روزنامه‌ی "فایننشیال تایمز آلمان" می‌نویسد که بخش‌هایی از اقتصاد آلمان ظاهرا علاقه‌ای ندارد با وجود تحریم‌های سنگین بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی، تجارت سودآور خود با ایران را متوقف کند. میشائل توکوس، رئیس اتاق بازرگانی آلمان و ایران در هامبورگ به این نشریه اقتصادی گفت که «شرکت‌های آلمانی خود را با تحریم‌ها علیه ایران تطبیق داده‌اند».

هارالد هومان، حقوقدان در عرصه‌ی اقتصاد خارجی و کارشناس تجارت با ایران نیز معتقد است که «بیم توقف کامل دادوستدها به واقعیت بدل نشده است». او خود در ماه جاری میلادی (مارس ۲۰۱۲) قرارداد معامله‌ای کلان با طرف ایرانی را برای یکی از موکلان خود منعقد کرده است.

البته تجارت آلمان با ایران در سال ۲۰۱۱ میلادی، به نوشته‌ی فایننشیال تایمز آلمان، ۱۸ درصد کاهش داشته است. رئیس اتاق بازرگانی آلمان و ایران انتظار دارد که میزان دادوستدهای دو طرف در سال جاری میلادی نیز در همین حدود کاهش یابد. با وجود این هنوز هم صادرات به ایران در‌آمد قابل توجهی نصیب شرکت‌های آلمانی می‌کند. این درآمد در سال ۲۰۱۱ حدود ۱/ ۳ میلیارد یورو بوده است.

از حمل چمدانی پول تا نقش بانک‌های کشور سوم

بزرگ‌ترین مشکل تجارت با ایران پرداخت پول است. بانک‌های مهم ایرانی از جمله بانک مرکزی جمهوری اسلامی در فهرست تحریم‌های اتحادیه‌ی اروپا قرار دارند. علاوه بر این تقریبا تمام بانک‌های آلمانی مبادلات مالی با آمریکا را به دادوستد با جمهوری اسلامی ترجیح می‌دهند.

با وجود این دستگاه‌های چاپ، شکلات‌های مغزدار یا تجهیزات پزشکی آلمانی به ایران صادر می‌شوند. دو طرف برای دور زدن این مشکل از راه‌های مختلفی استفاده می‌کنند.

آن‌طور که رئیس اتاق بازرگانی آلمان و ایران در هامبورگ به فایننشیال تایمز گفته است، در معاملاتی که رقم آنها تا حدود ۵۰ هزار یوروست، چمدان کار حواله‌ی بانکی را انجام می‌دهد.

تبادل کالا هم روش دیگری است که از قرار روندی صعودی در پیش گرفته است.

محبوب‌ترین راه دور زدن تحریم‌ها علیه تهران اما توسل به بانک‌های طرف سوم است. بانک‌های ترکیه در این میان نقش مهمی ایفا می‌کنند.

مؤسسات مالی ارمنستان، بلاروس و آذربایجان نیز از دیگر خطوط ارتباطی هستند.

تبصره‌ی "شرایط خاص"

به گفته‌ی هومان، کارشناس حقوقی در عرصه‌ی اقتصاد خارجی، این تنها بانک‌های خارج از اتحادیه‌ی اروپا نیستند که شرایط انجام دادوستد با شرکت‌های ایرانی را فراهم می‌کنند.

ظاهرا برخی از بانک‌های کوچک آلمان «در معاملات خاص و با شرایطی خاص» حاضرند پول به ایران منتقل کنند. در سوئیس، فرانسه و برخی دیگر از کشورهای اروپایی نیز هستند مؤسسات مالی‌ای که همچنان حساب‌های بانک‌های ایرانی را باز نگهداشته‌اند.

به گفته این کارشناس با وجود قوانین بسیار سختگیرانه‌ی آمریکا هم «در شرایط بسیار خاص» امکان تراکنش‌های مالی وجود دارد. به‌عنوان مثال اقلام دارویی و مواد خوراکی از تحریم مطلق مستثنی هستند.

قراردادهای قدیم آلمان با ایران نیز با گسترش تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی با مشکلات فراوانی روبه‌رو شده‌اند. بر اساس تصویب اتحادیه‌ی اروپا در هفته‌های اخیر انجمن ارتباطات جهانی بین بانکی (SWIFT) نمی‌تواند برای انتقال پول به ایران مورد استفاده قرار گیرد.

بدین ترتیب برای شرکت‌های آلمانی دیگر ممکن نیست، آن‌گونه که توکوس می‌گوید، پول «معاملات کاملا قانونی پیش از تصویب تحریم‌ها» را از ایران دریافت کنند. مگر این‌که طرف‌های این قراردادها هم به راه‌های دیگر متوسل شوند.

PB/BM