شصت و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت در روز یکشنبه (۱۶ اکتبر/۲۴ مهر) به کار خود پایان می‌دهد. این نمایشگاه مهم‌ترین رویداد فرهنگی در آلمان و بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان به شمار می‌رود و همه ساله هزاران نویسنده، مترجم، ناشر و صدها هزار بازدید کننده را به خود جلب می‌کند.

امسال نزدیک به ۱۳ ناشر ایرانی از جمله نشر اندیشه ورزان، ساقی، چشمه، پردیس یا شباویز از بخش خصوصی در نمایشگاه فرانکفورت شرکت جسته بودند. اما اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با وجود ثبت نام قبلی، به دلیل واریز نشدن هزینه اجاره غرفه، از حضور در نمایشگاه بازماند. این اتحادیه نماینده رسمی ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت محسوب می‌شود و غرفه آن با نام ایران، ویترین کتاب و نشر در جمهوری اسلامی به‌شمار می‌رود.

خبرگزاری مهر نوشته که غرفه ایران به دلیل غیبت مسئولان آن و عدم افتتاح، از سوی برگزارکنندگان نمایشگاه کتاب فرانکفورت مسدود و سپس با کشیدن دیواری به دور آن محصور شد.

علیرضا شیخ‌عطار، سفیر جمهوری اسلامی در آلمان، در گفت‌وگو با مهر، از نحوه مدیریت ایران در این نمایشگاه انتقاد کرده و گفته است: «ما با چنین مدیریت ضعیف اجرایی نمی‌توانیم از فرصت‌های مهم فرهنگی جهان استفاده کنیم. چرا کشورمان غرفه را رزرو کرده اما آن را تحویل نگرفته است؟ چرا نباید وزیر فرهنگ یا معاون فرهنگی او به این نمایشگاه بیایند؟»

عطار افزوده که حتی در سطح مدیر کل هم کسی از وزارت فرهنگ و ارشاد در نمایشگاه کتاب فرانکفورت شرکت نکرده است. او پیشنهاد کرده که به جای ناشران دولتی، فرصتی برای مشارکت بهتر و فعال‌تر ناشران خصوصی در این نمایشگاه فراهم شود.

«تلقی نادرست از نمایشگاه کتاب»

علیرضا شیخ‌عطار تاکید کرده که نمایشگاه کتاب فرانکفورت، به‌خلاف نمایشگاه کتاب تهران، بازار مکاره‌ای برای فروش کتاب نیست، بلکه برای تبادل اندیشه و فعالیت در عرصه کتاب تشکیل می‌شود. او گفته است: «اتفاقا اینجا کسی در غرفه‌اش کتاب نمی‌فروشد، بلکه می‌آیند تا با مذاکره و عقد قرارداد با یکدیگر، دیگر ناشران را به خرید امتیاز ترجمه و انتشار کتاب‌هایشان در کشورهای دیگر متقاعد کنند.»

شیخ‌عطار گفته که پس از دو دهه حضور، هنوز شرکت‌های ایرانی و بخصوص بخش دولتی فکر می‌کند که اینجا محل خرید و فروش کتاب است و به‌همین دلیل می‌گویند حضور در آن برایمان صرف ندارد و وقتی کسی چیزی از ما نمی‌خرد، چرا باید پول غرفه بدهیم؟»

 سفیر ایران در آلمان از عدم مهارت زبانی شرکت‌کنندگان دولتی در نمایشگاه نیز انتقاد کرده و افزوده که آنها حتی مترجم هم همراه خود نمی‌آورند و گویا بیشتر برای گردش به اینجا می‌آیند. وی گفته که پیش از برگزاری نمایشگاه اخیر، گزارش مفصلی حاوی بیست مورد پیشنهاد برای حضور آبرومندانه و فعال ایران در آن تهیه و به وزیران فعلی و پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل داده‌ اما پاسخی دریافت نکرده است.

اتهام کم‌کاری به سفیر ایران در آلمان

علی زارعی نجفدری، مشاور رییس جمهور و مدیر عامل انتشارات علمی و فرهنگی، در واکنش به سخنان شیخ‌عطار تاکید کرده که رویکرد فرهنگی دولت حقیقتا مثبت و خوب بوده و برخی سفارت‌خانه ها از جمله سفارت ایران در آلمان هستند که نسبت به موضوعات فرهنگی و به‌ویژه نمایشگاه کتاب فرانکفورت بی‌اعتنایی کرده‌اند.

زارعی نجفدری گفته که سفارت ایران در آلمان نسبت به نمایشگاه کتاب فرانکفورت بیگانه است و حتی سفیر ایران در سال گذشته در نمایشگاه حاضر نبوده و لازم است وزارت خارجه این نقض بزرگ را برطرف کند.

این در حالی است که شیخ‌عطار پیش‌تر گفته بود که سفارت ایران در آلمان دارالترجمه و مسئول ترخیص کالا نیست، اما همکاری لازم را با ایرانیان شرکت کننده در نمایشگاه داشته‌ و خودش نیز طی سه سال گذشته همواره در نمایشگاه حاضر بوده است.

سکوت وزارت ارشاد

خبرگزاری مهر گزارش داده که  مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا روز پایان نمایشگاه توضیحی در باره دلایل بسته ماندن غرفه ایران نداده‌اند. احسان‌الله حجتی، مدیرعامل پیشین "موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی" به این خبرگزاری گفته که ثبت نام مقدماتی ایران برای شرکت در این نمایشگاه به روال همیشه و از سوی شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه‌های خارجی کتاب انجام شد و قرار بود دو غرفه ۸۰ و ۶۰ متری برای ایران تهیه شود. حجتی افزوده که پس از این تصمیم، دیگر وجهی بابت هزینه‌ها پرداخت نشد.

عباد رضا اسلامی، سرپرست "موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی" نیز به مهر گفته که پس از تحویل گرفتن این مسئولیت، ارجاعی از سوی معاونت فرهنگی و شورای سیاستگذاری نمایشگاه‌های خارجی در مورد نمایشگاه کتاب فرانکفورت به ما انجام نشده است.

خبرگزاری مهر نوشته که تلاش برای صحبت با معاون فرهنگی وزیر ارشاد ناکام مانده و پاسخ این مقام این بوده که موضع معاونت در شرایط کنونی تنها سکوت است.

علیرضا شیخ‌عطار، سفیر ایران در آلمان، در پایان انتقادهای خود از رویکرد ضعیف ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت تصریح کرده که  برخی مسئولان شرکت‌کننده در نمایشگاه فرانکفورت «هنوز آداب سخنرانی و حضور در محیط خارجی را نمی‌دانند، ساختار قراردادهای بین‌المللی را نمی‌دانند و به زبان‌های زنده دنیا مسلط نیستند». او افزوده که  حال می‌خواهند با چنین شرایطی حضوری تاثیرگذار در جهان هم داشته باشند.

MDM/PB