محمود احمدی‌نژاد هر چند دور دوم ریاست جمهوری خود را آغاز کرده است، اما بحران و تنش‌های سیاسی ناشی از انتخاباتی که او فرد پیروز آن معرفی شد، همچنان ادامه دارد و بسیاری از تحلیل‌گران بعید می‌دانند که این تنش‌ها به این زودی‌ها نیز پایان پذیرد. این تنش‌ها در مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران با جهان خارج نیز اثر گذاشته و پیامدهای منفی آن بتدریج در حال پدیدار شدن است.

روزنامه‌ی آلمانی هندلس‌بلات نوشته است در ایالات متحده‌ی آمریکا و اتحادیه‌ی اروپا امید به اینکه با رهبران ایران بر سر برنامه‌ی اتمی این کشور به سازشی قابل‌قبول برسند به‌طرز محسوسی کاهش یافته است. بحث‌ها در این کشورها اکنون دیگر بر سر آن نیست که چگونه راهی برای گفت‌وگو با مقام‌های ایران پیدا کنند، بلکه بر سر آن است که تحریم‌های جدید علیه ایران در کدام زمینه‌ها و چگونه اعمال گردد. بنا بر این گزارش، تحریم‌های جدید قرار است از ماه آینده (سپتامبر) اجرایی شده و گفته می‌شود این بار صنعت نفت و گاز ایران را هدف قرار خواهد داد؛ صنعتی که منبع اصلی تامین‌ درآمد ایران است.

از سوی دیگر شرکت‌های آلمانی ارزیابی بدبینانه‌ای نسبت به آینده‌ی همکاری اقتصادی با ایران دارند. علت این بدبینی، فقدان ثبات سیاسی در ایران، رفتار نیروهای امنیتی ایران در برابر معترضان و نیز فشار فزاینده‌‌ علیه شرکت‌های خارجی است. به نوشته‌ی روزنامه‌ی هندلس‌بلات، مزاحمت‌هایی که این اواخر دولت و مقام‌های امنیتی ایران نسبت به شرکت‌های خارجی بوجود آورده یا می‌آورند، تردید شرکت‌های آلمانی برای ادامه‌ی فعالیت اقتصادی در ایران را تشدید کرده است.

سیاست دولت آلمان در سال‌های اخیر بر این اساس بود که شرکت‌های آلمانی فعالیت و سرمایه‌گذاری‌های خود در ایران را محدود سازند. بیمه‌ی دولتی هرمس که ضمانت صادرات خارجی آلمان را برعهده دارد، در چند سال‌ اخیربیمه‌ی صادرات به ایران را به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش داده بود. با این‌حال برخی از کنسرن‌های آلمانی در برابر این راهبرد دولت مقاومت کرده و به ادامه‌ی حضور و سرمایه‌گذاری در ایران علاقه‌مند بودند. این فشارها اکنون افزایش یافته است.

به نوشته‌ی روزنامه‌ی هندلس‌بلات چندین ماه است که دولت مرکزی آلمان شرکت‌های این کشور را برای پایان دادن به فعالیت‌های خود در ایران زیر فشار گذاشته است. این فشارها البته موثر بوده است. زیرا بنا به آمار اتاق بازرگانی و صنایع آلمان، در ۵ ماه نخست سال جاری صادرات آلمان به ایران ۱۷ درصد و واردات از ایران ۲۳ درصد کاهش یافته است.

دولت تنها به فکر عوام بود

تردید در ادامه‌ی حضور و فعالیت اقتصادی در ایران مختص شرکت‌های آلمانی نیست. دیگر شرکت‌های صنعتی خارجی نیز چنین وضعی دارند. تولیدگران و نمایندگان واحدهای صنعتی ایران می‌گویند دلیل اصلی بی‌میلی شرکت‌های خارجی برای حضور در ایران، سیاست‌های دولت احمدی‌نژاد است. به نظر آنان، دولت اصولا توجهی به تولید و صنعت ندارد.

مهدی پورقاضی، عضو اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) تایید می‌کند که شرکت‌های خارجی تمایلی برای حضور در ایران و انتقال تکنولوژی به این کشور ندارند.

این عضو اتاق بازرگانی ایجاد تسهیلات در این زمینه را وظیفه‌ی دولت می‌داند و می‌گوید: «اصولا دولت بیش از آنچه به فکر واحدهای بزرگ و تولیدی باشد تنها به فکر راضی نگه داشتن عوام بود و اکثر سیاست‌های اتخاذ شده در این مدت به‌گونه‌ای بود که عوام از آنها راضی باشند نه متخصصان و تولیدگران.»

در سند چشم‌انداز ۲۰ ساله‌‌ی توسعه‌ی اقتصادی اجتماعی ایران که اواخره‌ دوره‌ی ریاست جمهوری محمد خاتمی تنظیم و تصویب شد، جذب سالانه ۶۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی پیش‌بینی شده است. مدیر سازمان خصوصی‌سازی ایران می‌گوید، در سال گذشته (۱۳۸۷) حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌‌ی خارجی در ایران سرمایه‌گذاری شده و تاکید می‌کند که این میزان نسبت به سال پیش از آن ۳۰۰ درصد افزایش داشته است.

اگر آمار ارائه ‌شده از سوی این مقام درست باشد، در سال ۸۶ ایران تنها ۳میلیارد دلار سرمایه‌ی خارجی جذب کرده است. این میزان سرمایه‌گذاری خارجی کمتر از یک بیستم رقم پیش‌بینی شده در سند چشم‌انداز بیست ساله است.

با وجود این، به‌ نظر می‌رسد، ارقام واقعی سرمایه‌گذاری خارجی در ایران حتی بسیار کمتر از میزانی باشد که اعلام می‌گردد. برخی منابع غیررسمی می‌گویند سرمایه‌گذاری خارجی ۱۰ میلیارد دلاری در ایران در سال گذشته به هیچ‌روی واقعیت ندارد. این رقم در حقیقت حجم موافقت‌نامه‌ها و تواهم‌نامه‌های سرمایه‌گذاری است، که احتمال تحقق آن، بنا به تجربه‌ی سال‌های اخیر بسیار ناچیز است.

اکثر تحلیل‌گران تردید شرکت‌های خارجی از حضور و مشارکت جدی در اقتصاد ایران را نشانه‌های جدی بحران در اقتصاد این کشور می‌بینند که بسیار عمیق‌تر از بحران سیاسی‌ای است که دولت احمدی‌نژاد در حال حاضر با آن دست و‌پنجه نرم می‌کند.

MM/BM