حکومت ایران نتوانست شعف خود را از شکست حزب دموکرات در انتخابات میان دوره‌ای آمریکا پنهان کند. برخی از مقام‌های حکومتی آن را به حساب پیروزی سیاست‌های تندروانه، پافشاری بر برنامه هسته‌ای و نتیجه «شیرین کاری»های محمود احمدی‌نژاد در نشست‌های سازمان ملل گذاشتند.

ناظران می‌گویند این شادی یا «بخاطر نیاز به تنش و بحران‌آفرینی است، که امکان بروز آن همیشه با قدرت گرفتن جمهوریخواهان در آمریکا بیشتر است»، یا بخاطر «بی‌درایتی دولمتردان ایران» که «جرج بوش»، «سارا پیلن» و «جان بینر» را به «بارک اوباما»، «هیلاری کلینتون» و «نانسی پلوسی» ترجیح می‌دهند.

بعضی از تحلیلگران معتقدند تبعات این شکست برای ایران مثبت نخواهد بود. مهرزاد بروجردی، استاد علوم سیاسی می‌گوید: «راستش اگر می‌فهمیدند که جمهوری‌خواهان موضع‌شان در رابطه با ایران خیلی سخت‌تر خواهد بود، خوشحالی چندانی نمی‌کردند. ولی به‌هرحال نحوه‌ی استدلال متأسفانه در ایران این گونه است و به خاطر مخالفتی که با آمریکا دارند، هر نوع شکستی را هم برای رئیس جمهور آمریکا به‌عنوان یک پدیده مثبت به آن نگاه می‌کنند.»

شکست دموکرات‌ها در این انتخابات، دو سال آینده را برای پیگری سیاست‌های داخلی اوباما سخت‌تر می‌کند و احتمالا بر سیاست خارجی او نیز سایه می‌اندازد. اوباما بارها اعلام کرد خواستار مذاکره با ایران است و در آغاز ریاست جمهوری‌اش گفت، «دست خود را به سوی ایران دراز» می‌کند. اما آیت‌آلله خامنه‌ای این دست را «دست چدنی با روکش مخمل» خواند و آن را پس زد.

حسین باقرزاده، تحلیلگر سیاسی می‌گوید: «اکنون جمهوری خواهان می‌توانند استدلال کنند که سیاست‌های اوباما موفق نبوده و بر او فشار بیاورند که در سیاست خود به خصوص در مورد ایران تغییراتی بدهد و سیاست‌های شدیدتری اتخاذ کند. من فکر می‌کنم که این نگرانی در میان برخی مقامات ایرانی هست که اگر این وضع پیش آید ممکن است سختگیری‌های بیشتری نسبت به ایران اعمال شود.»

او معتقد است در میان مقامات ایران هستند کسانی که فکر می‌کنند فشاری که آمریکا وارد بر ایران می‌کند ، می‌تواند دستمایه تبلیغات آن‌ها را فراهم ‌کند.

سیاستمداران آمریکا در برخورد با ایران اختلاف اساسی ندارند

اگرچه در دوره ریاست جمهوری جرج بوش فضای سیاسی به شدت تیره بود و رئیس جمهور محافظه‌کار آمریکا لحظه‌ای از تهدید حکومت ایران کوتاهی نمی‌کرد، ولی واقعیت این است که ایران در دوران ریاست جمهوری اوباما با شرایط سخت‌تری روبرو شد. به عقیده برخی، این فشارها ربطی به حضور اوباما ندارند و اگر جرج بوش بود تحریم‌های شدیدتری اعمال می‌کرد.

مهرزاد بروجردی می‌گوید که در حال حاضر شاهد تفاوت‌های فاحشی بین دولت اوباما و دولت جرج بوش در قبال ایران نیستیم. بنابراین فرق چندانی هم نمی‌کند که چه جناحی در دعواهای سیاسی در این مقطع پیروز شود.

«فعلا به نظر می‌آید که یکی از معدود مسائلی که دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان روی آن توافق نظر دارند، نحوه‌ی برخورد با ایران است. کمااین‌که ما بینیم که وقتی لایحه‌‌هایی در رابطه با ایران مطرح می‌شود، از بین ۴۳۵ نفری که در کنگره‌ی آمریکا هستند تعداد کسانی که مثلا مخالف تحریم هستند، حتی به انگشتان یک دست هم نمی‌رسد. فکر می‌کنم به‌خاطر اوج گرفتن مسئله‌ی اتمی، هر کسی هم که در کاخ سفید بنشیند، مجبور خواهد بود این سیاست تحریم‌ها را در رابطه با ایران دنبال کند.»

از نظر شماری از ناظران سیاسی یکی از شیوه‌هایی که حکومت‌ها در رودرویی با شکست سیاست‌هایشان به آن روی می‌آورند، شدت دادن تبلیغات در مقابله با «دشمن خارجی» است. از این قاعده روسای جمهوری آمریکا نیز مستثناء نیستند. مهرزاد بروجردی معتقد است آن‌ها نیز برای این که بتوانند محبوبیت از دست رفته را به‌دست آورند، در مقابله با دشمنان خارجی موضع سخت‌تری اتخاذ می‌کنند: «بنابراین آقای اوباما حتما حاضر نخواهد شد این سرمایه‌ی ناچیز سیاسی را که برایش باقی مانده است، بیاید سر مسئله‌ای با مثلاً کنگره‌ای که در انحصار جمهوری‌خواهان است، در رابطه با مسئله‌ا‌ی مثل ایران خرج کند.»

تحریم اقتصادی و سیاسی حربه اصلی

تحلیلگران می‌گویند حربه اصلی ایالات متحده در برابر ایران هم‌چنان تحریم ‌و فشار سیاسی خواهد بود. اوباما نه قادر به استفاده از حربه نظامی است، نه علاقه به این روش دارد و به نظر نمی‌رسد که جمهوریخواهان هم در این مقطع به او فشاری در این زمینه بیاورند.

به نظر حسین باقرزاده آمریکا سعی خواهد کرد این تحریم‌ها را هم به صورت یک‌طرفه هم با فشار روی کشورهای دیگر در اروپا‌، آسیا و آمریکای لاتین گسترش دهد.

ولی آیا آمریکایی که در عرصه‌ی اقتصادی و به تبع آن در عرصه سیاست جهانی ضعیف شده است، همچنان می‌تواند کشورهای دیگر، از جمله چین را تحت فشار قرار دهد تا تحریم‌ها را مراعات کنند؟

مهرزاد بروجردی: «نه، من خیلی مطمئن نیستم که بتوانند این کار را انجام دهند. کمااین‌که اگر منظور از تحریم‌ها این بوده که دولت ایران را با ورشکستگی اقتصادی روبه‌رو کند و پای میز مذاکره بکشاند، می‌بینیم که هنوز این مسئله صورت نگرفته است و موقعیت ضعیف اقتصادی دولت اوباما هم مزید برعلت خواهد شد، برای این که نتوانند این تحریم‌ها را آن طور که می‌خواهند و باید و شاید اجراء کنند. حالا باید ببینیم آیا در سفری که آقای اوباما به کره و غیره در پیش دارند، در رابطه با ایران هم مسائلی مطرح خواهد شد یا نه.»

دولت آمریکا اخیرا مسئله نقض حقوق بشر در ایران را نیز به عنوان یکی از انگیزه‌های تحریم مطرح کرد. حسین باقرزاده می‌گوید این نمونه جدیدی از تحریم‌هاست که ممکن است در آینده بیشتر شود و تاثیرگذار باشد.

نیلوفر خسروی
تحریریه: مصطفی ملکان