بحران میان آلمان و ترکیه بر سر ارزیابی از کشتار ارامنه
MM۱۳۹۴ اردیبهشت ۵, شنبه
یک روز پس از "نسلکشی" خواندن کشتار ارامنه در جریان جنگ جهانی اول توسط رئیس جمهور آلمان، ترکیه واکنش تندی به این اظهارات نشان داد. وزارت خارجه ترکیه گفت، مردم ترکیه سخنان یواخیم گاوک را "نه فراموش میکنند و نه میبخشند".
تبلیغات
وزارت امور خارجه ترکیه در بیانیهای که روز شنبه (۲۵ آوریل/ ۵ اردیبهشت) منتشر کرد به اظهارات رئیس جمهور آلمان درباره کشتار ارامنه توسط نیروهای عثمانی در جریان جنگ جهانی اول اعتراض کرد. یواخیم گاوک این کشتار را "نسلکشی" خوانده است.
وزارت خارجه ترکیه گفت ملت ترکیه سخنان رئیس جمهور آلمان را "نه فراموش میکنند و نه خواهند بخشند". این بیانیه میگوید، «رئیس جمهور آلمان حق ندارد ملت ترکیه را به جنایتی متهم کند که مرتکب نشده است.»
یواخیم گاوک، رئیس جمهور آلمان روز پنجشنبه (۲۳ آوریل/ ۳ اردیبهشت) در مراسمی در کلیسای اعظم برلین قتل عام ۵/ ۱ میلیون ارمنی در جریان جنگ جهانی اول را "نسلکشی" توصیف کرد.
این نخستین بار بود که رئیس جمهور آلمان حوادث ۱۰۰ سال پیش در مناطق شرقی قلمروی امپراتوری عثمانی را "نسلکشی" میخواند، بدون توجه به این که اظهاراتش میتواند بر مناسبات آلمان با ترکیه آسیب وارد کند.
رئیس جمهور آلمان سرنوشت ارامنه را "نمونهای از تاریخ کشتار جمعی، پاکسازی قومی، تبعید و نسلکشی در قرن بیستم" ارزیابی کرد. گاوک گفت، در امپراتوری عثمانی "نمونهای از نسلکشی" انجام شد که ملت ارمنی قربانی آن بود.
به گفته یواخیم گاوک، امپراتوری آلمان نیز به عنوان متحد امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول در جنایات انجام یافته سهیم است.
یک روز پس از سخنان رئيس جمهور آلمان، وزارت خارجه ترکیه گفت یواخیم گاوک مجاز نیست، جنایتی را به ملت ترک منتسب کند که مغایر با فاکتهای تاریخی و حقوقی هستند. وزارت خارجه ترکیه هشدار داد، اظهارات گاوک، "اثرات منفی بلند مدت" بر روابط آلمان و ترکیه بر جای خواهد گذاشت.
موضع پارلمان آلمان
روز جمعه پارلمان آلمان نیز موضع مشابه رئیس جمهور این کشور اتخاذ کرد. "نوربرت لامرت" رئيس پارلمان آلمان گفت «آنچه که در میانه جنگ جهانی اول در شرق امپراتوری عثمانی در برابر چشمان جهانیان رخ داده است یک نمونه از نسلکشی بود.» دیگر سخنرانان پارلمان آلمان از فراکسیونهای مختلف نیز در این ارزیابی رئیس پارلمان آلمان شریک بودند.
آنگلا مرکل، صدراعظم و فرانک والتر اشتاینمایر، وزیر امور خارجه آلمان در این باره اظهارنظر نکردند. سیاست رسمی آلمان با نظرداشت مناسباتشان با ترکیه از بکار بردن عبارت "نسلکشی" خودداری کرده است. با اینحال پارلمان آلمان در نظر دارد پیش از تعطیلات تابستانی بیانیهای را در این زمینه به تصویب برساند.
روز گذشته مراسم صدمین سال کشتارارامنه توسط نیروهای عثمانی در جریان جنگ جهانی اول در ایروان پایتخت ارمنستان برگزار شد. در این مراسم فرانسوا اولاند، رئیس جمهور فرانسه، ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه و نمایندگانی از ۱۸ کشور دیگر جهان شرکت داشتند.
پوتین در این مراسم کشتار ارامنه را "نسلکشی" خواند. این اولین بار بود که رئیس جمهور روسیه حوادث جنگ اول جهانی در آناتولی را "نسلکشی" میخواند.
وزارت خارجه ترکیه از اظهارات پوتین در ایروان نیز انتقاد کرد. ترکیه گفت، ما طبقهبندی حوادث سال ۱۹۱۵ به عنوان "نسلکشی" را رد و آن را محکوم میکنیم. پارلمانهای فرانسه و روسیه کشتار ارامنه را "نسلکشی" خواندهاند. حدود ۱۸ کشور دیگر نیز مواضع مشابه فرانسه و روسیه دارند.
اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز کشتار ارامنه را "رویدادی غمانگیز" خواند و گفت: «در این روز که برای شهروندان ارمنی ما از اهمیت خاصی برخوردار است، من خاطرهی همهی ارمنیان ساکن امپراتوری عثمانی را که تحت شرایط جنگ اول جهانی جان باختند، گرامی میدارم.»
تصاویر تاریخی "نسلکشی" ارامنه و راهپیمایی مقابل سفارت ترکیه در تهران
همزمان با صدمین سالگرد "نسلکشی" ارامنه توسط دولت عثمانی، ارامنه تهران از مقابل کلیسای شورای خلیفهگری تا سفارت ترکیه راهپیمایی کردند. تصاویری از این راهپیمایی و تصاویر تاریخی از "نسلکشی" ارامنه را ببینید.
عکس: picture-alliance/epa/A. Taherkenareh
راهپیمایی ارامنه تهران مقابل سفارت ترکیه
روز جمعه ۴ اردیبهشت ۱۳۹۴، همزمان با صدمین سالگرد "نسلکشی" ارامنه توسط دولت عثمانی، ارامنه تهران از مقابل کلیسای شورای خلیفهگری تا سفارت ترکیه راهپیمایی کردند.
عکس: picture-alliance/epa/A. Taherkenareh
ارامنه خواهان "پذیرش تاریخ"
"هولوکاست ارامنه"، "تراژدی بزرگ"، "کشتار عظیم"، "جنایت مهیب"، "نسلکشی ارمنیان"، عناوین گوناگونی است که کشورهای مختلف بسته به رابطهی سیاسی خود با کشور ترکیه، به حذف فیزیکی برنامهریزیشدهی ارامنه در بحبوحهی جنگ جهانی اول اطلاق میکنند.
عکس: picture-alliance/epa/A. Taherkenareh
حضور چشمگیر نیروهای انتظامی در راهپیمایی ارامنه تهران
این فاجعهی انسانی در ۲۴ آوریل ۱۹۱۵ با دستگیریهای گستردهی روشنفکران، نویسندگان و رهبران سیاسی ارامنه آغاز شد و در پی آن به قتل عام بیش از ۲ هزار تن از نخبگان آنان انجامید.
عکس: picture-alliance/epa/A. Taherkenareh
اعتراض به کشتار ارامنه در تهران
روز ۲۴ آوریل ۱۹۱۵ بیش از ۵ هزار نفر از ارمنیهای ساکن استانبول به کشتارگاههای دولت عثمانی فرستاده شدند.
عکس: Getty Images/AFP/B. Mehri
حقطلبی ارامنه در تجمع برابر سفارت ترکیه
بر اساس پژوهشهای تاریخنگاران ارمنی، انهدام، تبعید و کوچ اجباری ارامنه به شکلی "دقیق ومحرمانه" از سوی سازمانی به نام "تشکيلات مخصوص" برنامهریزی شده بود و در فاصلهی سالهای ۱۹۱۵ ـ ۱۹۱۶ گام به گام به مرحلهی اجرا در آمد.
عکس: picture-alliance/epa/A. Taherkenareh
ارامنه خواهان "پذیرش تاریخ"
دولت عثمانی، برای پیادهکردن سیاست محو فیزیکی ارمنیها بر اساس طرح "تشکيلات مخصوص"، ابتدا مردان بین ۱۵ تا ۵۰ ساله را به بهانهی "اعزام به جبهه" به ارتش فراخواند، اموال بسیاری از آنان را تحت عنوان "تامین وسایل مورد نیاز نیروهای نظامی در جنگ" ضبط کرد و طی اعلامیهای هر کس را که دارای سلاح بود موظف ساخت، آن را به ارتش تحویل دهد.
عکس: Getty Images/AFP/B. Mehri
ارامنه در راهپیمایی تهران
سران دولت عثمانی سرانجام در ۲۷ مه ۱۹۱۵، حدود یک ماه پس از قتلعام نخبگان و اجرای طرح جداسازی "مردان قوی و سالم" از خانوادههای خود، دستور تبعید و کوچ اجباری ارمنیان به موصل و سوریه را به مرحلهی اجرا گذاشتند.
عکس: Getty Images/AFP/B. Mehri
اعتراض به کشتار ارامنه در تجمع تهران
ماموران دولت، ساکنان شهرها و روستاهای ارمنینشین را به بهانهی "حفظ جان کسانی که در منطقههای جنگی زندگی میکردند"،بدون آذوقه و وسایل لازم به کوچ واداشتند.
عکس: picture-alliance/epa/A. Taherkenareh
حضور چشمگیر نیروهای انتظامی در راهپیمایی ارامنه تهران
بسیاری از این راندهشدگان از خانه و کاشانه که بیشتر از زنان، کودکان و مردان سالخورده تشکیل میشدند، در راه رسیدن به صحرای مرکزی سوریه در نزدیکی استان دیرالزور، در اثر گرسنگی، تشنگی و گرمای طاقتفرسا از بین رفتند.
عکس: picture-alliance/epa/A. Taherkenareh
راهپیمایی ارامنه تهران
ماموران عثمانی و "ترکان جوان" در این مسیر، هر گونه مقاومت را با گلوله پاسخ میدادند، مردان معترض را بهشکلی فجیع میکشتند و به زنان و دختران جوان تجاوز میکردند.
عکس: picture-alliance/epa/A. Taherkenareh
راهپیمایی ارامنه تهران
عکس: Getty Images/AFP/B. Mehri
تصاویر تاریخی "نسلکشی" ارامنه توسط دولت عثمانی
عکس: AP
هنری مورگن تاو، سفیر وقت آمریکا در عثمانی که بهطور مستمر جریان این "نسلکشی" را به دولت خود گزارش میکرد، در بارهی رفتار وحشیانهی ماموران با راندهشدگان ارمنی در دفتر خاطرات خود مینویسد: «من اصلا به جزییات فجیع این حادثه نپرداختم. چون جزییات این جنون سادیستی بربرمنشانه که زنان و مردان ارمنی قربانی آن شدند، هرگز نمیتواند در آمریکا منتشر شود.»
عکس: picture-alliance/Mary Evans Picture Library
با آن که تاریخنگاران بیطرف تا کنون با تکیه بر پژوهشهای همهسویهی معتبر، نسلکشی ارمنیان به امر ترکان عثمانی و بر اساس طرحی از پیشتعیینشده را به ثبوت رساندهاند، دولت ترکیه با وجود عدم انکار وقوع چنین واقعهای، از به رسمیت شمردن آن به عنوان "نسلکشی" سرباز میزند و اجرای برنامهریزیشدهی کشتار گروهی ارامنه را زیر سئوال میبرد.
عکس: picture-alliance/United Archives/TopFoto
اغلب رهبران سیاسی ترکیه بر این باورند که در سالهای جنگ، نه تنها اقوام ارمنی، بلکه ترکها هم قربانیناآرامیها و درگیریهای خونین آن دوران شدهاند. تا کنون ۲۰ کشور جهان، این جنایت انسانی را به عنوان "نسلکشی" به رسمیت شناختهاند.
عکس: picture-alliance/dpa/Library of Congress/dpa
دولت آلمان کشتار ارامنه را "نسلکشی" میداند
یوآخیم گاوک رییسجمهور آلمان روز پنجشنبه (۲۳ آوریل) در مراسمی به مناسبت صدمین سالگرد کشتار ارامنه ضمن اشاره به اوضاع سیاسی دوران جنگ جهانی اول، بر نقش تعیینکنندهی امپراتوری آلمان به عنوان متحد امپراتوری عثمانی در کشتار گروهی ارامنه تاکید ورزید. وی گفت: «در این رابطه ما آلمانیها هم باید به بررسی انتقادی مسئولیت مشترک یا حتی گناه مشترک خود در این نسلکشی بپردازیم.»
عکس: Auswärtiges Amt
یوآخیم گاوک رییسجمهور آلمان تاکید کرد که پس از ۱۰۰ سال، هنگام آن فرارسیده است که "به نابودی برنامهریزیشدهی این ملت اذعان کنیم، آن را مورد شکوه قرار دهیم و در سوگ از دسترفتگان بنشینیم."
عکس: Auswärtiges Amt
کلمهی "نسلکشی" یا Genocide که از دو واژهی یونانی génos ( به معنی دسته یا قوم ) و cide ( به معنی کشتن و کشتار) تشکیل میشود، از سال ۱۹۴۳ در ادبیات حقوقی بهکار گرفته میشود.
عکس: Auswärtiges Amt
بر اساس تعریف سازمان ملل متحد در "کنوانسیون جلوگیری از جنایت نسل کشی و مجازات آن"، نسل کشی هر عمل و تلاشی است که «در جهت نابودی و حذف فیزیکی بخش یا کل گروهی بهخاطر نژاد، قومیت، ملیت، مذهب یا اعتقاد به ایدئولوژی خاص» صورت گیرد.
عکس: picture-alliance/AP Images
پارلمان اروپا در ۱۸ ژوئن ۱۹۸۷ بیانیهی مشابهی در این زمینه صادر کرد و از کشور ترکیه خواست با بهرسمیتشناختن این تراژدی بزرگ (اصطلاحی که ترکیه در مورد قتلعام ارامنه بهکار میبرد) به عنوان نسلکشی، زمینهی آشتی با ارمنستان را فراهم آورد. این خواست در بیانیهی ۲۸ فوریه ۲۰۰۲ پارلمان اروپا یک بار دیگر تکرار شده است.