بیش از ۳۲ کشور جهان از جمله روسیه، ترکیه و پاکستان در همسایگی ایران در حال ساخت و توسعه ۲۵۰ مدل پهپادهای اکتشافی هستند. پهپاد (پرنده‌ی هدایت‌پذیر از دور) یا هواپیمای بدون سرنشین است. جمهوری آذربایجان همسایه دیگر ایران هم قصد دارد ارتش خود را به پهپادهای اسرائیلی مجهز‌کند.

در ایران نیز دستیابی به فن‌آوری ساخت پهپاد پس از تجربه‌ی جنگ ۸ ساله‌ی با عراق، جزو اولویت‌های ارتش بود. "ابابیل"، "مهاجر"، "سفره‌ماهی" و موشک‌های "کرار" از جمله پهپادهای ساخت ایران هستند که مقام‌های عالیرتبه‌ی کشور هرازگاهی از قابلیت آنها سخن گفتند.

کارشناسان نظامی اما تاکید می‌کنند که اسرائیل با دارا بودن ۲۰ پروژه‌ی ساخت پهپاد جزو پیشگامان این صنعت به شمارمی‌آید. حال انتقال این صنعت به جمهوری آذربایجان از سوی اسرائیل مورد موافقت ایران نیست و نگرانی‌های امنیتی- نظامی ایران را برانگیخته است.

تحویل بیش از ۶۰ فروند پهپاد اسرائیلی به آذربایجان

پهپاد در جمهوری آذربایجان "پیلوت‌ سیز طیاره" نام دارد. قرارداد یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلاری آذربایجان با اسرائیل شامل تحویل ۶۰ فروند هواپیماهای بدون سرنشین است. گفته می‌شود این پهپادها قابلیت تهاجم و حمل بمب را ندارند و فقط به منظور شناسائی و جاسوسی به‌کار گرفته خواهند شد.

ایگور پانکروتینکو کارشناس سیاسی روس دریادداشت اختصاصی خود برای خبرگزاری فارس مدعی شده است که «پهپادهای ساخت اسرائیل و آذربایجان در مرزهای ایران و جمهوری آذربایجان به انجام عملیات مشغول هستند و توانمندی‌های آنها برای برتری یافتن بر سیستم دفاع هوایی ارمنستان نیست بلکه برای فایق آمدن بر سیستم دفاع هوایی ایران در نظر گرفته شده است.»

این کارشناس در یادداشت خود نتیجه‌گیری می‌کند که «پشتیبانی از عملیات‌ اسرائیل علیه ایران تنها می‌تواند از قلمرو دو کشور صورت گیرد که یکی آذربایجان و دیگری افغانستان است».

پانکروتینکو، کارشناس روس می‌گوید که در جمهوری آذربایجان تولید پهپادهای Orbiter با محدوده‌ی عمل تا ۵۰ کیلومتر آغاز شده و مونتاژ پهپاد Aerostar با محدوده‌ی عمل تا 200 کیلومتر نیز در حال انجام است. تولید این نوع پهپادها از سوی شرکت مشترک وزارت دفاع آذربایجان Azad Systems و شرکت اسرائیلی Aeronautics efense Systems راه اندازی شده است.

ارتش آذربایجان در آینده مجهز به پهپادهای پیشرفته‌ای خواهد شد که می توانند هزاران کیلومتر پرواز کنند.

دوبرابر شدن بودجه‌ی نظامی آذربایجان در یکسال

دالغا خاتین اوغلو از خبرگزاری "ترند نیوز" به دویچه‌وله می‌گوید که جمهوری آذربایجان هدف خود در دستیابی به قدرت برتر نظامی در مقابل ارمنستان را پنهان نمی‌کند.

وی می‌افزاید: « ظرف یک‌سال گذشته بودجه‌ی نظامی آذربایجان برای فشار به دولت ارمنستان جهت آزاد کردن از جمله ۷ منطقه‌ی قره‌باغ کوهستانی، از یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۱ به ۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار ارتقاء یافته و قراداد نظامی با اسرائیل بیش از نیمی از بودجه‌ی نظامی آذربایجان را در بردارد.»

خاتین اوغلو همچنین می‌گوید که شرکت اوربیت یکی از بزرگترین و پیشرفته ترین شرکت‌های پهپادسازی اسرائیل و دنیا محسوب می‌شود. این شرکت حدود ۳ سال است که در باکو دفتر نمایندگی دارد. حدود ۴۰ درصد تجهیزات پهپادهای این شرکت در اسراییل ساخته می‌شود و ۶۰ درصد باقیمانده نیز در خود آذربایجان ساخته یا مونتاژ می‌شوند.

وی تاکید می‌کند که این پهپادها فقط برای عملیات‌ شناسائی و جاسوسی فعالیت خواهند کرد و قابلیت عملیات‌ نظامی ندارند.

«پهپادهای جمهوری آذربایجان برای ایران بی‌خطرند»

به نظر خاتین اوغلو قرارداد تسلیحاتی آذربایجان با اسرائیل تهدیدی برای ایران نیست. وی در این رابطه توضیح می‌دهد: «در سال گذشته جمهوری آذربایجان موشک‌های اس ۳۰۰ را هم از روسیه تحویل گرفت. آذربایجان با آمریکا هم همکاری گسترده‌ دارد و حتی با پاکستان قرارداد نظامی برای خرید موشک امضاء کرده است.»

دالغا خاتین اوغلو نتیجه می‌گیرد که اگرهمکاری آذربایجان با اسرائیل باعث نگرانی و تهدید باشد در درجه اول روسیه علیه آن اعتراض خواهد کرد.،اما خود روسیه به آذربایجان موشک‌های اس ۳۰۰ تحویل داده است.

دكتر افشار سليمانی، سفير سابق ايران در جمهوری آذربايجان هم در گفتگو با ایراس "موسسه مطالعه ایران و اورآسیا"، تائید می‌کند که هیچ خطری از جانب جمهوری آذربایجان متوجه ایران نیست. وی می‌گوید که هر دو کشور همسایه از ظرفیت‌های کامل خود برای اعتماد سازی استفاده می‌کنند. اما برخلاف گفته‌های سفیرسابق ایران، تلاش برای این اعتمادی سازی تاکنون بی‌نتیجه مانده است.

نیاز آذربایجان به نظامی شدن

دکترهومن پیمانی، رئیس بخش امنیت انرژی و جغرافیای سیاسی انستیتوی مطالعات انرژی دانشگاه سنگاپور به دویچه‌وله می‌گوید جمهوری آذربایجان بیش از ۲۰ درصد از خاک خود را در سال ۱۹۹۴ از دست داد. برای بازپس گرداندن آن تاکنون گروه مینسک که برای حل مسئله قره باغ تاسیس شده، پیشرفتی نداشته و به همین منظور آذربایجان مسابقه تسلیحاتی را آغاز کرد.

وی که تحلیلگر مسائل قفقاز نیز هست، خاطرنشان می‌کند: «جمهوری آذربایجان در جنگ بر سر قره باغ کوهستانی از ارمنستان شکست خورد. در نتیجه در عرض چند سال گذشته تواندمندی نظامی خود را تقویت کرد.»

هومن پیمانی همچنین می‌گوید که اسرائیل برای فروش جنگ افزار با کشورهای آسیای مرکزی، هند و تایوان هم قرارداد هایی بسته تا توان نظامی خود را در غرب آسیا تقویت کند، اما مسئله مهم برای این کشور حضور نظامی در اطراف ایران بوده است.

این کارشناس به دویچه وله می‌گوید: «جمهوری آذربایجان توانمندی فنی برای ساخت پهپادها را ندارد و اسرائیل برای تاسیس این هواپیماها قراردادی امضاء نکرده و فقط با مونتاژ آنها در این کشور موافقت کرده است.»

آذربایجان: پهپادها فقط علیه ارمنستان فعالیت می‌کنند

جمهوری آذربایجان رسما اعلام کرده که پهپادها را به منظور آزادسازی سرزمین خود استفاده خواهد کرد و همکاری‌های نظامی‌اش با اسراییل علیه ایران نخواهد بود. پیش از این رسانه‌های آذربایجانی گزارش داده‌اند که پهپادها برای حراست از خطوط لوله و حوزه‌های نفتی در دریای خزر نیز مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

روابط ایران و جمهوری آذربایجان روی به تیرگی است و کارشناسان دیگر باوری به "برادارانه و دوستانه" بودن آن ندارند. در مقابل مناسبات اسرائیل با جمهوری آذربایجان از فروش و احداث کارخانه پهپاد فراتر رفته است. جمهوری آذربایجان بخشی از نیازمندی‌های انرژی اسرائیل را نیز تامین می‌کند. هر دو کشور به شرکای استراتژیک و راهبردی یکدیگر تبدیل شده‌اند.

دیدار مقام‌های نظامی ایران و آذربایجان

هم‌زمان با نزدیکی جمهوری آذربایجان و اسرائیل، تلاش برای کاهش تنش مناسبات میان ایران و آذربایجان از سوی مقام‌های سیاسی، نظامی این دو کشور ادامه دارد.

در آبان ماه سال ۱۳۹۰ احمد وحیدی، وزیر دفاع ایران به باکو سفر کرد. در اوایل سال ۲۰۱۲ میلادی نیز وزیر دفاع جمهوری آذربایجان به تهران رفت. صفر ابی‌اف، وزیر دفاع آذربایجان درسفر خود به تهران در اوایل سال ۲۰۱۲ رسما ادعاهای مربوط به از استفاده از خاک آذربایجان علیه ایران را رد کرد.

اما دیدارهای نوبتی بالاترین مقام‌های نظامی و دفاعی دو کشور برای دادن اطمینان‌های لازم نظامی و امنیتی تاکنون تردیدهای موجود در مناسبات ایران و آذربایجان را از بین نبرده و همکاری‌های نظامی آذربایجان و اسرائیل به عنوان مهم‌ترین عامل تشدید کننده‌ی تهدیدات نظامی علیه ایران تلقی شده است.