بدهی تاجیکستان و تاخیر سفر احمدی نژاد به این کشور
۱۳۹۲ فروردین ۲۱, چهارشنبه
علی اصغر شعردوست، سفیر جمهوری اسلامی در تاجیکستان ۱۸ فرودین ۱۳۹۲ اعلام کرد که یک هیأت ایرانی قرار است به تاجیکستان سفر کند. وی همچنین از سفر قریب‌الوقوع محمود احمدی‌نژاد برای افتتاح چند طرح ساختمانی در تاجیکستان خبر داد و گفت که افتتاح فاز دوم نیروگاه سنگ‌توده ۲ یکی از اهداف این سفر است.
هیأت ایرانی قرار بود به ریاست علی ذبیحی، معاون وزیر نیرو در۱۹ فروردین ۱۳۹۲ برای بحث در مورد طرح‌های مشترک اقتصادی به تاجیکستان سفر کند. در این سفر ۴ روزه‌ی قرار بود با وزیران انرژی، صنعت، ترابری و مخابرات تاجیکستان دیدار و همچنین درباره طرح‌های مهم "سنگ‌توده ۲" و تونل "استقلال" گفت‌وگو شود.
بزگ‌ترین پروژه‌ی اقتصادی ایران در خارج از کشور
سنگ‌توده ۲ بزرگ‌ترین پروژه‌ی اقتصادی ایران در تاجیکستان است که با ۱۸۰ میلیون دلار سهم ایران و ۴۰ میلیون دلار سهم تاجیکستان ساخته می‌شود.
با گذشت حدود ۶ سال پروژه‌ی نیروگاه مولد برق سنگ توده ۲ بر روی رودخانه وخش در استان ختلان اکنون به مرحله پایانی رسیده و پس از افتتاح کامل آن تولید برق در تاجیکستان سالیانه تا یک میلیارد کیلووات افزایش خواهد یافت.
گرچه ایران به تاجیکستان وعده داده است که پس از اتمام پروژه‌ی سنگ توده ۲ نیروگاه مولد برق "عینی" را نیز در این کشور تاسیس کند، اما هر دو طرف اکنون به بروز مشکلات مالی اشاره کرده‌اند.
چرا هیات ایرانی به تاجیکستان سفر نکرد؟
یک مقام‌مسئول در سفارت تاجیکستان در تهران به دویچه وله گفت که تابحال مقام‌های دولتی ایران رسما درباره‌ی عدم سفر هیات ایرانی به تاجیکستان به این سفارت اطلاعی نداده‌اند و نمایندگی تاجیکستان در تهران درحال حاضر دراین باره هیچگونه اطلاعی ندارد.
خبرگزاری ایرنا پیش از این گزارش داده بود که همراه‌خان ظریفی، وزیر امور خارجه تاجیکستان در دیدار با علی اصغر شعردوست سفیر ایران در این کشور گفته است دولت تاجیکستان تلاش خواهد کرد موضوع بدهی به ایران در رابطه با سنگ توده ۲ را حل کند.
بدهی تاجیکستان ۱۳ میلیون دلار است
خورشید همدم، روزنامه نگار و تحلیل‌گر مقیم شهر دوشنبه به دویچه وله می‌گوید:«قرار است توربین دوم شرکت سنگ توده ۲ که توسط مهندسین ایرانی ساخته شده، به‌زودی با حضور احمدی نژاد در تاجیکستان افتتاح شود، ولی شرکت دولتی "برق تاجیک" ۱۳ میلیون دلار به ایران بدهی دارد که نپرداخته است. هم سفیر ایران در دوشنبه و هم صالحی وزیر خارجه‌ی ایران در دیدار با مقام‌های تاجیک این مسئله را مطرح کرده‌اند اما این موضوع هنوز ناروشن مانده است.»
به گفته‌ی این کارشناس امکانات مالی شرکت برق تاجیک بسیار محدود است و تنها از طریق فروش برق به اهالی و صدور به افغانستان تامین می‌شود.
وی می‌گوید: «۹۰ درصد برق صادراتی تاجیکستان به افغانستان انجام می‌گیرد و احتمال می‌رود که تاجیکستان هزینه فروش برق صادراتی را تاکنون دریافت نکرده باشد. اگر دولت تاجیکستان موافقت کند که بدهی این شرکت را از بودجه‌ی دولتی پرداخت کند، در آن صورت این مسئله حل خواهد شد. اما برای این مسئله موافقت پارلمان این کشورلازم است.»
افتتاح نیروگاه سنگ توده ۲ در غیاب احمدی‌نژاد
به گفته‌ی خورشید همدم نیروگاه سنگ توده ۲ حتی اگر هیات ایرانی سفر نکند و یا احمدی نژاد هم حضور پیدا نکند، افتتاح خواهد شد و برق تولید خواهد کرد.
اما وی تاکید می‌کند: «تا آنجائی که من این قضیه را پی‌گیری کردم بدهی تاجیکستان به ایران مانع فعال شدن کامل توربین دوم سنگ توده ۲ و عاملی برای عدم سفر هیات ایرانی و یا سفر آتی احمدی نژاد به تاجیکستان شده است.»
این تحلیل‌گر تاجیک اضافه می‌کند که قراربود احمدی نژاد پس از شرکت در مراسم نوروز جهانی امسال در عشق آباد به تاجیکستان سفر کند و این نیروگاه را افتتاح کند ولی بعدا آن را به نیمه اول ماه آوریل ۲۰۱۳ موکول کردند و الآن هم مشخص نشده است که احمدی نژاد در چه تاریخی به تاجیکستان سفر خواهد کرد.
وی نتیجه می‌گیرد که تاجیکستان شریک راهبردی ایران در آسیای میانه است و جانب تاجیکستان باید به تعهدات خود در پرداخت بدهی عمل کند.
آیا تاجیکستان می‌تواند بدهی خود را بپردازد؟
پیش از این سفیر روسیه در دوشنبه نیز اعلام کرد که شرکت دولتی برق تاجیک بیش از۷۰ میلیون دلار بدهی خود را به روسیه نپرداخته است. به گفته‌ی او عدم پرداخت بدهی تاجیکستان به روسیه که نیروگاه مشترک سنگ‌توده۱ را در مالکیت خود دارد باعث دلسردی سرمایه‌گذاران روس شده است.
رجب صفراف، مدیر"مرکز مطالعه ایران معاصر" در مسکو می‌گوید عدم پرداخت بدهی از سوی تاجیکستان سبب خواهد شد شرکت‌ها و کشورهای دیگر نیز از سرمایه‌گذاری در اقتصاد این کشور خودداری کنند.
صفراف در گفت وگو با دویچه وله توضیح می‌دهد: «آقای رحمان چند سال است که در آستانه‌ی سال نو سران آسیای مرکزی و ایران را دعوت می‌کند تا صحبت‌های غیررسمی با آن‌ها داشته باشد. امسال هم از احمدی نژاد دعوت شده بود. اما سفر احمدی نژاد به ماه آوریل انتقال یافت. سبب این تاخیرعدم آمادگی و وجود فضای نه چندان مساعد برای این سفر بوده است.»
دلیل عدم پرداخت بدهی تاجیکستان
در مطبوعات تاجیکستان و روسیه کارشناسان محلی گفته‌اند که تاجیکستان به هر نحوی می‌خواهد احمدی نژاد را دعوت کند و در آنجا در یک فضای مطلوب به توافق برسند که از طرف ایران برای پرداخت بدهای‌های این کشور پافشاری نشود.
اما صفراف این نظر را قبول ندارد و می‌گوید: «من فکر نمی‌کنم که ۱۳ میلیون دلار مبلغ زیادی باشد و در مناسبات دو کشور تاثیربگذارد. اگر این‌گونه بود ایران اعلام آمادگی نمی‌کرد تا نیروگاه‌های دیگری هم بسازد. سبب اصلی این است که طرفین می‌خواستند برای این دیدار بهتر آماده شوند و تا آنجایی که من می‌دانم طرف ایرانی می‌خواهد که این یک سفر پروتکلی نباشد و سفری باشد که نتایج مشخص اقتصادی داشته باشد.»
صفراف رئیس "مرکز مطالعات ایران معاصر در روسیه" می‌افزاید: «برای تاجیکستان در شرایط کنونی ۷۰ یا ۸۰ میلیون دلار مبلغ زیادی هست و مجموعه‌ی این بدهی‌ها را قادرنیست به یکباره بپردازد. به نظر من سبب افزایش این بدهی‌ها از سوءمدیریت استفاده از برق در تاجیکستان ناشی می‌شود. من گمان می‌کنم که فساد و رشوه‌خواری هم در این بین نقش و تاثیر داشته باشد.»