رتبه‌بندی شاخص حقوق کودکان در سال ۲۰۲۴ نشان‌دهنده وضعیت متناقض کودکان در ایران است. در حالی که در برخی حوزه‌ها مانند سلامت و آموزش پیشرفت‌هایی مشاهده می‌شود، در سایر بخش‌ها، به‌ویژه محیط زیست، کودکان با چالش‌های جدی روبرو هستند. این شرایط نیازمند بررسی دقیق‌تر و اقدامات فوری است.

روز جهانی کودک، بیستم نوامبر، فرصتی است برای ارزیابی و توجه به حقوق کودکان در سراسر جهان. جمهوری اسلامی ایران نیز کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل را با شرط "عدم مغایرت با قوانین داخلی و موازین اسلامی" پذیرفته است. این کنوانسیون هر فرد زیر ۱۸ سال را کودک تعریف می‌کند، اما اجرای این تعریف در چارچوب قوانین و سیاست‌های ایران همواره با چالش‌هایی همراه بوده که بررسی وضعیت حقوق و رفاه کودکان ایرانی را ضروری می‌سازد.

رتبه‌بندی ایران در شاخص حقوق کودکان

ایران در شاخص کلی حقوق کودکان رتبه ۹۱ را در میان کشورهای جهان دارد و امتیاز کلی آن ۰.۷۰۳ است. این شاخص بر اساس پنج معیار اصلی رتبه‌بندی می‌شود: سلامت، زندگی، آموزش، حفاظت و محیط زیست.

• سلامت: ایران در این بخش رتبه ۶۸ را با امتیاز ۰.۹۳۸ به دست آورده است. این رتبه نشان‌دهنده دسترسی نسبی به خدمات بهداشتی و مراقبت‌های پزشکی برای کودکان است. اما همچنان چالش‌هایی مانند سوءتغذیه در مناطق محروم وجود دارد.

• زندگی: در شاخص مربوط به امنیت و کیفیت زندگی، ایران رتبه ۷۰ را کسب کرده است. اگرچه این نشان‌دهنده پیشرفت نسبی است، اما کودکان در مناطقی مانند سیستان و بلوچستان همچنان با نرخ بالای مرگ‌ومیر ناشی از شرایط زندگی سخت مواجه‌اند.

• آموزش: با رتبه ۴۸ و امتیاز ۰.۸۰۷، ایران در بخش آموزش عملکرد بهتری نسبت به سایر شاخص‌ها دارد. اما شکاف‌های آموزشی، به‌ویژه در مناطق روستایی و عشایری، همچنان نگرانی بزرگی است.

• حفاظت: در این بخش، ایران رتبه ۵۳ و امتیاز ۰.۹۴۶ دارد. با این حال، مشکلاتی مانند ازدواج کودکان و کار کودکان همچنان بر سر راه تحقق کامل حقوق کودکان قرار دارند.

• محیط زیست: با رتبه ۱۴۵ و امتیاز پایین ۰.۲۸۶، این شاخص یکی از نقاط بحرانی وضعیت کودکان در ایران است. آلودگی هوا، خشکسالی و تغییرات اقلیمی تأثیرات شدیدی بر زندگی کودکان ایرانی دارد.

تأثیرات تغییرات اقلیمی بر کودکان

گزارش یونیسف هشدار داده است که تغییرات اقلیمی در آینده نزدیک زندگی میلیون‌ها کودک را تهدید خواهد کرد. ایران، با رتبه پایین در شاخص محیط زیست، از کشورهایی است که کودکانش بیشترین آسیب را از این بحران می‌بینند. افزایش دما، کاهش منابع آبی و آلودگی هوا در شهرهایی مانند تهران و اهواز نمونه‌هایی از این تأثیرات هستند.

به گفته کارشناسان محیط زیست، مناطق جنوبی ایران در دهه‌های آینده با افزایش موج‌های گرمای شدید و کاهش دسترسی به آب سالم روبرو خواهند شد. این شرایط می‌تواند سلامت جسمی و روانی کودکان را به طور جدی تحت تأثیر قرار دهد.

آموزش؛ نقطه قوت نسبی با چالش‌های بزرگ

با وجود عملکرد بهتر ایران در شاخص آموزش، دسترسی به آموزش باکیفیت همچنان در برخی مناطق مشکل‌ساز است. بر اساس آمار رسمی، درصد زیادی از کودکان در مناطق روستایی به دلیل فقر یا نبود زیرساخت‌ها از آموزش محروم هستند.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

یکی دیگر از چالش‌های جدی در حوزه آموزش، شکاف دیجیتال است. در حالی که آموزش آنلاین به یک ضرورت در دنیای مدرن تبدیل شده، تنها ۶۵ درصد دانش‌آموزان ایرانی به اینترنت پایدار دسترسی دارند. این موضوع، به‌ویژه در دوران پاندمی کرونا، نابرابری آموزشی را تشدید کرد.

ازدواج و کار کودکان؛ چالش‌های جدی در حوزه حفاظت

با وجود تلاش‌های انجام‌شده برای کاهش ازدواج کودکان، آمارها نشان می‌دهد که هر سال بیش از ۳۰ هزار دختر زیر ۱۵ سال در ایران ازدواج می‌کنند. این امر برخلاف ماده ۱۶ کنوانسیون حقوق کودک است که ایران به آن متعهد شده است.

علاوه بر این، کار کودکان همچنان یکی از مشکلات مهم در ایران است. بسیاری از کودکان در مناطق شهری و روستایی به دلیل فقر اقتصادی مجبور به ترک تحصیل و ورود به بازار کار هستند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

رتبه ۱۴۵ ایران در شاخص محیط زیست نشان‌دهنده یکی از جدی‌ترین چالش‌های زندگی کودکان است. آلودگی هوا در شهرهای بزرگ، از جمله تهران، و کاهش منابع آبی، تهدیدهای بزرگی برای سلامتی و زندگی کودکان محسوب می‌شوند. این شرایط، به‌ویژه در مناطق جنوبی و مرکزی ایران، کودکان را در برابر بیماری‌های تنفسی و سوءتغذیه آسیب‌پذیرتر کرده است.

وضعیت کودکان در ایران نمایانگر ترکیبی از پیشرفت‌های نسبی و چالش‌های بزرگ است. اگرچه دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی بهبود یافته، اما بحران‌های محیط زیستی و اجتماعی همچنان مانع دستیابی کودکان به حقوق بنیادین‌شان است.

برای بهبود وضعیت کودکان، ایران باید تلاش‌های بیشتری در راستای تطبیق قوانین داخلی با کنوانسیون حقوق کودک انجام دهد و سیاست‌های مؤثری برای مقابله با تغییرات اقلیمی و کاهش نابرابری‌ها در دسترسی به خدمات آموزشی و بهداشتی تدوین کند.