بی‌برنامگی ایران در نشست زیست‌محیطی کانکون
۱۳۸۹ آذر ۱۹, جمعه
نشست زیست‌محیطی سازمان ملل در شهر کانکون مکزیک ( ۲۹ نوامبر- ۱۰ دسامبر/ ۸ تا ۱۹ آذر) برگزار شد. علاوه بر نمایندگان رسمی کشورهای مستقل جهان، صدها گروه مستقل و فعال محیط زیست نیز در این نشست حضور داشتند. یکی از گروه‌ها، اتحادیهی بین‌المللی غیردولتی به نام "اتحادیهی فعالان مستقل" بود که حامد بهشتی نیز عضو آن است.
مهم‌ترین هدف این اتحادیه عرضه‌ی یک "برگه‌ی سیاست‌گذاری"ِ یا policy paper در خصوص مسایل خاورمیانه است. این برگه شامل راهکارهایی برای کاهش آلودگی‌ها و انتشار گاز دی اکسید کربن و همچنین سیاست‌گذاری‌در عرصه‌های زیست‌محیطی و انرژی خواهد بود.حامد بهشتی که پژوهشگر سیاست‌گذاری انرژی‌های تجدیدپذیر در دانشگاه اوسنابروک آلمان است تلاش کرد در نشست کانکون مسایل زیست‌محیطی ایران را در چهارچوب این برگه سیاست‌گذاری مطرح کند. ساعاتی پیش از پایان نشست کانکون با وی گفتگو کردیم:
دویچه‌وله: آقای بهشتی فعالیت هیات ایرانی حاضر در نشست کانکون را چطور ارزیابی می‌کنید؟
حامد بهشتی: متأسفانه باید بگویم هیات ایرانی هیچ برنامه و طرحی برای مطرح کردن نداشت. اینجا نمایندگانی از کشورهایی حاضر بودند که من تا به حال اسم آنها را نشیده‌بودم و باید در نقشه دنبال آنها می‌گشتم بیبنم اصلأ کجای دنیا هستند. این نمایندگان با طرح‌‌ها و برنامه‌های مختلفی آماده بودند، کنفرانس برگزار کردند و نمایندگانشان سخنرانی داشتند.
یا به عنوان مثال تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس، همه برنامه‌های مختلفی داشتند و مباحث گوناگونی را مطرح کردند. از جمله قطر و امارات که طرح‌های بسیاری داشتند. هیات ایرانی حتی در مورد مباحث زیست‌محیطی مطرح در داخل ایران هم برنامه‌ای نداشت. در واقع ایران و عربستان تنها کشورهایی بودند هیچ که برنامه و غرفه‌ای برای عرضه طرح یا برنامه‌هایشان هم نداشتند.
اما آقای محمود احمدی‌نژاد خود شخصأ به کپنهاک سفر کرد و اعلام کرد که دولت او برنامه‌های زیست‌محیطی گسترده‌‌ای دارد.
در اجلاس کپنهاک روسای جمهور زیادی حضور داشتند. برخی فکر می‌کردند که قرار است اینجا چه بشود! من با آقای سلطانیه رئیس هیات ایرانی که در کانکون صحبت کردم، شنیدم که دولت ایران، یک سال پیش به تمام وزارت‌خانه‌ها، آیین‌نامه رسمی ابلاغ کرده و از آنها خواسته است برنامه و طرح‌های زیست‌محیطی‌شان ارائه کنند.
اما تا همین امروز که من با شما صحبت می‌کنم هیچ برنامه‌ای ارائه نشده است. یک دلیل آن هم کمبود دانش مورد نیاز در این زمینه است. درهر حال برنامه دولت در حد آئین‌نامه ابلاغ شده که آنهم هیچ پیشرفتی نکرده و همینطور مانده است.
هیئت ایرانی حاضر در کانکون چه سیاستی را دنبال می‌کرد؟
ایران هم مانند سایر کشورهای نفت‌خیر از سطح گرمایش ۲ درجه سانتیگراد دفاع می‌کرد. تلاش فعالان محیط زیست این است که این سطح ۵ / ۱ درجه سانتیگراد در پیمان جهانی مبنا شود و دی‌اکسید‌کربن کمتری تولید شود. ایران در زمینه تولید دی‌اکسید کربن هم از طرحی دفاع می‌کرد که بر اساس آن، کشورها همچنان از سوخت فسیلی استفاده می‌کنند اما با جمع‌آوری کربن حاصل از این نوع سوخت‌ها، آلودگی ناشی از آن را تاحدی کنترل می‌کند.
سیاست مشخص ایران در این نشست مثل هند، امارات و آفریقای جنوبی، معرفی برنامه انرژی هسته‌ای به‌عنوان سیاست و راه تولید کمتر کربن بود. فعالان محیط زیست با این سیاست کاملأ مخالف هستند. در پروسه تولید سوخت هسته‌ای، زباله‌های اتمی تولید می‌شود که برای محیط زیست بسیار مضر هستند. ما با این برنامه مخالف هستیم. ایران اعلام کرده که می‌خواهد تا سال ۲۰۲۵ از طریق نیروگاه‌های هسته‌ای خود ۲۰ هزار مگاوات برق تولید و وارد شبکه کند.
برنامه ایران برای نگهداری و بازیافت زباله‌های هسته‌ای حاصل از فعالیت این نیروگاه‌ها چیست؟
هیچ! هیچ برنامه‌ای ندارد. در حال حاضر زباله‌های نیروگاه اتمی بوشهر به دلیل مسائل امنیتی تا ده سال دیگر به روسیه تحویل داده خواهند شد و خوب است که ایران هزینه در این بابت نمی‌دهد. اما هیچ برنامه‌ای برای ۱۹ نیروگاه دیگر که قرار است برای تولید ۲۰ هزار مگاوات برق ساخته شوند، ارائه نشد.
برنامه دولت ایران برای کاهش آلودگی در حال حاضر چیست؟ تهران، پایتخت این کشور روزهای متمادی به دلیل شدت آلودگی هوا تعطیل است!
هیچ برنامه‌ای ارائه نشد. به طور مشخص هیچ کدام از وزارت‌خانه‌ها نه آگاهی دارند و نه برنامه‌ای! ایران تا سال گذشته در میان کشورهای آلوده کننده هوا رتبه دهم را داشت که امسال به رتبه نهم رسیده است.
چرا دولت ایران نباید پاسخگو باشد؟ آنهم در شرایطی که دیگر دولت‌ها مثلأ آلمان یا ژاپن متعهد هستند؟
کشورهای توسعه‌یافته کشورهای مسئول و متعهد در پیمان کیوتو بشمار می‌روند، اگر چه ایران معاهده کیوتو را امضا کرده است. اما ایران آن زمان جزو کشورهای در حال توسعه بود و عضوی از مجموعه کشورهای متعهد در کاهش تولید در اکسید کربن به شمار نمی‌رفت. همه فعالان محیط زیست که در اجلاس‌های زیست‌محیطی سازمان ملل حضور دارند، خواستار تشکیل ساختاری هستند که در جهان مسئولیت‌زایی کند و دولت‌ها در قبال آن پاسخگو باشد. این نظارت جهانی در حال حاضر وجود ندارد و مسئله همین اینجاست. ما می‌خواهیم پیمان جایگزین کیوتو تعهدآور باشد.
جای امیدواری هست که بتوان در مورد پیمان جایگزین کیوتو به نتیجه رسید؟
در کپنهاک و همینطور در کانکون همه صحبت این بود که طرحی جامع، برای اجلاس بعدی و نهایی در آفریقای جنوبی تهیه شود که در آن به نتیجه برسیم. ما همه امیدواریم.
آقای بهشتی شما به عنوان تنها فعال زیست‌محیطی مستقل حاضر در کانکون، توانستید کاری برای ایران بکنید؟
متأسفانه من به تنهایی نمی‌توانم مباحث کشورم را پی‌گیری کنم. بیبنید مثلأ از کشوری مثل لبنان که ۳-۴ میلیون بیشتر جمعیت ندارد، ۱۰ نفر اینجا بودند. این افراد در میان کشورهای عربی رایزنی می‌کردند. از آمریکا صدها نفر در این نشست حاضر بودند. از ژاپن همینطور. تمام تلاش من این است که با همکاری فعالان ایرانی تا نشست بعدی در آفریقای جنوبی ظرفیتی بسازیم که یک تیم ۵-۶ نفره باشیم که بتواند از انزاوی یک کشور جلوگیری کند.
مصاحبه‌‌گر: شبنم نوریان
تحریریه: مهیندخت مصباح