در شرایطی که رسانه‌های بین‌المللی سخن از سیاست متفاوت رهبری جدید آمریکا در رابطه با ایران می‌گویند، بسیاری از رسانه‌ها و مطبوعات ایران تاکید دارند که آن‌چه باراک اوباما در مورد ایران می‌گوید، چیزی نیست مگر "تکرار مواضع بوش با ادبیات اوبامایی".

دکتر رضا تقی‌زاده، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه گلاسکوی لندن و کارشناس مسایل ایران، در گفت‌وگو با دویچه وله، این نظر را در مجموع تایید می‌کند و می‌گوید: «تغییری اصولی در سیاست آمریکا در قبال ایران ایجاد نشده، زیرا تغییری در رفتار ایران ندیده‌اند. آن‌چه تغییر کرده، تغییر روش برخورد با ایران است. یعنی به جای دولت بوش، که در گفت‌وگو با ایران را بسته نگه داشته بود، دولت اوباما آماده‌ی گفت‌وگو با ایران است. این یک تغییر روش به شمار می‌رود. ولی تغییر سیاست موکول به انعطاف در دو سوی معادله است. زمانی که ایران فقط انتظار تغییر را از آمریکا دارد و آمریکا تغییری در رفتارهای ایران ندیده است و هر دو نسبت به یکدیگر گلایه‌دار و یا از سیاست‌های متقابل ناراضی هستند، تغییر سیاستی را نمی‌شود انتظار داشت. حرف‌هایی که ایران می‌زند به صورت مشروط درست است. سیاست آمریکا در قبال ایران تغییر نکرده است. آمریکا همچنان موافق قطع غنی‌سازی اورانیوم در ایران است. آمریکا همچنان مخالف تبدیل‌شدن ایران به یک نیروی اتمی است. آمریکا همچنان از حمایت ایران از بعضی گروه‌های سیاسی در خاورمیانه خوشحال نیست و در مورد حقوق بشر با ایران مشکلاتی دارد، در مورد سیاست‌های ایران در قبال عراق و افغانستان ناراضی‌ست و در هیچ کدام از این‌ها تغییری در مواضع ایران داده نشده است. بنابراین تغییر روش برای برخورد با ایران را نباید به عنوان تغییری سیاسی تعبیر کرد. اما آماده‌شدن آمریکا برای گفت‌وگو با ایران، به‌هرحال تغییر روشی‌است، که در صورت انعطاف ایران، می‌تواند به تغییر سیاست‌‌ها بینجامد.»

باراک اوباما، رئیس جمهور جدید آمریکا، رویکردهای تاکنونی ایران در عرصه‌های مختلف را غیرسازنده ارزیابی کرده، تهدید علیه اسرائیل و برنامه‌ی هسته‌ای ایران را خطری برای ثبات منطقه خوانده، و از حمایت ایران در گذشته از گروه‌های، به‌گفته‌ی وی، تروریستی انتقاد کرده است.

از نظر دکتر تقی‌زاده، این اظهارات در ذات خود تفاوتی با گفته‌ها و مواضع بوش در قبال ایران ندارند، زیرا: «در سیاست خارجی آمریکا در مورد تامین خواست‌های این کشور و حفظ آن‌چه هدف‌های امنیت ملی و امنیت منطقه‌ای آن کشور به حساب می‌آید، تغییری داده نشده است. آن‌چه تغییر کرده، تغییر در مدیریت اداره‌ی آمریکاست، تغییر در مدیریت آمریکاست و مدیریت دیپلماسی آمریکا و این تغییر، منجر شده است به آمادگی بیشتر در درون هیات حاکمه‌ی آمریکا برای گفت‌وگو و فراهم‌کردن زمینه‌ی سازش با ایران. ولی این زمینه زمانی می‌تواند به نتیجه برسد که دو طرف آمادگی لازم را از خود نشان داده باشند.»

از تمامی اظهارات اخیر مقامات آمریکایی، از خانم سوزان رایس گرفته تا هیلاری کلینتون، و نیز رابرت گیتس و خود باراک اوباما، چنین برمی‌آید که موضع دولت جدید آمریکا در قبال ایران، هنوز قطعیت و یکدستی کامل و لازم را پیدا نکرده، و شاید هنوز تیم کارشناسان ایران دولت اوباما، در حال ایجاد و تکمیل‌شدن است.

استاد روابط بین‌الملل دانشگاه گلاسکوی لندن، از مجموع اطلاعات چنین نتیجه می‌گیرد که «اظهارات اخیر مقامات آمریکایی حاکی از این نیست که اگر لحن خشنی در آنها دیده نمی‌شود، تغییری در ماهیت سیاسی رفتارهای آنها به‌وجود آمده است. در گروهی که آقای اوباما انتخاب کرده، خانم کلینتون به‌هرحال یک سناتور طرفدار اسرائیل بوده و حالا در مقام وزیر خارجه یک فرد عملگراست. آقای راس، یک سیاستمدار با تجربه‌ی عملگراست که هیچ‌یک از گزینه‌ها را علیه ایران، پیش از این که تصدی اداره‌ی امور ایران را به او واگذار کنند، رد نکرده است. البته این تصدی هنوز تایید نشده است، ولی انتظار می‌رود که بعد از شکل‌گرفتن تیم دیپلماسی آمریکا برای اداره‌ی امور ایران، به او هم در این مورد سمتی داده شود. آقای گیتس در دولت آقای بوش خدمت می‌کرده و حالا هم مسئول وزارت دفاع آمریکاست. می‌بینیم که گرایش‌ها در جهت عملگرایی است و عملگرایی حاکی از این خواهد بود که انعطاف در مواضع آمریکا مشروط و موکول است به دیدن تغییر و انعطاف در رفتارهای ایران. اگر ایران انتظار سازش با آمریکا را دارد، بدون داشتن انتظار تغییر در سیاست‌های آمریکا، باید آماده‌ی تغییر مواضع خودش باشد. در غیر این صورت، برخورد اجتناب‌ناپذیر خواهد بود و فقط گفت‌وگوها به این نتیجه منجر می‌شوند که ایران آماده‌ی انعطاف نیست و در حقیقت آن کسانی که از مواضع ایران حمایت می‌کنند، به‌خصوص در مورد برنامه‌ی اتمی، نظیر روسیه و تا حدودی چین، قانع خواهند شد که گفت‌وگوی مستقیم آمریکا با ایران هم نتیجه‌بخش نبوده است. چیزی که از پیش آنها تشویق می‌کردند و یا حداقل فکر می‌کردند یکی از راه‌حل‌های رسیدن به یک نتیجه است.»

برخی محافل محافظه‌کار اروپا، با بدبینی، یا دست‌کم تردید، به مواضع باراک اوباما در قبال ایران می‌نگرند، مثل روزنامه‌ی "دی ولت" آلمان. یکی از نگرانی‌های این روزنامه این است که آیا این امکان وجود ندارد که سیاست جدید آمریکا منجر به سازش با ایران، تا حد «تفاهم با یک ایران اتمی» شود؟

پاسخ دکتر تقی‌زاده به این پرسش منفی است. این کارشناس مسایل ایران معتقد است: «نه تنها نمی‌توان انتظار داشت که آمریکا بتواند ایران اتمی را تحمل کند، بلکه هیچ کشور دیگری هم تحمل نمی‌کند. حتا همراهان ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و در شورای امنیت، یعنی چین و روسیه هم مخالف تبدیل‌شدن ایران به یک قدرت اتمی هستند. جامعه‌ی اروپا، به‌خصوص، در مقابل این امکان بالقوه ایستادگی خواهد کرد و کشورهای بزرگ منطقه، نظیر عربستان سعودی و مصر، که به‌هرحال کشورهایی مسلمان هستند، با این موضوع مخالف‌اند. یعنی ایران در مسیر رسیدن به قدرت نظامی اتمی راه بسیار دشواری در پیش خواهد داشت و آمریکا، در هر شرایطی، یقینا از حداکثر امکانات خود برای پیشگیری از تبدیل‌شدن ایران به یک قدرت هسته‌ای استفاده خواهد کرد. بنابراین نباید انتظار داشت که در دولت اوباما برخورد با ایران به‌عنوان یک قدرت نظامی هسته‌ای برخورد ملایمی باشد.»

از نظر رضا تقی‌زاده، معنای جمله‌ی معروف باراک اوباما که «ایران مشت گره‌کرده‌ی خود را باز کند» این است که «ایران با کشورهای منطقه از سر سازش درآید. به‌جای داشتن رابطه با گروه‌هایی که در خاورمیانه می‌جنگند، با کشورهای منطقه و با دولت‌های قانونی منطقه از در گفت‌وگو درآید، سیاست چالشی اتمی‌اش را دنبال نکند و از هدف‌هایش، که آنها را به عنوان هدف‌های ایدئولوژیک در قبال صلح خاورمیانه پیگیری می‌کند، دست بکشد. آن‌وقت دولت ایران از دید آنها به عنوان یک کشور "متعارف" تلقی شده و زمینه‌ی گفت‌وگو برای توسعه‌ی‌رابطه با ایران آماده خواهد شد.»

گفت‌وگو با رضا تقی‌زاده را از طریق لینک پایین صفحه بشنوید