در نخستین روز درگیری‌های منطقه قفقاز جنوبی دیمیتری مدودیف، رئیس جمهور روسیه از میانجی‌گری کشورهای سابق شوروی در این منطقه سخن گفته بود. هم گرجستان و هم روسیه عضو سازمان کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و یا "کشورهای همسود" هستند که پس از فروپاشی شوروی تاسیس شد. بنظر کارشناسان این سازمان تاکنون نتوانسته است در حل‌وفصل مناقشات در قفقاز جنوبی چاره اندیشی کند.

دکتر اووه‌ هالباخ (Uwe Halbach)، کارشناس امور قفقاز در "موسسه سیاست و دانش آلمان" معتقد است، جنگ در قفقاز جنوبی، منطقه‌ای و یا محلی نیست، بلکه تاثیرات آن را می‌توان در دیگر نقاط شوروی سابق نیز مشاهده کرد.

نگرانی کشورهای سابق شوروی از دخالت روسیه

در جمهوری‌های سابق شوروی از جمله کشورهای آسیای مرکزی میلیون‌ها شهروند روس‌تبار زندگی می‌کنند که تابعیت روسیه را نیز دریافت کرده‌اند. حال اقدامات نظامی روسیه به بهانه دفاع از حقوق شهروندان خود در "اوستیای جنوبی"، آیا سبب نگرانی کشورهای نواستقلال یافته می‌شود؟

پس از فروپاشی شووری جمهوری‌های تازه استقلال‌یافته تلاش کرده‌اند از حوزه نفوذ روسیه خارج گردند. ادامه چنین سیاستی موجب شد که بسیاری از شهروندان روس‌تبار این جمهوری‌ها را ترک کنند. برای مثال در ترکمنستان که با ایران طولانی‌ترین مرز آبی و دریای را در میان همسایگان شمالی دارد، نیروهای نطامی روسیه در سال ۱۹۹۴ از این کشور خارج شدند. بدنبال آن شهروندان روس این کشور نیز مجبور شدند تابعیت روسی خود را از دست بدهند. بسیاری از آنان ترکمنستان را ترک کرده‌اند.

ولی در تاجیکستان شهروندان روس این کشور توانستند تابعیت روسیه را نیز حفظ کنند. در قزاقستان نیز میلیون‌ها شهروند روس زندگی می‌کنند که تاثیر فروانی در زندگی سیاسی و اقتصادی این کشور دارند. برخی از کارشناسان محلی از افزایش بیم دخالت روسیه در امور داخلی این کشورها صحبت کرده‌اند. آنها می‌گویند روسیه پس از دخالت در مناقشات اوستیای جنوبی، در سیاست سابق خود در قبال کشورهای همسود تجدید نظر خواهد کرد.

دکتر اووه‌ هالباخ (Uwe Halbach)، کارشناس امور قفقاز در "موسسه سیاست و دانش آلمان" با این نظر موافق نیست: «بطور کلی سیاست روسیه در آسیای مرکزی تغییری نکرده است. روسیه بویژه در کشورهای صاحب انرژی مثل قزاقستان و ترکمنستان دارای منافع مادی و اقتصادی عظیمی است که قصد دارد روابط خود را تحکیم بخشد.»

سیاست روسیه پس از آغاز جنگ قفقاز

حال ورود ارتش روسيه به درگيري در اوستياي جنوبي باعث نگراني بویژه جمهورهائی شده است که در قبال روسیه سیاست مستقلی را اتخاذ کرده‌اند.

به گزارش خبرگزاری رویترز، وزارت امور خارجه روسيه روز شنبه اوکراين را به تحريک و تامين سلاح براي گرجستان به منظور تدارک حمله نظامي در منطقه جدايي طلب اوستياي جنوبي متهم کرد.

وزارت امور خارجه روسيه با انتشار بيانيه‌اي اوکراين را متهم کرد که با تامين انواع تسليحات براي گرجستان، این کشور را به اجراي عمليات نظامي و پاکسازي قومي در اوستياي جنوبي تشويق کرده است. در بيانيه وزارت امور خارجه روسيه در اين خصوص آمده است که دولت اوکراين نظاميان گرجستان را مسلح و تجهيز کرده است. در این بیانیه روسیه به دولت اوکراين هشدار داده است که حق چنين کاري را ندارد.

علاوه بر آن، تمایل گرجستان برای عضویت در ناتو نیز با خشم روسیه روبرو شده است. بنظر کارشناس آلمانی ‌هالباخ، هم گرجستان و هم روسیه همسایگان اتحادیه اروپا هستند و درگیری‌ها در قفقاز جنوبی برای اروپا بسیار خطرناک است. بویژه هر دو کشور از سال ۲۰۰۴ همسایگان اروپائی به حساب می‌آیند.

موضعگیری کشورهای همسود در قبال جنگ قفقاز

گرجستان و روسیه که هر دو کشور عضو جامعه کشورهای مستقل مشترک المنافع و یا کشورهای همسود هستند، در تمامی اجلاسیه‌های پیشین این کشورها تلاش کرده‌اند که جمهوری‌های سابق شوروی را به مواضع خود نزدیک‌تر سازند. ولی بسیاری از این کشورها سیاست بی‌طرفی اتخاذ کرده‌اند. حال در ادامه همان سیاست بی‌طرفی برخی از کشورهای سابق شوروی از طرف‌های درگیر در جنگ قفقاز درخواست کرده‌اند که از طرق مسالمت‌آمیز مسائل و مشکلات خود را حل کنند.

برخی از این کشورها از محترم شمردن تمامیت ارضی گرجستان صحبت کرده‌اند. خزر ابراهیم، مسئول واحد مطبوعاتی وزارت امور خارجه آذربایجان اعلام کرده است که «دولت آذربایجان خواستار حل و فصل مسالمت‌آمیز مناقشات منطقه قفقاز شده است.» نماینده وزارت امور خارجه آذربایجان اظهار داشت که «جمهوری آذربایجان تمامیت ارضی گرجستان را برسمیت می‌شناسد و کلیه مسایل بایستی در چارچوب تمامیت ارضی این کشور حل شود.»

قابل توجه است که تاکنون هیچکدام از جمهوری‌های سابق شوروی استقلال اوستیای جنوبی را به رسمیت نشناختند.

دویچه وله / طاهر شیرمحمدی