آلودگی شدید هوای خوزستان از سال‌ها پیش به یکی از معضلات اصلی این استان تبدیل شده و هر سال بحرانی‌تر می‌شود. موج جدید گرد و غبار جریان عادی زندگی را در بسیاری از شهرهای خوزستان مختل کرده است.

معصومه ابتکار، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با استناد به تصویرهای ماهواره‌ای می‌گوید منشاء بخشی از گرد و غبار شدید اخیر داخلی است که کمبود بارندگی آن را تشدید کرده است.

پیش‌تر منشاء اصلی آلاینده‌های هوای خوزستان کشورهای همسایه عنوان می‌شدند. مسئولان اداره محیط زیست خوزستان می‌گویند منشاء ۱۰ مورد از ۱۲ بحران شدید گرد و غبار از ابتدای سال ۱۳۹۳ داخلی بوده است.

مطابق مصوبه دولت باید در ۲۰۰ هکتار از زمین‌های خوزستان طرح تثبیت شن‌های روان اجرا می‌شد. احمدرضا لاهیجان‌زاده، مدیرکل محیط زیست استان خوزستان می‌گوید فقط درصد کمی از این طرح عملی شده است.

اما این پدید مختص خوزستان نیست و چند سالی است استان‌های غربی، مرکزی و جنوب ایران را تهدید می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهند در این ریزگردها، ده‌ها نوع باکتری و قارچ وجود دارند که می‌توانند تاثیرات مرگباری داشته باشند.

پل معلق اهواز در یک روز بدون گرد و خاک

یک متخصص بیماری‌های ریوی می‌گوید در هر گرم از ریزگردها ۱۰۷ باکتری و ۱۰۶ قارچ وجود دارد. همچنین غلظت مواد آلاینده‌ای همچون فلزات سنگین از جمله سرب در زمان وقوع توفان‌های گرد و غبار می‌تواند تا سه برابر افزایش یابد.

در سال ۱۳۷۸ گزارشی از سوی چند تن از اساتید دانشگاه‌های خوزستان منتشر شد که در آن ادعا شده بود این توفان‌ها "به مواد شیمیایی، میکروبی و رادیواکتیوی" آلوده‌اند.

بر اساس این تحقیق میزان عناصری مانند اورانیوم، توریم، آرسنیک، سرب، روی، نیکل و کبالت در گرد و خاک بیشتر از میزان طبیعی آن بود.

از آنجا که عراق مبدأ بخشی از ریزگردها معرفی می‌شود، در این تحقیق آمده بود که با توجه به درگیری‌های نظامی دهه‌های اخیر در این کشور، وجود عناصری از این دست چندان تعجب‌برانگیز نیست.

این کارشناسان تاکید کردند گرچه میزان آلودگی‌های یادشده در این ریزگردها ناچیز است اما با توجه به تولید محصولات کشاورزی در استان‌های غربی و جنوبی ایران،‌ این عناصر می‌توانند وارد چرخه غذایی شوند.

تاکنون اعتراض شهروندان و فعالان مدنی در استان‌هایی که با توفان‌های گرد و غبار روبرو هستند، موثر واقع نشده است. در این شرایط نبود امکانات پزشکی مناسب برای مقابله با آثار این ریزگردها بر مشکلات افزوده است.

مسئولان محلی خوزستان از نبود بیمارستان تخصصی آلرژی و امکانات پزشکی مناسب در این استان برای درمان بیماری‌‌های ناشی از ریزگردها خبر می‌دهند.

کارشناسان محیط زیست معتقدند از جمله عواملی که در بروز طوفان‌های گرد و خاک نقش دارند، "کاهش شدید میزان بارندگی در منطقه"، "خشک شدن بخش‌های قابل توجهی از تالاب‌های مسیر جریان باد از جمله هورالعظیم" و "کم شدن آب و تغییر مسیر رودخانه‌های دجله و فرات" هستند.

کارشناسان محیط زیست برای کاهش آثار مرگبار گرد و خاک راهکارهایی را نیز ارائه کرده‌اند؛ از جمله "طراحی، تولید و توزیع ماسک مناسب گرد و غبار".

به گفته کارشناسان اکثر ماسک‌هایی که هم اکنون در بازار موجودند برای استفاده‌های خاص طراحی و ساخته نشده‌اند و با توجه به دانه‌بندی ذرات باید نسبت به طراحی و تولید ماسک‌های ویژه‌ی هر منطقه اقدام کرد.