در پی تحریم مجموعه سیستم بانکی جمهوری اسلامی از سوی بریتانیا، اقداماتی مشابه از سوی آمریکا و اروپا نیز در مرحله رایزنی است. به نظر می‌رسد تحرکات جدید نمایندگان بخش خصوصی ایران را به شدت نگران کرده است.

محمدرضا بهزادیان، رئیس پیشین اتاق بازرگانی تهران در یادداشتی که امروز منتشر شد تلاش کرده راه‌حل‌هایی ارائه دهد که شاید برای مدتی از بار فشار تحریم‌ها بکاهد. با این حال او در انتهای یادداشت خود با اشاره به آن‌چه برسر کره شمالی آمده‌، از «گرسنگی»‌یی سخن‌ گفته که به قول او «پشت انسان را به لرزه در می‌آورد».

جمعه گذشته (۲۵ نوامبر/ ۴ آذر) پدرام سلطانی، نایب رئيس اتاق بازرگانی ایران نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا از شرایطی ابراز نگرانی کرد که شرکای تجاری اصلی ایران یعنی چین، امارات متحده عربی، کره‌جنوبی و ژاپن با تحریم بانک مرکزی همراهی کنند. او گفت درصورتی‌که این کشورها «به واسطه منافع خود و همچنین سطح روابطشان با غرب به این تصمیم تن دهند، اقتصاد و روابط تجاری ایران آسیب ‌زیادی خواهد دید.»

نگرانی از دور جدید تحریم‌ها با سفر دیوید کوهن، معاون خزانه‌داری آمریکا به امارات متحده عربی و اسرائیل شدت گرفته است. دیوید کوهن روز شنبه (۲۶ نوامبر) وارد خاورمیانه شد تا درباره مسایل منطقه و قبل از همه با امارات متحده عربی پیرامون گسترش تحریم‌ها علیه ایران رایزنی کند.

امارات متحده‌ عربی، با این که از یک‌سال پیش مناسبات بانکی و بازرگانی خود را با جمهوری اسلامی محدود کرده، همچنان یکی از شرکای عمده ایران در خاورمیانه است و واسط بخش عمده مبادلات تجاری ایران با شرکت‌های خارجی نیز محسوب می‌شود.

سفر دیوید کوهن بدنبال معرفی رسمی ایران به عنوان یکی از کشورهای «عمده پولشویی» از سوی آمریکا و اعلام تحریم بانک مرکزی ایران از سوی بریتانیا آغاز شد.

طرحی برای تحریم‌های سریع و قاطع

گیدو وستروله وزیر خارجه آلمان از "پیشنهادهای مشخص" دولت آلمان به شرکای خود برای تشدید "سریع و قاطع" تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی خبر داد. طرح آلمان شامل توقف واردات نفت ایران و قطع ارتباط‌های مستقیم بانکی میان جمهوری اسلامی و کشورهای اروپایی است.

این کشور پیشنهاد می‌کند فعالیت‌های بانک تجارت که شعبه‌ای در پاریس دارد نیز زیر نظر گرفته شود و مقدمات تحریم شرکت‌های فعال در صنایع خودروسازی و حمل و نقل که با ایران ارتباط دارند مورد بررسی قرار گیرد.

قرار است تحریم‌های اتحادیه اروپا شامل بیمه‌ی اعتبارهای صادراتی نیز بشود. ظاهرا در این طرح تنها صادرات کالاهایی مانند مواد غذایی و دارو که از سوی شهروندان مورد استفاده قرار می‌گیرند از دایره‌ی تحریم بیرون می‌ماند.

«راه‌حل»های دوران جنگ

محمد رضا بهزادیان، رئیس پیشین اتاق بازرگانی تهران ضمن ابراز نگرانی از تحریم بانک مرکزی ایران و تاثیر آن بر فروش نفت، کوشیده‌ است در یادداشت خود راه‌حل‌هایی ارائه دهد که به گفته او می‌توانند از هزینه این تحریم‌ها بر اقتصاد ایران کم کنند.

او یادآوری می‌کند که ایران چه در عرصه دیپلماسی، چه اقتصادی دوستان زیادی ندارد. به گفته بهزادیان بسیاری از کشورهایی که تا پیش از این در برابر سیاست‌های غرب علیه ایران ایستادگی می‌کردند، حالا با این سیاست‌ها همراه شده‌اند. او در این زمینه به چین، روسیه، برزیل و ترکیه اشاره کرده است.


بهزادیان پیشنهادهایی داده تا در صورت مواجه اقتصاد تک محصولی ایران با تحریم‌هایی در حوزه صادرات نفت، روزنه‌ای برای مبادله با جهان خارج باقی بماند. او به اقداماتی که در زمان جنگ به کار گرفته شد اشاره کرده است. مبادلاتی که نیازی به رابطه بانکی نداشته باشد، از جمله مبادله کالا با کالا و یا مبادله تولید‌ات ایرانی در بازار کشورهای همسایه با ارز خارجی.

ولی برای پیشنهاد دهندگان چنین «راه‌حل‌»‌هایی روشن است که این‌ها راه‌کارهایی کوتاه مدت و تنها مختص دوران بحران هستند. به همین خاطر هم هست که آقای بهزادیان از صحنه‌های «تکان‌دهنده گرسنگی» ابراز نگرانی می‌کند که تحریم‌ها بر سر کره شمالی آورد‌ه‌اند.

فریدون خاوند، استاد اقتصاد در دانشگاه پاریس درباره این گونه اقدامات به دویچه وله می‌گوید: «به هر حال تحریم بانک مرکزی یا تضییقات علیه نظام نفتی، مالی و بانکی ایران ضربات سختی به ایران و روابط آن با اقتصاد جهان خواهد زد. طبعا کشورهایی که در چنین شرایطی قرار می‌گیرند، دست به اقدامات جایگزین می‌زنند که از جمله آن‌ها همین پیشنهادهایی است که رئیس پیشین اتاق بازرگانی تهران داده است. منتهی این اقدامات تنها می‌تواند بخشی از زیان‌های ناشی از تضییقات بین‌المللی را جبران کند و نمی‌تواند جایگزین روابط عادی ایران با جهان خارج شود.»

«متحدان فرصت طلب»

مقام‌های حکومت ایران این را نیز می‌دانند که کشورهای همسایه و متحدین قدرتمندی مانند روسیه یا چین تنها بنا بر مصلحت خود موضع می‌گیرند. حشمت فلاحت‌پیشه، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس در سخنان امروز (۲۸ نوامبر) خود در کمیته امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت که «اعتراض چین و روسیه به قطعنامه‌ها علیه ایران برای بالا بردن رای خودشان است والا آن‌ها نگاه راهبردی به ایران ندارند.» او تاکید کرده است که نباید در روابط با آژانس انرژی اتمی «احساسی عمل کرد».

با وجود چنین هشدارهائی، مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی ترجیح می‌دهند ظاهری خونسرد از خود نشان دهند. رستم قاسمی، وزیر نفت ایران ادعا می‌کند که «در حال حاضر هیچ گونه مشکلی برای فروش نفت خام ایران وجود ندارد». بسیاری دیگر از مسئولان هم مدعی‌‌اند که تحریم‌ها هیچ تاثیر نداشته است.

زمان برای ایران سپری می‌شود

در خارج از ایران اما زمان به سرعت برای این کشور سپری می‌‌شود. قرار است کشورهای عضو اتحادیه اروپا روز پنجشنبه (۱۰ آذر / ۱ دسامبر) در مورد تشدید تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی تصمیم بگیرند. امروز دوشنبه (۲۸ نوامبر) باراک اوباما و هیلاری کلینتون با کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و خوزه مانوئل باروسو، رئیس کمیسیون اتحادیه درباره اقدام‌های مشترک علیه فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی به رایزنی پرداختند.

در صورت توافق بر سر طرحی که دولت آلمان تنظیم کرده است، در کنار توقف واردات نفت ایران، ارتباط‌های مستقیم بانکی میان جمهوری اسلامی و کشورهای اروپایی نیز قطع خواهد شد.

آلمان پیشنهاد می‌کند فعالیت‌های بانک تجارت که شعبه‌ای در پاریس دارد نیز زیر نظر گرفته شود و مقدمات تحریم شرکت‌های فعال در صنایع خودروسازی و حمل و نقل که با ایران ارتباط دارند مورد بررسی قرار گیرد.

تاثیر این تحریم‌ها را قبل از مردم، به‌‌ویژه صاحبان شرکت‌های متوسط و کوچک در ایران احساس می‌کنند.. یک بازرگان ایرانی درباره آثار تحریم‌ها روی روابط تجاری بازرگانان ایرانی با شرکت‌های اروپایی به دویچه وله گفته است: «با این‌که هنوز همه بانک‌های ایران تحریم نشده‌اند، در عمل هیچ بانکی در اروپا با بانک‌های ایرانی کار نمی‌کند.»

مریم انصاری
تحریریه: جواد طالعی