از روز سه شنبه (۲۷ ژانویه) برزیل بار دیگر میزبان شرکت‌کنندگان بزرگترین نشست نمایندگان جامعه‌های مدنی کشورهای مختلف دنیاست. قرار است که در نهمین مجمع اجتماعی جهانی بیش از صدهزار نفر از سراسر جهان در باره‌ی تاثیرهای بحران مالی جهانی بحث کنند. همین مسئله، موضوع مورد بحث رئیسان دولت‌ها در داوو در سوییس نیز خواهد بود. اما مجمع اجتماعی جهانی می‌خواهد صدای کسانی را به گوش‌ها برساند که بیش از همه از این بحران و دیگر بحران‌ها رنج می‌کشند، یعنی مردم بومی که خواستار حفاظت از محیط زیست و اجرای برنامه‌های مؤثر در این زمینه هستند. به نظر می‌رسد که هیچ شهری به اندازه‌ی بلم Belem در برزیل برای برگزاری این نشست مناسب نیست.

تصادفی نیست که امسال شهر بلم را برای برگزاری مجمع اجتماعی جهانی انتخاب کرده‌اند. بلم، مرکز ایالت پارا، در شمال برزیل واقع شده است. از آنجا، رودخانه‌ی گواما به شاخآبه‌ی جزیره‌ی مارایو می‌انجامد و سپس به اقیانوس اطلس می‌ریزد. اما مهم‌تر از آن این است که بلم مشهور به "شهر انبه" و بندری تجاری واقع در منطقه‌ی آمازون است، و اینکه موضوع آمازون و جنگل‌های حاره‌ای در نهمین مجمع اجتماعی جهانی در داوو از موضوع‌های اصلی بحث خواهند بود.

توجه به مردم بومی و حفاظت محیط زیست

از جمله سازمان‌های شرکت کننده در این مجمع سازمان آتاک ATTAC از آلمان است. این سازمان که در فرانسه بنیان نهاده شده، در سراسر جهان با بی‌عدالتی اجتماعی و اقتصادی مبارزه می‌کند. آلکسیس پاساداکیس، نماینده‌ی این سازمان، می‌گوید: «از یک سو، مجمع اجتماعی جهانی در منطقه‌ای برگزار می‌شود که آشکارا از فاجعه‌‌ی تغییر آب و هوا آسیب دیده است. از سوی دیگر، مردم بومی در آمازون به لحاظ سیاسی به خوبی سازمان‌یافته‌اند. مجمع به آنها امکان می‌دهد که خواست‌های خود را بیان کنند.»

سازمان‌دهندگان مجمع اجتماعی جهانی برآورد می‌کنند که ۱۲۰ هزار نفر در برنامه‌های امسال آنان شرکت کنند. حدود سه هزار تن از شرکت‌کنندگان، نمایندگان بومیان خواهند بود. این گروه، در برزیل و جاهای دیگر، نخستین قربانیان تغییر آب و هوا و نابودی جنگل‌های حاره‌ای هستند که مجبور به ترک محل اصلی زندگی‌شان شده‌اند.

«دنیایی دیگر ممکن است»

شعار مجمع اجتماعی جهانی از زمان پایه‌گذاری‌اش عبارت بوده است از «دنیایی دیگر ممکن است». در این مورد همه‌ی مخالفان جهانی‌شدن با یکدیگر هم‌نظرند: اینکه باید به ارزش‌هایی جدید توجه کرد؛ ارزش‌هایی که در درجه‌ی نخست موجب ایجاد جنبش در جامعه‌ی مدنی شوند.

فرانچسکو ویتاکر، یکی از بنیان‌گذاران مجمع اجتماعی جهانی در این باره می‌گوید: «در اینجا ارزش‌های جدید زاده می‌شوند، برای نمونه این شناخت اساسی که از مردم بومی آمریکای لاتین نشأت می‌گیرد که زندگی‌ای پربار، بی‌نیاز از جامعه‌ی مصرفی است.» ویتاکر می‌افزاید که در بلم چنین مسائلی مطرح خواهند شد. به گفته‌ی ویتاکر هدف رسیدن به مرحله‌ای است که جامعه خود سرنوشتش را به دست گیرد و در برابر انباشت پول تسلیم نشود.

فرانچسکو ویتاکر می‌گوید که بسیاری از شرکت‌کنندگان در مجمع به راستی نگران وضعیت کنونی جهان هستند. از این رو، به گفته‌ی وی امسال بسیاری از بیش از دو هزار برنامه‌ی مجمع در باره‌ی موضوعی است که آن را «بحران تمدن» نامیده‌اند.

انسجام تدریجی بحث‌ها در مجمع

این پنجمین بار است که مجمع اجتماعی جهانی در برزیل برگزار می‌شود. در نخستین سال مجمع، در سال ۲۰۰۱، و در سالهای ۲۰۰۲، ۲۰۰۳ و ۲۰۰۵ برزیل کشور میزبان بود. در سال ۲۰۰۴ مجمع در هند برگزار شد. در آن سال نمایندگان بسیاری از سازمان‌های غیردولتی، کلیساها و سندیکاها در برنامه‌های مجمع در هند شرکت کردند.

میزبان شرکت‌کنندگان در مجمع در سال ۲۰۰۷ پایتخت کنیا، نایروبی، بود. در سالهای ۲۰۰۶ و ۲۰۰۸ این روند از حالت تمرکز درآمد. اگر چه شرکت‌کنندگانی چون آلکسیس پاساداکیس مجمعی متمرکز را برای تبادل نظر ترجیح می‌دهند و آن را مؤثرتر می‌دانند.

اما به نظر می‌رسد که با گذشت سالیان، آن سرمستی‌ای که بنیان‌گذاران مجمع داشتند و با آن شعار دنیایی دیگر را سر می‌دادند، تحول یافته است.

آرمان‌گرایانی چون فرانچسکو ویتاکر می‌گویند که مجمع تبدیل به روندی شده است با برنامه‌های گوناگون. قرار است که انتقاد به جهانی شدن و جستجوی چشم‌اندازهای تازه به گونه‌‌هایی منسجم‌تر مطرح شود. به نظر ویتاکو تحلیل‌ها و استدلال‌ها در طول سالها تعمیق یافته‌اند و بسیاری از شرکت‌کنندگان از طریق شبکه‌های بین‌المللی با هم در ارتباط‌‌اند. آنان راه‌هایی جدید و شیوه‌های تازه‌ای برای واکنش به اوضاع پیشنهاد می‌دهند و این، راه را برای فعالیت‌های بیشتر و اساسی‌تر هموار می‌کند.