محصولات کشاورزی، باغی و جالیزی ایران، به دلیل ناهم‌خوانی بازار عرضه و تقاضا و سیاست‌گذاری‌های غلط، روی دست تولیدکنندگان مانده‌اند. برگشت خوردن هفت هزار تن هندوانه از مرز ترکیه، بلاتکلیف بودن صادرات ۱۵۰هزار تن پسته و مازاد تولید پیاز از جمله نمونه‌های این وضعیت هستند.

معاون وزیر جهاد کشاورزی می‌گوید که به دلیل فقدان الگوی کشت، پیازکاران دوبرابر نیاز، تولید محصول کرده و موجب "سونامی پیاز" شده‌اند. 

سال گذشته که پیاز نایاب و گران شده بود، تعرفه‌ای ۱۰هزار تومانی برای صادرات پیاز وضع شد تا جلوی خروج پیاز از بازار داخلی گرفته شود. این تعرفه چندی بعد لغو شد. حال بازار داخلی از پیاز اشباع شده اما مشتریان پیاز صادراتی از دست رفته‌اند. 

محمدشفیع ملک‌زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی می‌گوید در زمان اوج برداشت و پیک تولید باید مازاد محصول به بازارهای هدف صادر شود که متاسفانه به سبب نبود ارتباط با دیگر کشورها چاره ای جز عرضه در بازار داخل نیست.

او قیمت تمام شده هر کیلو پیاز را ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ تومان اعلام کرده در حالی که این محصول از کشاورزان کیلویی ۳۰۰ تا ۴۰۰ تومان خریده می‌شود تا به بهای کیلویی ۴ تا ۵هزار تومان به دست مصرف‌کننده برسد. 

شبیه چنین وضعیتی برای گوجه فرنگی نیز پیش آمده تا آنجا که صیفی‌کاران می‌گویند، پول بار زدن محصول را هم در نمی‌آورند. 

رضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی می‌گوید بی‌برنامگی، ضعف دیپلماسی و تصمیم‌های جزیره‌ای و شتابزده برای صادرات، باعث شده پیاز روی دست تولیدکنندگان بماند. خبرگزاری ایلنا به نقل از او می‌نویسد: «در یک فصل که مصرف محصولات جالیزی بالا می‌رود، صادرات اوج می‌گیرد و قیمت‌ها نجومی می‌شود و همین سیر نجومی باعث می‌شود برخی از تولیدکنندگان بدون اینکه برنامه و اطلاعی داشته باشند محصول اصلی خود را رها کرده و به سمت کشت محصولی که افزایش قیمت بالا دارد، بروند و این منجر به ریسک بالا برای کشاورز و پیشی گرفتن عرضه بر تقاضا می‌شود.»

هندوانه‌‌های مرجوعی

در این میان، اولین محموله صادراتی هندوانه ایران به ترکیه، به دلیل افزایش تعرفه واردات برگشت خورده است. سخنگوی گمرک ایران می‌گوید:«تعرفه واردات هندوانه در ترکیه که تا پنج‌شنبه گذشته برای هر تن ۱۰۰ دلار محاسبه می‌شد به ناگاه و بدون اطلاع قبلی به تجار به ۳۰۰دلار رسید.»

به این ترتیب و با بیشتر شدن تعرفه واردات هندوانه از قیمت هر کیلوی این محصول، شش واگن هندوانه صادراتی برگشت خورد؛ آن هم در شرایطی که مرز ریلی با ترکیه به ‌صورت محدود فعال است.

رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران می‌گوید: «وقتی دیپلماسی اقتصادی ما ضعیف عمل می‌کند، ترکیه در یک آن تعرفه ۵۰۰ دلاری هندوانه را 300 دلار تعیین می‌کند و یا به دلیل عدم تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی ثبت سفارش ما در بنادر می‌ماند، تمام این اتفاقات به عدم تصمیم‌گیری مدون از سوی متولیان امر و اعلام آن به کشاورزان برمی‌گردد.»

پسته‌‌های بلاتکلیف

محصول پسته ایران نیز به دلیل بحران کرونا و متوقف شدن صادرات، روی دست تولیدکنندگان مانده است. ارسلان قاسمی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون ایران می‌گوید ۱۰۰هزار تن پسته صادراتی بلاتکلیف هستند: «امسال هم با توجه به اوضاع ترسالی، پیش‌بینی می‌شود حداقل ۲۵۰هزار تن پسته تولید شود که مصرف داخلی ۱۲۰هزار تن است و باقی باید صادر شود اما بازارها مسدود هستند.»

قاسمی یادآور شده که سه میلیون نفر در بخش کشاورزی شاغل هستند که تولید خود را عمدتا با وام‌های بانکی پیش می‌برند. او می‌گوید توقف صادرات موجب تعویق اقساط کشاورزان و اجراییه‌های بانکی خواهد شد: «در حال حاضر ۱۰۰ کانتینر پسته صادراتی ایران در آب‌های هنگ کنگ مانده و اجازه ترخیص نمی‌دهند، و ما مجبوریم هزینه دموراژ (معطلی کشتی) بدهیم.»

بهمن عبداللهی رئیس اتاق تعاون نیز شکوه کرده که پسته صادراتی ایران از کیلویی ۹دلار به ۵ تا ۶ دلار رسیده و ۷۰درصد پسته صادراتی ایران که به چین می‌رفت روی دست مانده است.