روز شنبه پنجم ماه مارس، خبرگزارى ِ آسوشيتدپرس از دوشنبه، پايتخت جمهورى تاجيكستان، گزارش داد كه انتخابات ِ روز بيست و هفتم فوريه در اين جمهورى، كه در گذشته يكى از اقمار ِ اتحاد شوروى سابق بود، با تقلب همراه بوده و طبق موازين دمكراتيك انجام نشده است.

كارشناسان اتحاديه اروپا و همچنين مسئولان سازمان امنيت و همكارى اروپا، كه براى نظارت بر انتخابات مجلس ِ تاجيكستان، به اين كشور اعزام شده بودند، با ذكر اين مطلب خاطر نشان ساختند كه از كار آنها جلوگيرى به عمل آمده و در هنگام شمارش آرا نيز تقلب هايى صورت گرفته است.

بر مبناى نتايج اين انتخابات، حزب دمكراتيك خلقِ ، به رهبرى امامعلى رحمانف، رئيس جمهور كنونى كشور، حدود ۷۵ درصد آرا را به خود اختصاص داده است. گفتنى ست كه امامعلى رحمانف از سال ۱۹۹۴ ميلادى بر اريكه ى قدرت در اين كشور فارسى زبان تكيه زده و قصد رفتن هم ندارد. اين در حالى ست كه چهار حزب مخالف دولت، يعنى نهضت اسلامی، حزب دمکرات، حزب سوسيال دمکرات و حزب کمونيست تاجيکستان، خواستار انتخاباتى مجدد شده اند.

سرزمين و مردم

تاجيكستان با زمستان هايى سرد و تابستان هاى گرم و خشك، در آسياى مركزى قرار دارد و از شمال به قرقيزستان، از شرق به چين، از جنوب به افغانستان و از شمال و شمال غربى به ازبكستان محدود مى شود. سرزمينى ست كوهستانى با ارتفاع متوسط ۳۰۰۰متر كه بخش اعظم فلات پامير را تشكيل مى دهد. بلندترين نقطه ى تاجيكستان، قله ى گارمو با ۷۴۹۵ متر ارتفاع و طويل ترين رود اين كشور، رود پنج ۶۵۰ كيلومتر است.

از تاجيك ها با نام بازماندگان آريايى هاى اصيل ياد كرده اند. آنها ايرانى تبارهايى هستند كه خود را از اختلاط و آميزش با اقوام مختلف و به ويژه مغولان محفوظ داشته اند. اين سرزمين در قرن نهم ميلادى به تصرف مسلمانان درآمد. در آغاز سده ى بيستم، ارتش روسيه موفق به تصرف آن شد. در سال ۱۸۱۸ميلادى بخش شمالى تاجيكستان توسط بلشويك ها اشغال گرديد و در سال ۱۹۲۹ تمامى اين كشور به يكى از جمهورى هاى خودمختار اتحاد شوروى تبديل شد.

گفتنى ست كه جمهورى هاى آسياى مركزى اتحاد شوروى سابق، شامل ازبكستان، قرقيزستان و تاجيكستان، در آن دوران، از مناطق عقب مانده ى ”كشور شوراها” به شمار مى آمدند، اما به خاطر كمك هاى دولتى اى كه از روسيه سرازير مى شد، آنها توانستند به پيشرفت هاى اقتصادى و اجتماعى وسيعى دست يابند، تا حدى كه اين سه جمهورى توانستند بر همسايگان افغاني، پاكستانى و چينى خود فخر بفروشند و مثلا از وجود نيروى برق در سراسر كشور و همچنين موقعيت هاى شغلى براى همه ى شهروندان، به خود ببالند.

در تاجيكستان ِ آن زمان، ۹۹ درصد ِ كودكان ِ كشور به مدرسه مى رفتند و ۵۰ درصد محصلان دختر بودند. در دهه ۸۰ ميلادي، به خاطر شرايط مساعد اقتصادى در اين كشور، از هر سه خانوار، يكى اتوموبيل شخصى داشت. تنها فقدان آزادى هاى رايج در غرب موجب نگرانى بعضى بود. كسى اما به اقتصاد وابسته در كشور توجهى نمى كرد.

فروپاشى اتحاد شوروى و استقلال تاجيكستان

اين شرايط همچنان ادامه داشت تا اين كه در سال ۱۹۹۱ ميلادي، زمان فروپاشى اتحاد شوروى فرا رسيد و در همين راستا بود كه كشورهاى آسياى ميانه ى اين ابرقدرت نيز، با سرعتى فوق العاده از هم گسيختند. ديگر روسيه، يعنى تنها بازار فروش فرآورده هاى كشاورزى تاجيكستان، تمايلى به خريد محصولات اين كشور نداشت و اين در حالى بود كه تا آن زمان ۳۰ تا ۷۰ درصد ِ درآمد ناخالص ملى تاجيكستان از راه سوبسيدهايى تامين مى شد كه اتحاد شوروى در اختيار اين كشور قرار مى داد.

به همين دليل بود كه اقتصاد تاجيكستان مثل ديگر همسايه هايش، از امروز به فردا فلج شد. حقوق كارمندان و كارگران به تعويق افتاد، كارخانه ها از كار افتادند، مدارس تعطيل گشتند و جنگى داخلى آغاز گشت. بيش از ۱۰۰ هزار نفر در اين جنگ كه از سال ۱۹۹۲ تا سال ۱۹۹۷ ميلادى ادامه داشت، قربانى شدند. و اين خود عاملى ديگر بود بر ويرانى باز هم بيشتر اين كشور فقير منطقه. ديگر حقوق بازنشستگى اى در كار نبود و به همين جهت، بخش هاى عظيم جمعيت اين كشور ۷ ميليون نفره، بى درآمد ماندند و محتاج كمك ديگران گشتند.

گزارش بانك جهانى و برنامه ى توسعه ى سازمان ملل متحد

بانك جهانى و برنامه ى توسعه ى سازمان ملل متحد UNDP در گزارش سالانه ى خود در مورد تاجيكستان آمارى باورنكردنى ارائه داده اند كه خبر از وضعيت بحرانى اين كشور مى دهد.

بانك جهانى در گزارش خود اعلام كرده است كه در حال حاضر شرايط زندگى مردم در تاجيكستان، برابرى مى كند با سطح زندگى شهروندان ِ فقيرترين كشورهاى جهان در آفريقا. درآمد سرانه ى مردم اين كشور در سال ۲۰۰۳ ميلادى هم سطح كشور فقير ِ بنين در آفريقا بود. و نكته ى متضاد اين كه، هنوز ۹۹ درصد مردم اين كشور باسوادند. شمار بى سوادان تاجيكستان با ۰،۹ درصد ِ جمعيت، همسطح است با كشور اروپايى لوكزامبورگ.

آمارهاى داده شده ى بانك جهانى و برنامه ى توسعه ى سازمان ملل متحد UNDP حاكى از بحرانى بودن اوضاع اقتصادى و اجتماعى در اين كشور است. فقر تا حدى ست كه دست كم دو سوم خانوارهاى موجود در تاجيكستان مجبورند با درآمد سرانه اى برابر ۲۰ سنت در روز (۲۰۰ تومان) گذران زندگى كنند.

شرايط حقوقى كارمندان دولت نشانگر وضعيت اسف بار اين كشور است. دولت به معلم هاى دبستانى حقوقى برابر ۸ دلار (حدود ۷۵۰۰ تومان) و به معلم هاى دبيرستان هاى اين كشور حقوقى معادل ۱۰ دلار (حدود ۹۰۰۰ تومان) مى پردازد. باوركردنى نيست، اما حقوق متوسط پزشكان در تاجيكستان معادل دو دلار و هشتاد و پنج سنت و حقوق پرستاران فقط دو دلار و سى سنت است.

در روستاها وضع باز هم بدتر است. گرم كردن خانه هاى روستايى فقط در ماه هاى بسيار سرد سال امكان‌پذير است. كودكان بايد با پاى برهنه به مدرسه بروند. يك چهارم كودكان و جوانان تاجيك به خاطر سرماى سوزنده ى زمستان در خانه‌ها مى مانند و به كلى از محل زندگى شان خارج نمى شوند. در چنين شرايطى بى سبب نيست كه بسيارى از خانواده ها روزانه يك وعده كمتر غذا بخورند.

پس تعجب آور نيست وقتى مى شنويم كه جوانان تاجيك تن به مهاجرت مى دهند تا در سرزمينى ديگر، آينده ى روشن ترى براى خود و خانواده شان جستجو كنند. تا كنون ۸۰۰ هزار نفر از اين كشور به خارج كوچ كرده اند. بيشتر اين افراد به روسيه مى روند و در آنجا به صورت غيرقانونى كار مى كنند تا شايد بتوانند از اين طريق پولى براى خانواده خود تهيه كنند و به تاجيكستان بفرستند.

و اين در شرايطى ست كه زمين هاى كشاورزى در تاجيكستان آن قدر زياد است كه بتواند زندگى مردم اين كشور را به خوبى تامين كند، توليد پنبه هنوز مى تواند به خارج از كشور صادر شود و صنايع آلومينيوم سازى كشور نيز هنوز قدرت آن را دارد تا محصولات توليد شده در تاجيكستان را به كشورهاى ديگر صادر كند و ارز به كشور وارد سازد. اين در شرايطى ست كه سطح آموزشى مردم در تاجيكستان، آن گونه كه گفته شد، بسيار بالاست.