در ایران انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری و پنجمین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا ادامه دارد. بیش از ۵۶ میلیون نفر واجد شرایط لازم برای رای دادن هستند. برای پست ریاست جمهوری ۴ نامزد رقابت میکنند.
تبلیغات
رایگیری در انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای شهر و روستا ساعت ۸ صبح به وقت محلی در سراسر ایران آغاز شد. در انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری چهار نامزد با یکدیگر رقابت میکنند اما رقابت اصلی میان حسن روحانی، رئیس جمهور کنونی و ابراهیم رئیسی، تولیت آستان قدس و دادستان سابق است.
حسن روحانی نامزد گروههای اصلاحطلب و میانهرو است و طیفهای مختلف اصولگرا از ابراهیم رئیسی حمایت میکنند. مصطفی هاشمیطبا، دیگر نامزد این انتخابات، گرایش اصلاحطلبانه دارد و مصطفی میرسلیم، کاندیدای حزب موتلفه اسلامی، از احزاب سنتی اصولگرایان است.
توافق هستهای با کشورهای غربی که به لغو تحریمهای ایران در ژانویه ۲۰۱۶ منجر شد از دستاوردهای مهم دولت حسن روحانی است. اما لغو تحریمها و افزایش صادرات نفت ایران تنها در یک سال و نیم آخر دولت روحانی رخ دادند و این فرصت کمی برای بهحرکت درآمدن اقتصاد و رونق کسب و کار در ایران بود. رکود، بیکاری و فقر عمومی محورهای اصلی حملهها و انتقادهای رقیبان حسن روحانی علیه او در جریان تبلیغات انتخاباتی بود.
حسن روحانی در تبلیغات انتخاباتی خود از ایرانیان خواسته است که برای استفاده از دستاوردهای توافق هستهای (برجام) و خارج کردن اقتصاد کشور از رکود و کاهش بیکاری به او فرصت بیشتری بدهند. علاوه بر این او وعده داده که در دور دوم ریاست جمهوری خود برای تقویت حقوق شهروندان و کاهش محدودیتهای اجتماعی، اهتمام بیشتری بهخرج خواهد دهد.
ابراهیم رئیسی، رقیب اصلی حسن روحانی تنها سوابق قضایی دارد. حساسترین بخش سوابق او عضویت در هیئتی است که مسئول صدور احکام اعدام برای چند هزار هزاران زندانی سیاسی در تابستان سال ۱۳۶۷ بود. در آن سال "هیات مرگ" نزدیک به ۵ هزار زندانی سیاسی را در کمتر از دو ماه به مرگ محکوم کرد. اغلب آنها جوانانی بودند که پیشتر محاکمه شده و دوران محکومیت زندان خود را میگذراندند.
راهبرد اصلی ابراهیم رئیسی در تبلیغات انتخاباتی تحریک قشرهای فقیر و سنتی جامعه ایران بود. رکود در اقتصاد و نرخ بالای بیکاری، بستر مناسبی برای کمپین او ایجاد کرده بود. با اینحال در نظرسنجیهای روزهای اخیر، شانس رئیسی بسیار پایینتر از حسن روحانی بود.
روز پنجشنبه خبرگزاری "ایلنا" نتایج یک نظرسنجی تلفنی را منتشر کرد که نشان میداد بیش از ۶۰ درصد کسانی که در انتخابات روز جمعه شرکت میکنند به حسن روحانی رای میدهند. ابراهیم رئیسی با حدود ۲۳ درصد، مصطفی هاشمیطبا ۳ درصد و مصطفی میرسلیم کمی بیش از ۲ درصد در رتبههای بعدی قرار داشتند.
در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ (۲۰۱۳) حسن روحانی با کسب حدود ۵۱ درصد آرای رایدهندگان در دور نخست به ریاست جمهوری ایران انتخاب شد.
براساس آمار منابع دولتی ایران، در انتخابات ۲۹ اردیبهشت، ۵۶ میلیون و ۴۱۰ هزارو ۲۳۴ نفر واجد شرایط لازم برای رای دادن هستند. از این تعداد یک میلیون و ۳۵۰ هزار و ۲۹۴ نفر برای نخستینبار میتوانند در انتخابات شرکت کنند. برای گرفتن رای شهروندان ایران ۶۳ هزار و ۵۰۰ شعبه اخذ رای در سراسر کشور دایر شده است.
پدیدهها و عجایب انتخابات ۹۶
تبلیغات انتخاباتی در ایران به مرور زمان از بسترهای ارزشی و نسخههای رسمی فاصله گرفته و کارزارها و شعارها زمینیتر و عرفیتر شدهاند.
عکس: Fararu
تبلیغات انتخاباتی در ایران به مرور زمان از بسترهای رسمی یا "ارزشی" فاصله گرفتهاند. کارزارها و شعارهای نامزدهای انتخابات ۹۶ را میتوان نقطه عطفی در شکسته شدن کلیشههای معمول سیاسی دانست.
عکس: Fararu
تبلیغات ادوار نخست انتخابات ریاست جمهوری به پوسترهایی سیاه و سفید با ادبیات مذهبی و ایدئولوژیک محدود بود. مثلا ابوالحسن بنیصدر مبشر اقتصاد توحیدی و علی خامنهای، مرد محراب و جبهه معرفی میشدند. از دوره چهارم به بعد، دولتها القابی عرفی چون سازندگی، اصلاحات، مهرورزی یا تدبیر و امید گرفتند. ابراهیم رئیسی نام دولت احتمالی خود را دولت کار و کرامت گذاشته است.
عکس: Fararu
با رشد وسایل ارتباط جمعی و به موازات مشارکت مستقیم شهروندان در خبررسانی، تبلیغات انتخابات مجلس، شوراهای شهر و روستا و ریاست جمهوری از جنبه خشک و "انقلابی" فاصله گرفته و در فرم و محتوا دگرگون شده است. شعارها زمینی، غلوآمیز و "پوپولیستی" شدهاند.
عکس: Fararu
دیده شدن: پدیده انتخابات دوازدهم از روز ثبتنامها بروز کرد. هجوم و نامنویسی مردم عادی؛ نه برای نیل به دومین مقام سیاسی بلکه برای دیده شدن و به حساب آمدن. از میان ۱۶۳۶ نفر، شش داوطلب از فیلتر شورای نگهبان عبور کردند.
عکس: Fars
جنگ دو دستار: نام و کنیه و رنگ عمامه دو رقیب اصلی انتخابات ۹۶ دستمایه تبلیغات و شعارهاست. حامیان رئیسی او را "ابراهیم زمان" و "سید مظلوم" میخوانند و خبرهای مربوط به این دو با عباراتی چون رویارویی"شیخ و سید" تیتر میخورند. شعار برخی هواداران رئیسی: «ابراهیم بت شکن، بت بزرگ رو بشکن»
عکس: Fars
همسران در برابر همسران: ابراهیم رئیسی در بخشی از فیلم تبلیغاتی خود همسرش را معرفی کرد تا اصولگراها روی عضویت جمیله علمالهدی در هیات علمی دانشگاه بهشتی سرمایهگذاری کنند و استادیاری دانشگاه و تالیفات او را امتیازی در برابر خانهدار بودن همسر روحانی بخوانند. همسر رئیسی در همایشهای مربوط به شوهرش نیز سخنرانی کرد و از جمله در همدان، حق برابری جنسیتی برای زنان را به معنای پرداخت حق نفقه آنها دانست.
عکس: Mehr
حرفهای جمیله علمالهدی پاسخی بود به روحانی که گفت برخی میخواهند در پیادهروها هم بین زن و مرد دیوار بکشند. حسین شریعتمداری در کیهان نوشت کسی چنین ادعایی را میکند که همسران رقیبانش استاد دانشگاه هستند اما همسر خودش خانهدار است.» صاحبه عربی فعالیت سیاسی ندارد. دیپلمه است و به گفته اطرافیانش در مسائل خیریه و نیکوکاری فعالیت میکند.
عکس: ISNA
زنان و جوانان: روحانی در ورزشگاه شیرودی از جناح رقیب پرسید: «حاضرید حرفهایی را که در جلسات خصوصی در باره اشتغال زنان میزنید به زبان بیاورید؟» تمرکز رئیسی روی کرامت زنان و حقوق اسلامی آنهاست. هر دو کاندیدا وعده کردهاند در کابینهشان وزیر زن داشته باشند. وزیر ورزش وعده کرده که دولت بعدی روحانی فرصت حضور زنان در ورزشگاهها را فراهم کند.
عکس: ILNA
جلوههای ویژه: کاندیدای موتلفه در مناظرهها به تدریج تهاجمیتر شد اما ظاهر متفاوتش بیشتر مورد توجه بود. اگر کاپشن محمود احمدینژاد به یک آرم داخلی و جهانی مبدل شد، کت مصطفی میرسلیم، لباس سیاستمداران هندی و پاکستانی را تداعی میکرد. مصطفی میرسلیم روز ثبتنام با کلاه ایمنی و لباس کار به وزارت کشور رفت و در اولین نشست مطبوعاتی خودش نیز پیامی به زبان فرانسه فرستاد.
عکس: mizanonline.ir
کنسرت زنده در مشهد: ورود سلبریتیها به کارزار حمایت از این یا آن کاندیدا. اکثر هنرمندان، ورزشکاران و نویسندگان از کاندیداتوری روحانی حمایت کردند. بخشی با بیانیه و برخی در همایشها و میتینگهای انتخاباتی. سالار عقیلی در همایش مشهد آواز خواند. اجرای موسیقی با پیامی ویژه در شهری که کنسرت در آن ممنوع و مذموم اعلام شده بود.
عکس: aftabnews.ir
موسیقی زیرزمینی: کمتر چهره شناختهشده هنری یا اجتماعی از رئیسی حمایت کرده و برای همین پشتیبانی امیر تتلو، خواننده جنجالی از او خبرساز شد. تتلو گفت انتخابش قالیباف بود اما «با اینکه همه چیزم و حتى پیج اینستامو از دست دادم، هنوزم به نظر ایشون احترام میذارم و راى بنده با وجود نداشتن اطلاعات کافى جناب آقاى رئیسى هستند.» تتلو نوشته که در نهایت نوکر منتخب مردم خواهد بود.
عکس: etemaadonline.ir
پاسخگویی مردمی: واکنش طرفداران رئیسی به انتقاد روحانی از جمع کردن مردم با اتوبوس و نهار دادن در پادگانها. روحانی در مناظره سوم نیز به رئیسی گفته بود اگر نبات و پارچه سبز میخواهید برای روستاییان بفرستید بگذارید برای بعد انتخابات.
عکس: Fars
ناکامی سه باره: آرای قالیباف پس از آن که روحانی به تلاش او برای "لوله کردن" دانشجویان اشاره کرد، ریزشی جدی داشت و او از رقابتها کنار کشید. اصولگراها اقدام قالیباف را عملی انقلابی خواندند اما حسامالدین آشنا، مشاور روحانی نوشت: «شمع ريختهای نذر امام زادهای شد. آبروی رفتهای فدای آيندهای مبهم شد ولی معادلهای چندمجهولی حل شد. عمل انقلابی يعنی يا معاون اولی يا نايب توليتی».
عکس: SHAFAF
دور زدن ممنوعیتها: انتشار نام و تصویر خاتمی و یاد کردن از موسوی و رهنورد و کروبی در رسانههای رسمی قدغن است اما میتینگهای انتخاباتی روحانی در ورزشگاه شیرودی و آزادی، فرصتی برای طرح شعار رفع حصر، آزادی زندانیان سیاسی و حمایت از خاتمی بود. با این همه حتی رسانههای اصلاحطلب در پوشش خبری این میتینگها تصاویر افراد یاد شده را محو کردند.
عکس: ILNA
تقدیر فرهنگی: ربنای شجریان و سرود ای ایران، در بحبوحه رقابتهای انتخاباتی به عنوان میراث ملی ثبت شدند. همایون شجریان در اینستاگرام نوشت افرادی با روش خودجوش میکوشند من و پدرم را به اعلام موضع وادار کنند اما اجازه بدهید موضع من بماند برای خودم: «هرچند که مردم صلاح خود را بهتر میدانند زیرا این روزها و آن روزها هر آنچه که باید میدیدند و میشنیدند را دیده و شنیدهاند و بر همان اساس تصمیم میگیرند.»
عکس: picture alliance/dpa/UPI Photo
تیغ و تبلیغ: روحانی در میتینگهایش با صراحتی غافلگیرکننده به کاسبان تحریم تاخته و از سپاه و بسیج خواسته که در انتخابات دخالت نکنند. او در آخرین سخنرانی در اردبیل به دستگیری عوامل پاره کردن عکسهایش در استانهای مختلف اشاره کرد و گفت: «دو چیز میخواهم بگویم. این چاقوکشهایی که فرستادید عکس را پاره کنند، چرا نرخ را بالا بردید آخر یک ساعت عکس پاره کردن یک میلیون تومان؟»