کشورهای ۵+۱ (پنج عضو دائمی شورای امنیت + آلمان) پس از نشست ۸ آوریل (۱۹ فروردین) در لندن بیانیه‌ای منتشر کردند و در آن از جمهوری اسلامی خواستند در مذاکرات اتمی شرکت جسته و برای حل مشکلات موجود از موقعیت مساعد کنونی بهره برد. در این کنفرانس به خاویر سولانا، دیپلمات ارشد اتحادیه‌ی اروپا، مأموریت داده شد دعوت گروه شش‌گانه از ایران را برای گفت‌وگو، با مقامات تهران در میان نهد. پس از آن، مکالمه‌ای تلفنی میان سولانا و سعید جلیلی، دبیر شورای امنیت ملی ایران، صورت گرفت که مثبت خوانده شد.

پاسخ جمهوری اسلامی

دو روز پیش، حسن قشقاوی، سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی جمهوری اسلامی اعلام کرد بیانیه‌ی دولت ایران در پاسخ به بیانیه‌ی اخیر گروه کشورهای ۵+۱ در دست تهیه است. وی تاریخ انتشار آن را مشخص نکرد و فقط گفت، بیانیه‌ی ایران «در زمان مقتضی با توجه به تحولات روز جهانی و واقعیت‌ها صادر خواهد شد».

آن «زمان مقتضی» گویا امروز بود. دبیرخانه‌ی "شورای‌عالی امنیت ملی" بیانیه‌ای منتشر کرد که تصریح شده، پاسخ به بیانیه‌ی کنفرانس لندن است. بیانیه شامل ۴ بند است. در بند نخست آن آمده است که «جمهوری اسلامی ایران همانند گذشته از گفت‌وگوهای سازنده و عادلانه مبتنی بر احترام متقابل در فضای همکاری استقبال می‌کند و بر این باور است که مشکلات موجود در عرصه بین‌الملل باید از راه گفتگو حل شود».

مضمون بند ۲ بیانیه، همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. در آن آمده است: «جمهوری اسلامی ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را در تعامل فعال با آژانس انرژی اتمی در چارچوب NPT و مقررات آن، همانند سایر اعضاء دنبال خواهد کرد.»

مقامات جمهوری اسلامی پیوسته بر پایبندی خود به پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای (NPT) تاکید کرده‌اند، اما از پذیرش پروتکل الحاقی این پیمان سرباز زده‌اند. پروتکل الحاقی پیش‌بینی‌کننده‌ی کنترل‌های ویژه‌ای بر فعالیت‌های اتمی است تا از طریق آن‌ها آژانس نظارت دقیق‌تری بر پای‌بندی کشورها به قرارداد منع گسترش سلاح‌های اتمی انجام دهد.

بند ۳ بیانیه از گروه‌کشورهای ۵+۱ خواهان امتیاز می‌شود. در این بند به راهبرد دوگانه‌ی تشویق و مجازات (به اصطلاح بیانیه: «استراتژی دومسیره») انتقاد شده است. در آن آمده است: «برخی مفاد بیانیه ۵+۱ در تناقض آشکار با سایر بندها به گونه‌ای تنظیم شده است که از تحولات جدید فاصله دارد و یادآور رویکردی است که سعی داشت در گفت‌وگوی با ملت‌ها به جای احترام متقابل از ادبیات زور و تهدید استفاده کند که ناکارآمدی آن به اثبات رسیده است. ملت ایران تعابیری چون استراتژی دو مسیره را نافی احترام متقابل و گفت‌وگو در فضای عادلانه می‌داند و آن را اهانت و در تعارض با علاقه اظهار شده در بیانیه مزبور تلقی می‌کند.»

بند ۴ اعلام آمادگی برای مذاکره برپایه‌ی یک بسته‌ی پیشنهادی جدید است.

در انتظار دور بعدی گفت‌وگوها

دور بعدی مذاکرات، که هنوز تاریخی برای آن مشخص نشده، مضمون واقعی این بیانه را معلوم خواهد کرد.

رویترز در گزارشی نوشته است که معلوم نیست که جمهوری اسلامی با این بیانیه‌ی تازه، حرفی فراتر از حرف‌های تا کنون خود زده باشد. در همین گزارش از قول یک دیپلمات غربی، که نام او ذکر نشده، آمده است که «انتظار نداریم که این بسته‌ (یعنی بسته‌ی پیشنهادی جدید دولت ایران) چیز متفاوتی باشد». او افزوده است: «فکر نمی‌کنم، چندان چاره‌ساز باشد.»

ممکن است فردا منوچهر متکی و خاویر سولانا در حاشیه‌ی کنفرانسی که برای کمک‌رسانی به سومالی در بروکسل برگزار می‌شود، با هم ملاقات کنند. اگر ملاقات صورت گیرد، حدس زده می‌شود در آن در مورد پاسخ تهران به بیانیه‌ی لندن گفت‌وگویی صورت گیرد.

RN/KG