بازیگران سیاسی در سوریه پرشمارند. دولت سوریه و متحدانش، یعنی روسیه و ایران، شورشیان مختلف این کشور که یا در حمایت و هماهنگی با ترکیه عمل می‌کنند یا در هماهنگی با عربستان و کشورهای متحد آن، آمریکا که از رزمندگان کرد عضو "یگان‌های مدافع خلق" حمایت و پشتیبانی می‌کند. گروه‌های افراطی وابسته به القاعده و به ویژه‌ نیروهای "دولت اسلامی".

دست بسیاری دیگر هم در کار است، از حزب الله گرفته تا اردن، قطر و امارات متحده عربی. در چنین شرایطی دولت ترامپ می‌بایست راهکاری برای پیشبرد سیاست خود در سوریه ارائه کند.

ترامپ و تضاد منافع

دولت ترامپ اولویت خود را در سوریه مبارزه با داعش اعلام کرده است. سیاستی که می‌تواند آرایش نیروها در این کشور جنگ زده را تغییر دهد. از آن جمله است، هدف پیشین و اعلام شده "ایجاد سوریه بدون اسد". اما، هنوز معلوم نیست که دولت جدید آمریکا این سیاست را چگونه و در اتحاد با چه نیروهایی پیش خواهد برد. در واقعیت امر، سیاست دولت ترامپ در قبال سوریه هنوز روشن نشده است.

دولت ترامپ اخیرا دستور داده تا سیاست آمریکا درباره مبارزه با "دولت اسلامی" در سوریه مورد بازبینی و تدقیق قرار گیرد. سیاستی که در دوران زمامداری باراک اوباما دنبال شد، نه تنها نتوانست به جنگ داخلی در سوریه خاتمه دهد، بلکه پای کشورهای بسیاری را به درگیری‌های داخلی سوریه باز کرد. کشورهایی با منافع و اهداف بسیار متفاوت و گاه متضاد.

بیشتر بخوانید: اعلام آمادگی عربستان برای اعزام نیروی زمینی به سوریه

حال همه بازیگران ذینفع در تحولات سوریه بی‌صبرانه منتظر آنند تا ترامپ سیاست خود را در قبال سوریه اعلام کند. پرسش اصلی این است که آیا ترامپ و سیاست او می‌تواند به تناقضاتی پایان دهد که در دوره زمامداری باراک اوباما درخط مشی و سیاست کشورهای مختلف فعال در سوریه پدید آمده است؟

الباب به‌مثابه نمونه‌ای آشکار

الباب شهری است واقع در شرق حلب. شهری که تا پیش از جنگ داخلی سوریه از اهمیت چندانی برخوردار نبود. یک شهر سوت و کور و پر گرد و غبار. حال اما، این شهر در استراتژی نظامی نیروهای مخالف حاضر در سوریه نقشی کلیدی یافته است.

حال خواه موضوع بر سر برقراری کنترل بر مناطق مختلف پیرامونی آن باشد، خواه بر سر تداوم درگیری‌ها. شهر الباب بدل به عرصه تاخت و تاز نیروهای نظامی کشورهای مختلف و اقلیت‌های سوریه شده است. هر کس در این ماجرا سهمی دارد. ترکیه، سوریه، روسیه، ایالات متحده آمریکا، تا حدودی ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس.

تلاش ترکیه برای تصرف الباب که عملا در ۱۵ کیلومتری مرزهای جنوبی این کشور واقع است هنوز کاملا به نتیجه نرسیده است. عملیات آزاد سازی الباب نوامبر سال پیش آغاز شد. عملیاتی که منجر به کشته شدن شمار کثیری از سربازان ترکیه و نیروهای شورشی سوری متحد آنکارا گشت.

دولت ترکیه تا کنون بارها خبر آزادسازی الباب را اعلام کرده، ولی گزارش‌ها حاکی از ادامه درگیری‌ها و تلفات بیشتر در نبرد بر سر الباب هستند. گفته می‌شود که حتی اگر سربازان ترکیه و متحدان سوری خود موفق به کنترل کامل شهر بشوند، هنوز به معنی پایان کار نبوده و مسائل عدیده‌ای به قوت خود باقی خواهند ماند. از آن جمله است پرسش‌های جدی درباره توان و ظرفیت این نیروی ناهمگن در الباب برای حفاظت از آن.

در این بین، نیروهای دولت بشار اسد نیز با حمایت روسیه اقدام به حمله به شهر الباب از ناحیه جنوبی آن شهر کرده است. حمله ارتش دولت سوریه به شهر الباب یک پیام با خود دارد و آن اینکه دولت سوریه به ترکیه اجازه نخواهد داد مناطق بیشتری از خاک این کشور را به تصرف خود در آورد. باید یادآور شد که دولت سوریه ترکیه را متهم به اشغال اراضی کشور خود کرده است.

الباب و موضع روسیه

روسیه البته مایل نیست میان نیروهای ارتش سوریه و ترکیه درگیری روی دهد. هنوز روشن نیست که دولت روسیه چه نظری درباره سایر بازیگران این منطقه دارد. دولت روسیه حمله نیروهای ترکیه در ماه اوت به مناطقی از سوریه که منجر به تصرف منطقه‌ای به وسعت ۲۰۰۰ کیلومتر مربع شد را تاب آورد. اما روسیه حاضر نیست برای ادامه همکاری با ترکیه به آن کشور چک سفید بدهد و دست ترکیه را در اقدامات نظامی‌اش در سوریه باز بگذارد.

به گزارش خبرگزاری آلمان، نابی عبدولااف عضو موسسه مشورتی "کنترل ریسکز"، که به کار محاسبه ریسک‌ها و خطرات جهانی می‌پردازد معتقد است که: «روسیه خواستار بالا گرفتن تنش و درگیری نیست، و به ویژه از وقوع چنین موضوعی در شهر منبج پرهیز می‌کند.»

روسیه بیشتر تمایل دارد جنگ را در غرب حلب و در منطقه ادلب ادامه دهد که کماکان در تصرف شورشیان است. این منطقه کاملا در دست دو گروه اسلامی افراطی است که با سازمان القاعده در رابطه هستند.

عبدولااف معتقد است که ادلب بزرگترین چالش دولت اسد است. و هرگاه ادلب به دست دولت اسد بیفتد برای شورشیان این منطقه چاره‌ای نمی‌ماند و ناگزیر می‌گردند به آنجایی پناه ببرند که ترکیه در جریان عملیات سپر فرات در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.

ترامپ و معضل منبج

به‌‌رغم تلفات جانی که عملیات سوریه برای ترکیه داشته، رئیس جمهور این کشور، اردوغان خواهان ادامه عملیات و از جمله حمله به مواضع رزمندگان کرد عضو YPG یا "یگان‌های مدافع خلق" در شهر منبج است. باید خاطر نشان ساخت که رزمندگان کرد سال گذشته با حمایت هوایی آمریکا موفق شدند کنترل شهر منبج را از دست نیروهای "دولت اسلامی" خارج کنند.

به این ترتیب، شهر منبج در کنترل کردهاست و بر اساس اظهارات آرون استاین، کارشناس مسائل ترکیه در اندیشکده "شورای آتلانتیک" کردها حتی حاضرند برای حفظ منبج تن به یک درگیری بدهند. و این همان چیزی است که آمریکا از آن پرهیز و واهمه دارد. چون درگیری در منبج، به معنی درگیری میان سربازان ترکیه و کردهای عضو "یگان‌های مدافع خلق" بوده و در عمل می‌تواند مبارزه بر سر آزاد سازی رقه را دشوارتر سازد.

نبرد برای آزاد سازی رقه

در یک گزارش تحلیلی خبرگزاری آلمان آمده است، وضعیت در رقه حتی پیچیده‌تر از دو شهر منبج و الباب است. رقه در عمل حکم پایتخت داعش در سوریه را دارد. بدیهی است که شکست داعش در رقه ضربه‌ای استراتژیک و کاری برای "دولت اسلامی" به شمار می‌رود. اما این احتمال نیز وجود دارد که در اثر مقابله "دوستان آمریکا" با یکدیگر، مثلا در منبج، تلاش برای آزاد سازی این شهر به شکست بینجامد.

نیروهای سوریه دموکراتیک که متشکل از رزمندگان کرد عضو YPG "یگان‌های مدافع خلق"، واحدهای عرب و سایر رزمندگان هستند، نبرد بر سر تصرف رقه را شروع کرده‌ و خود را برای محاصره این شهر آماده کرده‌اند.

به باور آرون استاین، دولت آمریکا می‌بایست در حمایت خود از نیروهای سوریه دموکراتیک مراقب باشد که همکاری با رزمندگان کرد منجر به کناره‌گیری ترکیه از عملیات نشود. دولت آمریکا در حمایت از نیروهای سوریه دموکراتیک بارها اقدام به حمله هوایی کرده و حتی گفته می‌شود که به واحدهای نظامی این نیروها کمک تسلیحاتی نموده است.

ترامپ و دشمنی دوستانش

ترکیه، به عنوان یک عضو ناتو، ارزیابی دیگری از رزمندگان کرد "یگان‌های مدافع خلق" دارد و آن‌ها را نیروهای شبه نظامی و افراطی می‌داند که از جمله علیه منافع ترکیه در خاک آن کشور فعالیت دارند. حال آنکه YPG متحد اصلی آمریکا در نبرد با داعش در سوریه به حساب می‌آید.

یکی از گزینه‌های دولت ترامپ برای حل این معضل، پیشنهاد کمک به دولت ترکیه در زمینه حل مسئله کردها در آن کشور است. حمایت آمریکا به ترکیه در حل معضل کردهای آن کشور می‌تواند در عین حال هم شامل حمایت‌های دیپلماتیک گردد و هم کمک‌های اطلاعاتی. چنین چیزی باعث کاهش تنش در مجموع می‌شود.

بیشتر بخوانید: حمله ارتش سوریه به مواضع شورشیان در حومه دمشق

بر اساس خبر منتشر شده از سوی خبرگزاری آلمان، شروع کار دولت ترامپ به معنی تغییر محورهای اصلی جنگ داخلی در سوریه نبوده و عملا رزمندگان کرد عضو "یگان‌های مدافع خلق" کماکان توانمندترین، کارآمدترین شریک آمریکا در نبرد علیه نیروهای "دولت اسلامی" در سوریه به حساب می‌آیند و در حال حاضر پیشروی به سوی رقه با هدف خروج این شهر از کنترل داعش بدون این نیرو غیرقابل تصور است.

بنابراین آزاد سازی رقه بدون رزمندگان کرد ممکن نیست. ترکیه تصمیم دارد به مواضع این رزمندگان کرد در منبج حمله کند. همکاری آمریکا با رزمندگان کرد باعث رنجش ترکیه و احتمالا فاصله گرفتن ترکیه از عملیات مبارزه با "دولت اسلامی" می‌شود و سرانجام اینکه در شهر الباب احتمال رویارویی نظامی بین ارتش سوریه و ترکیه منتفی نیست.

این حمله باعث دوری بین ترکیه و روسیه می‌شود. و این در شرایطی است که بازیگران دیگر نیز، چون ایران و عربستان نیز بی‌تفاوت نظار‌ه‌گر این تحولات نخواهند بود. عربستان حتی از اعزام نیروی نظامی به سوریه خبر داده است. این چنین است که می‌توان انتظار داشت که مذاکرات صلح ژنو نیز راه به جایی نبرد.