در مصر ارتش به سوی تظاهرکنندگان شلیک می‌کند. در لیبی هنوز سخنی از برگزاری انتخابات آزاد در میان نیست. در سوریه هم‌چنان درگیری‌های خونین ادامه دارد. رسانه‌های آلمانی می‌پرسند، آیا باید به جای "بهار عربی"، از "پائیز عربی" سخن گفت؟
فولکر پرتس (Volker Perthes)، رییس انستیتوی علم و سیاست در برلین، در گفت‌وگویی با سایت خبری آلمانی "تاگس ‌شاو"، معتقد است که اطلاق این عنوان به دگرگونی‌های سیاسی ـ اجتماعی کشورهای عربی، به‌طور کلی "نامناسب" بوده است، «چون ما را از نظر استراتژیک به بی‌راهه می‌کشاند». از نظر پرتس، عنوان "آغاز دگرگونی‌ها در جهان عرب"، بیشتر در مورد رویدادهای سیاسی ـ اجتماعی در این کشورها صدق می‌کند.

وضعیت دشوار مصر

رییس انستیتوی علم و سیاست برلین در باره‌ی حمله‌ی واحدهای ارتشی مصر به تظاهرکنندگان و نقش نیروهای نظامی در این کشور می‌گوید: «سران نظامی مصر به خوبی می‌دانند که شرایط تغییر کرده است و فشار و سرکوب تنها راه برقراری ثبات در کشوری مثل مصر نیست.» پرتس از سوی دیگر، تصمیم نیروهای ارتش درباره‌ی برگزاری انتخابات پیش از موعد در اواسط سال آینده را، نکته‌ی مثبتی ارزیابی می‌کند و آن را نشانه‌ی پذیرش "قدرت مردم" از سوی مقامات نظامی می‌داند. او با این‌حال یادآور می‌شود: «این که مصر در آینده‌ی نزدیک صاحب حکومتی مشروع ‌شود ـ چیزی که در حال حاضر فاقد آنست ـ باز هم به معنای آن نیست که همه‌ی مسائل این کشور حل خواهد شد.»

بحث پیش از انتخابات

فولکر پرتس "تأخیر" در برگزاری انتخابات آزاد در لیبی پس از سرنگونی معمر قذافی را، با اشاره به ساختارهای اجتماعی ـ سیاسی این کشور، "امری منطقی" توصیف می‌کند و می‌گوید: «ما در لیبی در حال حاضر شاهد مرحله‌ی "نزدیکی نیروها" هستیم. در این مرحله قرار است منافع و کم و کیف نیروهای اجتماعی و محلی مناطق مختلف مطرح شود.» این کارشناس امور سیاسی منطقه که سال‌ها در دانشگاه بیروت نیز تدریس کرده است، این روند را مناسب‌ترین شکل گذار به مرحله‌ی برگزاری انتخابات در این کشور می‌داند: «مردم لیبی در مقایسه با ما، تصور دیگری از دموکراسی دارند.» به نظر پرتس، از آن‌جا که لیبی تجربه‌ی داشتن حکومتی دموکراتیک به عنوان یک نهاد و برگزاری انتخابات را نداشته است، نیروهای مختلف اجتماعی بیم آن دارند که در صورت پیروزی یک گروه، نمایندگان آن گروه تمامی قدرت را قبضه ‌کنند و دیگران را کنار بگذارند: «از این‌رو بهتر است که این نیروها پیش از برگزاری انتخابات، با یکدیگر به گفت‌وگو و مذاکره بپردازند و به توافق برسند.»

بشار اسد، به ‌هرحال بازنده

پرتس در باره‌ی روند دگرگونی‌ها در سوریه می‌گوید که امید ندارد، بشار اسد و خانواده‌اش‌‌ از قدرت کناره‌گیری کنند: «وضعیت سوریه واقعاً دشوار است. بخشی از اپوزیسیون به نظامی‌گری رو آورده است. و هرچه شمار سربازانی که از ارتش می‌گریزند و به اپوزیسیون می‌پیوندند تا علیه نیروهای اسد مبارزه کنند، فزونی می‌گیرد، بر خطر درگیری یک جنگ داخلی تمام عیار نیز افزوده می‌شود.» این کارشناس سیاسی معتقد است، حتی اگر سوریه با اعمال فشار و خشونت نیز بتواند از نظر نظامی بر اپوزیسیون پیروز شود، با این‌حال از نظر سیاسی بازنده است: «چون هر روز در جهان در انزوای بیشتری فرو می‌رود.»

ایران بدون "جنبش سبز"

فولکر پرتس در مورد تأثیر "انقلاب‌های عربی" بر ایران و برعکس، ضمن توضیح این که حکومت ایران می‌کوشد این دگرگونی‌ها را متاُثر از انقلاب سال ۱۹۷۹ ایران و دارای همان اهداف معرفی کند، می‌گوید: «این تصور به‌کلی نادرست است. ما در خیزش‌های مصر، لیبی، بحرین، حتی سوریه، نشانه‌ای از جهت‌گیری در این راستا ندیده‌ایم.» رییس انستیتوی علم و سیاست برلین که مدتی در دانشگاه‌های مونیخ و مونستر هم تدریس کرده‌‌، سرنگونی رژیم بشار اسد را "زیانی بزرگ" برای حکومت ایران ارزیابی می‌کند: «ایران تا به حال حزب‌الله لبنان را از راه سوریه تغدیه کرده است.»

این که دگرگونی‌های سیاسی ـ اجتماعی کشورهای عربی "دوباره‌ جنبش سبز را در ایران زنده کند"، از نظر پرتس بعید است: «کشمکش‌های درونی ایران، در حال حاضر میان اصلاح‌طلبان و بنیادگرایان که ما پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران شاهدش بودیم، صورت نمی‌گیرد. نبرد قدرت بین جناح‌های مختلف بنیادگرایان است.» پرتس بروز این درگیری‌های درونی را "نتیجه‌ی سرکوب به اصطلاح جنبش سبز و به حاشیه ‌راندن اصلاح‌طلبان" می‌داند: «البته این به معنای آن نیست که اکنون زمینه‌‌ای برای جنبش اصلاح‌طلبانه در ایران وجود ندارد. این زمینه بدون شک موجود است. اما جنبشی که ما در سال ۲۰۰۹ تجربه کردیم، این جنبش عملاً به میزان زیادی تضعیف شده است.»

FF/KG