عربستان سعودی و امارات متحده‌ی عربی، فقط در طی سه روز یک سقوط ۱۵۰ میلیارد دلاری را متحمل شدند. این رقم، برابر است با یک ششم ۸۰۰ میلیارد دلار حجم بازار مالی. از آغاز سال جاری میلادی بدین سو، در بازار مالی عربستان سعودی و نیز مصر می‌توان یک سیر نزولی ۴۰ درصدی را شاهد بود.

گسترش بحران مالی در کل منطقه‌ی خاورمیانه تحرکات شتابزده‌ای را باعث شده است. شاخص بورس بیروت یکبار دیگر ۳/۴ درصد سقوط کرد و بدنبال آن بر میزان خرید سهام افزود. کارشناسان مالی لبنان علت این امر را مستقیما متأثر از بحران در عربستان سعودی و خلیج فارس می‌بینند. به باور آن‌‌ها، به‌دلیل فشار ناشی از خسارت‌های سنگین روزهای گذشته، سرمایه‌گذاران می‌‌کوشند پول‌های خود را از لبنان خارج کنند. بویژه شرکت‌های بزرگ معاملات ملکی و ساختمان‌سازی دچار بحران‌زدگی شده‌‌اند، همانند شرکت Solidere، متعلق به نخست وزیر سابق الحریری که با عربستان سعودی پیوند نزدیک دارد.

کارشناس امور مالی اهل عربستان، عبدالوهاب ابودهش این روند را فاجعه‌بار می‌خواند و معتقد است هر اندازه نهادهای اقتصادی با بازار مالی بین‌المللی پیوند بیشتری خورده باشند، به همان اندازه تأثیر بیشتری از نوسانات خواهند گرفت و این امر باعث می‌شود وضعیت همچنان ادامه پیدا کند.

عربستان سعودی مهم‌ترین قربانی این بحران است، ولی عربستان تنها نیست. شاخص بازار مالی در دبی ۴/۱۴ درصد، در ابوظبی ۴/۶ درصد و در کویت تنها ۲/۶ درصد سقوط را نشان می‌دهد. این سیر نزولی در عمان ۷/۳ درصد و در دوهه ۱/۵۵ درصد بوده است. هر چند که بازار مالی فلسطین چندان قابل توجه نیست و اهمیت سیاسی آن اندک است، با این حال در آنجا نیز طی یک روز یک کاهش ۳/۶۹ درصد را می‌بینیم.

اما به گفته‌ی سخنگویان بانک دولتی اسرائیل، این کشور نه تنها روند نوسانات را زیر نظر دارد، بلکه تحت کنترل نیز هست. از نظر ایشان، امروز اوضاع اقتصادی اسرائیل نسبت به گذشته حتا در موقعیت بهتری قرار دارد: در عین حال که این کشور بدهی مالی به خارج ندارد، بر توان صنعتی و صادراتی اسرائیل نیز افزوده شده است.

ولی رد پای بحران مالی جهانشمول را حتا در اسرائیل نیز می‌توان دید: شرکت‌های بزرگ معاملات ملکی تنها توانسته‌اند از طریق فروش برخی ساختمان‌های کلان، و عمدتا به شرکت‌های بیمه، خود را سرپا نگه دارند.

در این میان، ایران نگرانی‌های خاص خود را دارد: رئیس جمهور محمود احمدی‌نژاد به هنگام تودیع رئیس جدید بانک مرکزی گفت که کشورهایی مانند ایران باید یک نظام اقتصادی منطبق با موقعیت و ویژ‌گی‌های خاص خود را شکل دهند. و این یک نظام اقتصادی اسلامی است که از جمله سود و بهره را منع می‌کند. وی افزود، این دروغ است که بازار آزاد می‌تواند همه چیز را تنظیم کند و بازار آزاد فقط مدافع منافع دزدان و کلاهبرداران است.

اما با وجود افزایش درآمدهای نفتی ایران، این کشور مدت‌هاست از بحران اقتصادی رنج می‌برد. با این حال، ایران احتمالا می‌تواند به دلایل دیگری از این بحرانی جهانشمول جان سالم بدر برد. واشنگتن طی سال‌های گذشته با موفقیت توانسته است مناسبات بانکی ایران با مهم‌‌ترین بانک‌های جهانی را قطع کند. شاید در امان ماندن ایران از بحرانی مالی جهانی پاداش آن باشد ...

پتر فیلیپ