آب در کشور وحشت زده شدم».
تبلیغات
بحث بحران بیآبی در ایران رئیس مرکز پژوهشهای مجلس را "وحشتزده" کرده است. به گزارش سایت "انتخاب"، کاظم جلالی در یک میهمانی افطاری در شاهرود، با اشاره به جلسه اخیر مرکز پژوهشهای مجلس با فعالان محیط زیست اظهار داشت: «در واپسین روزهای ماه شعبان میزبان فعالان بخش آب کشور در مرکز پژوهشهای مجلس بودم که به واقع از گزارشهای آنها وحشتزده شدم.»
نماینده شاهرود در مجلس ایران همچنین یادآور شد که فعالان حوزه محیط زیست به نمایندگان مجلس نشان دادهاند که چه میزان از اراضی شاهرود نشست کرده و چه شکافها و گسلهایی در زمین پدیدار شده است. به گفته آنها بسیاری از پلها نیز دچار ترک خوردگی شدهاند.
این نماینده مجلس با اشاره به حوزه انتخابی خود اظهار داشت که زمانی در منطقه بسطام شاهرود با حفر چاهی ۴۵ متری آب پدیدار میشد، اما الان در همان منطقه برای رسیدن به آب باید زمین را تا ۲۵۰ متر حفر کرد.
بحران آب در ایران "خطرناکتر از دشمنان خارجی"
اخیرا یک اندیشکده آمریکایی فعال در زمینه صلح نیز در گزارشی بحران آب در ایران را بسیار جدی ارزیابی کرد. در این گزارش تصریح شده که "در حال حاضر خطری که از جانب بحران قریبالوقوع زیستمحیطی و آب و هوایی ایران احساس میشود، به مراتب بیش از خطر دشمنان خارجی و منازعات سیاسی داخلی است".
این گزارش که ترجمه کامل آن را مرکز رصد اندیشکدههای استراتژیک "اشراف"، ترجمه و منتشر کرده به قلم دیوید میشل، سرپرست برنامه امنیت زیستمحیطی در اندیشکده مرکز "استیمسون" نوشته شده است.
گزارش این اندیشکده بر اساس اطلاعات داخلی ایران و نیز اطلاعات سازمانهای بینالمللی تهیه شده است. از جمله به گزارش "سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری ایران" که در اواسط سال ۲۰۱۳ منتشر شده بود، اشاره شده است.
در این گزارش از قول عیسی کلانتری مشاور رئیس جمهوری وقت آمده است: «مشکل اصلیای که ما را تهدید میکند و از اسرائیل و آمریکا و دعواهای سیاسی و… خطرناکتر است، این است که فلات ایران دارد غیرقابل سکونت میشود، اگر وضعیت اصلاح نشود، ایران ۳۰ سال دیگر کشور ارواح میشود.»
بر اساس گزارش اندیشکده استیمسون، ۹۰ درصد خاک ایران را سرزمینهای خشک یا نیمه خشک تشکیل میدهند و تقریباً دو سوم حجم بارندگی کشور پیش از آنکه بتواند رودها را پر آب کند، تبخیر میشود. در نتیجه، ایران بیش از نیمی از آب مورد نیاز خود را با برداشت از آبخوانها تأمین میکند و مصرف عمومی به سرعت در حال تحلیل بردن منابع زیرزمینی است.
این گزارش نتیجه میگیرد که با نرخ کنونی مصرف بیرویه آب در ایران، ۱۲ استان از ۳۱ استان این کشور، ظرف ۵۰ سال آینده ذخایر آبی خود را به پایان خواهند رساند.
سد گتوند "موزه عبرت محیط زیست"
سد گتوند در خوزستان که خشت اول آن کج گذارده شد، یک فاجعه زیست محیطی برای جنوب ایران رقم زده است. سدی را که تنها دستاوردش امروز شور کردن کارون است، باید به "موزه عبرت محیط زیست" تبدیل کرد.
عکس: Tasnim
از همان ابتدای ساخت سد گتوند بسیاری از اساتید حوزه آب و زمینشناسی بهویژه اساتید دانشگاه اهواز خواستار توقف روند اجرا و ساخت این سد شدند. آنها علت مخالفت خود را وجود تپه نمکی به نام گچساران اعلام کردند که در امتداد مخزن این سد وجود داشت.
عکس: Tasnim
اصرار بر ساختن سد گتوند که به عنوان "پرهزینهترین" سد ایران شناخته شده، هنگامی قابل فهم میشود که بدانیم چه نهادهایی در آن دخیل هستند. کارفرما: شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران. مشاور: شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس (وابسته به آستان قدس رضوی) و پیمانکار: گروه سپاسد (وابسته به قرارگاه خاتم الانبیا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)
عکس: Fars
در ابتدا مسئوولان متولی ساخت سد گتوند، تمامی ادعاهای مطرح شده را رد کردند و اعلام شد که سازند نمکی گچساران در محدوده این سد وجود ندارد. آنها پس از رسانهای شدن مشکل نمک در محدوده سد، هنگامی به وجود نمک اعتراف کردند که عملا میلیاردها تومان بودجه صرف شده بود و تخریب یا عدم آبگیری سد با سئوالات بیشتر و "آبروریزی" همراه میشد.
عکس: Mehr
مسئولان سد گتوند در صدد برآمدند تا با ساخت دیواری حائل از خاک رس که اصلاحا "پتوی رسی" نامیده میشود از برخود آب با نمکهای سازند گچساران جلوگیری کنند و بار دیگر بدون توجه به صحبتهای کارشناسان که ساخت این "پتوی رسی" را بیفایده میدانستند، این پروژه نیز آغاز و با صرف هزینههای کلان انجام شد .
عکس: Mehr
کار ساخت سد گتوند و "پتوی رسی" در میان تمامی اعتراضات به اتمام رسید و با حضور محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری وقت این پروژه آبگیری شد. با آبگیری سد، فاجعه زیستمحیطی وارد فاز جدیدی شد که میتواند سرنوشت خوزستان را تغییر دهد.
عکس: Isna
تنها ۱۰ روز از زمان آبگیری سد نگذشته بود که خبر رسید شکافهایی در "پتوی رسی" ایجاد شده و نمکهای سازند گچساران وارد دریاچه سد گتوند شده است و این آغازی بر مصائب استان خوزستان و رودخانه کارون بود.
عکس: Peikshushtar.ir
با نشست بیش از ۵ متری "پتوی رسی" ، در صورت وارد شدن تنها بخشی از صدها میلیون تن نمک موجود در معدن به رودخانه کارون، شوری این رودخانه میتواند به چند برابر شوری خلیج فارس برسد.
عکس: Mehr
میزان نمک حل شده در عمق پایین دریاچه پشت سد گتوند اکنون بیش از ۱۰برابر شوری آب اقیانوس برآورد میشود.(نمک اقیانوس ۲۸ تا ۳۰ گرم در لیتر است، ولی در لایه های تحتانی سد گتوند به ۳۰۰ گرم در هر لیتر میرسد).
عکس: Mehr
رودخانه کارون که در طول سالیان گذشته آب شیرین با شوری (EC) حداکثر ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلی موس در آن جریان داشت، اکنون از زمان آبگیری سد گتوند تقریبا ۱۷میلیون تن نمک از این سد خارج شده و وارد کارون میشود.
عکس: Mehr
زمینهایی که تحت آبیاری سد گتوند هستند بیش از ۴۲۰ هزار هکتار است که محصولات متنوع از قبیل گندم، ذرت و نیشکر در این زمینها کشت میشوند. تداوم شور شدن آب سد گتوند و آبیاری با آب شور تولید و عملکرد کشاورزی منطقه را نابود میکند و در کمتر از چند سال زمینهای زراعی پایین دست سد گتوند شور و غیرقابل کشت میشوند.
عکس: Mehr
یکی از اهداف تعریف شده برای سد گتوند "تولید انرژی برق آبی به میزان ۴ هزار و ۵۰۰ گیگا وات در سال (ظرفیت نیروگاه دو هزار مگاوات) است. افزایش میزان خوردگی در توربینها مهمترین آسیبی است که ورود آبشور به آن ایجاد میکند و دیری نخواهد گذشت که کار توربینها تعطیل میشود.
عکس: Tasnim
اخبار "غیررسمی" منتشر شده در رسانههای ایران حکایت از آن دارد که شرکت خارجی گارانتی کننده تأسیسات نیروگاه سد گتوند، با استناد به اینکه قرار بود میزان شوری آب ورودی به نیروگاه ۴۰۰ باشد و اکنون میزان شوری در بهترین حالت ۱۶۰۰ است، از گارانتی کردن تأسیسات سر باز زد. با این حال با پافشاری طرف ایرانی مقرر شد تا نهایتاً تأسیسات به مدت دو سال (تا پایان دولت دهم) گارانتی شوند.
عکس: Tasnim
حالا طرح دیگری برای مقابله با شوری آب پشت سد ارائه شده و قرار است این آب از طریق احداث خط لوله حدود ۲۰۰ کیلومتر به درون خلیج فارس انتقال داده شود. تاکنون ۱۰ کیلومتر لوله خریداری شده و عملیات حفاری و لولهگذاری به طول سه کیلومتر اجرایی شده است. اگر سرعت اجرای پروژه به همین شکل باقی بماند، کشیدن این لوله سالها به طول میانجامد.
عکس: Irna
انتقال آب شور سد گتوند به خلیج فارس، اکوسیستم محدوده ورودی لوله و نهایتا مناطق کمعمق اطراف را بشدت تحت تاثیر قرار داده و حیات آبزیان را با خطر روبرو خواهد کرد.
عکس: Farzad
دکتر اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست با اشاره به اعتراض کارشناسان میگوید:« اما این سد ساخته شد و زمینهای کشاورزی، دامداری و چاهها و باغهای تمام مردم منطقه نابود شد، گورستان هزار ساله بختیاری از بین رفت و امروز تنها دستاوردش حل شدن تپههای نمکی در این سد و شور شدن کارون است.»
عکس: MEHR
به قول دکتر اسماعیل کهرم، ایران درس عبرت کشورهای همسایه شده است. وی میگوید:«اینجاست که دل هر ایرانی میشکند و اشکش جاری میشود». دکتر کهرم میگوید:«در آیندهای نزدیک آیندگان ما بسیاری از این سدها را تخریب خواهند کرد». شاید هم آن نسل، این سد را همچون نسل کنونی که زندان قصر را به "باغ موزه عبرت" تبدیل کرد به "موزه عبرت محیط زیست" تبدیل کند.
عکس: ISNA
عکس 161 | 16
سدهایی که دریاچهها را خشک کردند
وضعیت آبهای سطح زمین نیز بهتر از آبهای زیرزمینی نیست. این گزارش با اشاره به رودخانههایی که در عرض چند سال گذشته خشک شدهاند به خشک شدن دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه خاورمیانه اشاره کرده و نوشته است: «در شمال غربی ایران، احداث سدها (مانند کارون ۳)، سیستم نادرست آبیاری و خشکسالی منجر به کاهش حجم ۱۳ رودی شده است که دریاچه ارومیه را سیراب میکردند و اکنون این دریاچه، که بزرگترین دریاچه خاورمیانه محسوب میشود بیش از ۶۰ درصد حجم خود را نسبت به سال ۱۹۹۵ از دست داده است. »
اندیشکده استیمسون همچنین به دریاچه بختگان در جنوب غربی ایران اشاره کرده که دومین دریاچه بزرگ ایران بود، اما به دلیل احداث سد بر روی رودخانه کر، اکنون کاملا خشک شده است.
در ادامه این گزارش آمده است: «همچنین در سال ۲۰۱۱ مرزبانان ایرانی پس از عبور از مرز افغانستان و تلاش برای باز کردن یک کانال آب ۱۸ مایلی (۳۰ کیلومتری) از رود هلمند به ایران، با نیروهای افغان درگیر شدند.»
وقوع جنگ ایران و عراق نیز به زعم نویسنده این گزارش بر سر ادعای دو کشور بر کنترل آبراهه اروند رود در گرفت.
گزارش این اندیشکده آمریکایی به نقش سوءمدیریت در تشدید بحران آب نیز اشاره کرد و نوشته است: «شهرهای ایران یک سوم منابع آب خود را از طریق نشتی لولههای آب از دست میدهند. سیستم آبیاری این کشور نیز ناکارآمد بوده و از بازدهی بسیار پایینی برخوردار است. بیش از نیمی از حجم آب منابع تجدیدشونده ایران که در بخش کشاورزی مصرف میشود، به هدر میرود.»
نویسنده این گزارش البته به طرح هدفمندی یارانهها به عنوان گامی مثبت در جهت پرداخت هزینههای واقعی آب و ایجاد انگیزه در مصرفکنندگان برای صرفهجویی در آب اشاره کرده اما متذکر شده که درآمد ناشی از این طرح که قرار بود صرف پشتیبانی از طرحهایی برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای و آلودگی هوا شود، به دلیل توقف این طرح عملا در این مسیر هزینه نشده است.
این اندیشکده در پایان گزارشش تاکید کرده که ایران برای مقابله با بحران قریبالوقوع زیست محیطی نیاز به "انقلابی فراگیر در سیاستگذاریهای ملی" دارد.