چگونگی پیشبرد روابط تجاری و اقتصادی با ایران سبب شکاف میان دولت آلمان و بخش اقتصادی این کشور شده است.

دولت فدرال آلمان با فشار زیاد بر شرکت‌های آلمانی، خواهان کاهش معاملات تجاری آنان با ایران است. دولت آلمان حتا به تازگی بطور کتبی از انجمن اقتصادی خاور نزدیک و میانه (موسوم به Numov) خواسته است، که از برگزاری نشست‌های اطلاعاتی برای شرکت‌های آلمانی خودداری کند.

در همین راستا، افزایش فشارهای سیاسی تاثیرات خود را بتدریج آشکار کرده‌اند. گرچه معاملات اقتصادی آلمان با ایران در سال ۲۰۰۸ میلادی نسبت به سال ۲۰۰۷ افزایش داشت و حجم آن به چهار میلیارد یورو رسید، اما میزان این معاملات در ژانویه سال ۲۰۰۹ دست‌کم ۳۰ درصد کاهش نشان می‌دهد. این روند برخلاف معاملات ایران با دیگر شریکان تجاری آن در عرصه جهانی است.

مخالفت دولت آلمان از گسترش مناسبات تجاری با ایران

روند معکوس معاملات اقتصادی ایران و آلمان، بیش از همه پیامد اختلاف نظر بر سر برنامه اتمی میان کشورهای غربی و جمهوری اسلامی است. در پی پیشنهاد اوباما، رییس جمهوری آمریکا، مبنی بر مذاکرات مستقیم با ایران، برلین بر این باور است، که ادامه فشارهای اقتصادی بر تهران، راه را برای برقراری این مذاکرات هموارتر می‌کند.

به نوشته روزنامه "هندلزبلات" وزارت اقتصاد آلمان در ۲۷ آوریل در نامه‌ای به مسئولان انجمن خاور نزدیک و میانه از آنان خواست که از برگزاری جلسه اطلاعاتی درباره ایران برای ۲۰۰ شرکت آلمانی در دوسلدورف صرف‌نظر کنند.

نشست مشترکی میان مدیران کنسرن‌های آلمانی و غلامحسین نوذری، وزیر نفت ایران، در روز سه‌شنبه ( ۱۵ اردیبهشت) در برلین نیز می‌بایست سرنوشتی مشابه می‌یافت، اما به‌رغم درخواست صریح دولت آلمان، هر دو جلسه در غیبت بخش بزرگی از شرکت‌ها و اتاق‌های بازرگانی آلمان برگزار شدند.

مداخله شدید سیاست در معاملات قانونی تجاری با دیگر کشورها تاکنون در آلمان بی‌سابقه بوده است. در نامه وزارت اقتصاد آلمان آمده است: «برپایی این نشست‌ها در تعارض آشکار با سیاست دولت آلمان است، و می‌‌تواند خسارت‌های فراوانی برای آلمان در عرصه سیاست‌خارجی بدنبال داشته باشد. بدین دلیل، به نام وزارت اقتصاد و به نام دفتر صدراعظم آلمان از شما درخواست می‌شود، که از برگزاری این جلسات خودداری کنید.»

در مقابل بخش اقتصادی آلمان خواهان جدایی روشن میان تحریم‌های بین‌المللی و معاملات قانونی با ایران است.

گرهارد شرودر، صدراعظم پیشین آلمان و سرپرست افتخاری انجمن خاور نزدیک و میانه، در نشست مشترک با وزیر نفت ایران، تاکید کرد که شرکت‌های آلمانی ملزم به رعایت تحریم‌های مقرر شده از سوی سازمان ملل متحد هستند.

انتقاد بخش اقتصادی به سیاست دولت آلمان

ورنر هویر، معاون فراکسیون حزب لیبرال در پارلمان آلمان، در مخالفت با سیاست دولت آلمان گفت: «با پیشنهاد ادامه مذاکرات ازیک‌سو و ادامه تحریم‌ها از سوی دیگر، نمی‌توان با خطر فزاینده دستیابی ایران به تسلیحات اتمی مقابله کرد.»

روزنامه هندلزبلات به نقل از برخی شرکت‌های آلمانی‌، که مایل به افشای نام خود نیستند، می نویسد: «شرکت‌های زیادی شکایت از این دارند که با آشکار شدن معاملات‌شان با ایران، از سوی مقامات دولت‌های آلمان، اسراییل و آمریکا تحت فشارهای شدید قرار گرفته‌اند.»

شرکت‌های آلمانی همچنین از تکروری دولت آلمان در قبال ایران در عرصه بین‌المللی ناخشنودند. "دانیل برن‌بک"، سرپرست اتاق بازرگانی آلمان در تهران در این‌باره می‌گوید: « در تهران شواهد زیادی وجود دارد، که بسیاری از شرکت‌های از کشورهای مختلف و حتا از آمریکا، خواهان ورود سریع به بازار ایران هستند.»

به نوشته هندلزبلات، در حال حاضر قراردادهای امضاء نشده‌ای از سوی شرکت‌های آمریکایی در ایران وجود دارد، که در انتظار اجازه مقامات دولت آمریکا هستند. شرکت‌های خودروسازی رنو و PSA دست به گسترش فعالیت‌های خود در ایران زده‌اند و مونتاژ مدل‌های ایرانی را توسعه داده‌اند. در سال‌های اخیر معاملات تجاری ایران با کشورهای آسیایی، نظیر چین، هند و ژاپن افزایش چشمگیری یافته است. به نظر دانیل برن‌بک، استراتژی دلسرد‌کننده برلین به روند مناسبات تجاری میان ایران و آلمان لطمه زده و بر خلاف سیاست گسترش معاملات میان دو کشور بوده است.

تلاش برای جلب سرمایه‌گذاری صنایع آلمان در ایران

غلامحسین نوذری در سفر خود به آلمان خواهان جلب موافقت شرکت‌های آلمانی برای تعمیق مناسبات تجاری و همکاری اقتصادی آنان با ایران شد. نوذری در گفت‌وگوئی اختصاصی با روزنامه هندلزبلات گفت: «معاملات تجاری ایران با آلمان برای هر دو طرف سودآور است. اقتصاد آلمان وابسته به صادرات است و ایران نیز بازار بزرگی را عرضه می‌کند.»

وی از مشارکت شرکت‌های آلمانی در ساخت خط لوله گاز ایران به اروپا سخن راند، اما از ذکر نام شرکت‌ها خودداری کرد. وی تاکید کرد: «هر که خواهان استفاده از گاز ایران است، باید در زمینه استخراج وانتقال آن مشارکت کند. این منطق پذیرفته شده‌ای در بازار انرژی است.»

نوذری در گفتگو با هندلزبلات مدعی شد که برخلاف گفته مقامات آمریکایی، صنایع نفت ایران کهنه و از کارافتاده نیستند و هم‌اکنون ایران، استخراج نفت خود را به ۳/ ۴ میلیون بشکه در روز افزایش داده است.

SI/FW