جنگ اخیر قره‌باغ پس از حدود یک ماه و نیم به پایان رسید. در نخستین ساعات بامدادی روز سه‌شنبه دهم نوامبر (۲۰ آبان) سه کشور ارمنستان، روسیه و آذربایجان به طرز غیرمنتظره‌ای بر سر آتش‌بس به توافق رسیدند و به رویارویی نظامی پایان دادند. اما این توافق وضعیت حقوقی حاکم بر جنوب قفقاز را نیز تغییر داد.

در این توافق پیش بینی شده است که جمهوری آذربایجان بخش قابل ‌ملاحظه‌ای از منطقه را طی هفته‌‌های آینده تحت کنترل خود در آورد، آن‌هم منطقه‌ای که اکثر ساکنان آن را ارامنه تشکیل می‌دهند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان پس از این توافق با چهره درخشنده یک پیروز از جنگ اخیر بیرون آمد. ترکیه نیز در این جنگ پیروز شده است. این کشور از آذربایجان در جنگ اخیر قره‌باغ حمایت و پشتیبانی کرده بود. روسیه نیز پیروز این ماجرا است. روسیه نیز اکنون می‌تواند نیروهای حافظ صلح خود را در منطقه قره‌باغ مستقر کند.

به این ترتیب، روسیه و ترکیه هر دو موفق شدند در سایه این جنگ دامنه نفوذ خود را در این منطقه افزایش دهند.

شکست تلاش برای کسب راه‌حل مسالمت‌آمیز

جمهوری ارمنستان و جمهوری قره‌باغ در شمار بازندگان این جنگ به حساب می‌آیند. اما باید افزود که این دیپلماسی بین‌المللی است که در اثر این توافق به شکست کشانده شده است.

حدود ۳۰ سال است که سازمان امنیت و همکاری اروپا در راستای کسب یک راه حل مسالمت‌آمیز برای بحران قره‌باغ تلاش می‌کند. اما این تلاش‌ها موفقیتی در پی نداشته‌اند. سازمان امنیت و همکاری اروپا در سال ۱۹۹۴ حل بحران قره‌باغ را به آینده موکول کرد. جنگ بین ارمنستان و آذربایجان بدون دست‌یابی به راه حلی سیاسی و پایدار به پایان رسید.

"گروه مینسک" متشکل از سه کشور روسیه، آمریکا و فرانسه در آن هنگام از پایان دادن جنگ در جنوب قفقاز به عنوان یک پیروزی یاد کردند. اما به مرور زمان، از قدرت و نفوذ این گروه در حل بحران قره‌باغ کاسته شد.

تلاش‌های عدیده‌ای که برای یافتن راه حلی صلح‌آمیز صورت گرفته بود یا با مخالفت آذربایجان روبه‌رو می‌شد یا مخالفت ارمنستان را در پی داشت.

موضوع همچنان ادامه یافت تا زمانی که جمهوری آذربایجان به چنان قدرت نظامی دست یافت که برای حل بحران قره‌باغ به راه حل نظامی روی بیاورد. این موضوع را علی‌اف نیز آشکارا بیان کرده است.

اکنون او ظفرمندانه گام برمی‌دارد، در حالی که از تلاش‌های غرب برای دست‌یابی به یک راه حل صلح‌آمیز تنها ویرانه‌ای به جای مانده است.

زمانی که شعله‌های جنگ قره‌باغ در اواخر ماه سپتامبر مجددا زبانه کشید، تلاش‌های سازمان امنیت و همکاری اروپا محدود شده بود به تماس‌های تلفنی و توصیه به پایان دادن منازعات. اما هرگاه دیپلماسی تنها به طور نیم‌بند اهداف خود را پی گیرد، آنگاه تنها شکست در انتظار آن است.

حال بدون نیاز به دخالت و مشارکت سازمان امنیت و همکاری اروپا مناقشه قره‌باغ به پایان رسیده و توافق امضا شده است. اکنون طرح این پرسش منطقی به نظر می‌رسد که آیا منطقه جنوب قفقاز نیازی به گروه میسنک و فعالیت آن‌ها دارد؟

ممکن است برای این منطقه گروه جدیدی شکل بگیرد. گروهی که احتمالا در آن ترکیه نیز همچون یکی از بازیگران منطقه نقش بازی خواهد کرد.

پوتین و غرب

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه یک بار دیگر نشان داد که هرگاه اراده کند می‌تواند از قوه قهریه خود همچون ابزاری سیاسی بهره گیرد. حتی در آن شرایطی که در ابتدا نقش یک بازیگر منفعل را ایفا کرد، کناری بنشیند و اجازه دهد تا دیگران کار را دنبال کنند. در مورد جنگ قره‌باغ، روسیه به علی‌اف اجازه بازی کردن داده بود.

گرچه ارمنستان متحد نظامی روسیه به حساب می‌آید، اما روسیه اعلام کرده بود که این ائتلاف نظامی زمانی مطرح می‌شود که خاک ارمنستان هدف حمله واقع شود.

روسیه پس از آنکه شرایط را برای دخالت در جنگ قره‌باغ مناسب تشخیص داد، وارد عمل شد. ولادیمیر پوتین در این بین حتی بر آن بود تا نخست‌وزیر ارمنستان، نیکول پاشینیان را کمی گوش‌مالی بدهد. به هر روی، پاشینیان بر بستر یک انقلاب خیابانی به قدرت رسیده بود و نه با اتکا بر حمایت روسیه. روسیه نیز خویشتن‌دارانه، زمامداری او را پذیرفته بود.

از سوی دیگر، روسیه سال‌ها در انتظار چنین لحظه‌ای بود، لحظه‌ای که بتواند نیروهای نظامی خود را در منطقه مستقر کند و حضور نظامی خود را تنها به پایگاه‌های نظامی‌اش در ارمنستان محدود نسازد.

به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید

ارمنستان سال‌ها با حضور نظامی روسیه در این منطقه مخالفت کرده بود. اما اکنون در سایه یک شکست احتمالی در جنگ با آذربایجان، ناگزیر به حضور نظامی روسیه در خاک خود و در منطقه قره‌باغ تن داده است.

این چنین است که غرب یک بار دیگر دست پوتین و روسیه را بازگذاشته است تا آنچه می‌خواهد بکند. چنانکه پیش از آن در گرجستان، اوکراین یا در سوریه شاهد آن بودیم.