"هنر رسانه‌ای"، ژانر جدیدی است که در روند ابداع و گسترش امکانات فنی در جهان، شکل گرفته است. "خانه‌ی ادیت روس"، که در اولدنبورگ، یکی از شهرهای شمال غربی آلمان، واقع شده است، مهد نمایش و عرضه‌ی این هنر است. این "خانه" که ده سالگی خود را در سال ۲۰۱۰ جشن گرفت، در ترویج "هنر رسانه‌ای" جهانی تا کنون نقش بسزایی بازی کرده است. زابینه هیملزباخ که از سال ۲۰۰۵ مدیریت هنری این "خانه" را به عهده دارد، تعریف ویژه‌ای از این هنر دارد: «هنر رسانه‌ای به امکاناتی که برای هنر وجود دارد، بدون توجه به بازار عرضه و تقاضای هنری عمل می‌کند.»

فن و هنر در خدمت اجتماع

با این که دست‌اندرکاران این هنر، هنوز بر سر تعریف مشخصی از آن به توافق نرسید‌ه‌اند، با این حال برخی از شناسه‌های آن در اغلب کارهای هنری به‌کار گرفته و تکرار می‌شود. این شناسه‌ها، تنها به گسترش فن‌آوری‌های مدرن و پیشرفته محدود نمی‌شود، بلکه کاربرد این فن‌آوری‌ها را برای طرح مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه نیز در نظر دارد. زابینه هیملزباخ، در ارائه و ترویج این هنر، موازین رایج "بازار هنری" را در نظر نمی‌گیرد. او می‌گوید:«گستره‌ی این هنر به نظر من نامحدود است.»

این امر در نمایشگاه‌هایی که زابینه هیملزباخ در "خانه‌ی ادیت روس" برپا می‌کند، به خوبی پیداست. اغلب این آثار که عمدتاً مضمونی اجتماعی ـ سیاسی را دستمایه قرار می‌دهند، در پیوند با پیشرفته‌ترین تکنیک‌های کامپیوتری خلق و به اجرا درآمده‌اند. به عنوان نمونه، کریستینا کوبیش که طراح صدا و موسیقی است، با استفاده از فن‌آوری‌های جدید، "گوشی"های ویژه‌ای ابداع کرده که مانند گیرند‌ه‌های میدان‌های مغناطیسی در فضا عمل می‌کنند. با گذاشتن این گوشی به گوش، می‌توان به "گردش‌های اکتشافی صوتی" در شهر رفت و صداهایی که معمولاً به گوش نمی‌رسند، شنید. وسیله‌ای که گروه ژاپنی "سین ویو" طراحی کرده و با انرژی خورشیدی کار می‌کند، نیز از این دست است. این وسیله، با تکنیکی پیچیده، ورقه‌های موج‌دار آلومینیومی را "به صدا در می‌آورد".

کارهای ویدئویی گروه هنری "جامعه‌ی پاکیزه" نیز از ویژگی‌های "هنر رسانه‌ای" بهره برده است. این گروه با همکاری دانشجویان دانشگاه اولدنبورگ، فیلم ویدئویی "جامعه‌ی پرخطر" را تهیه کرده ‌است. در این فیلم، دانش‌آموزان دوره‌ی راهنمایی مدرسه‌ای در اولدنبورگ درباره‌ی چشم‌اندازها و آینده‌ی زندگی خود سخن گفته‌اند. در این نمونه‌ها و طرح‌ها که با استفاده از وسایل تکنیکی مختلف ساخته و پرداخته شده، فن‌آوری‌های گوناگون در خدمت ژانرهای مختلف هنری از جمله هنرهای تجسمی، نمایشی، چیدمان، موسیقی تجربی و ... قرار گرفته‌اند.

محل خلق آثار هنری

"خانه‌ی ادیت روس" که در سال ۴ تا ۵ نمایشگاه بزرگ برپا می‌کند، محل "خلق آثار هنری" نیز هست: بنیاد فرهنگی ایالت نیدرزاکسن از سال ۲۰۰۱، هر سال سه بار و هر بار شش ماه هزینه‌ی زندگی و کار هنرمندان جوان از سراسر جهان را تأمین می‌کند تا آنان بتوانند در سه آپارتمانی که به "خانه‌ی ادیت روس" تعلق دارد، با فراغ خاطر ایده‌های هنری خود را به مرحله‌ی اجرا بگذارند. هر سال ۳۰۰ تا ۴۰۰ هنرمند از سراسر جهان در آزمونی برای دریافت این "بورس هنری" شرکت می‌کنند. هیئت داورانی متشکل از هنرمندان سرشناس، وظیفه‌ی گزینش این هنرمندان را از میان داوطلبان بر عهده دارد. "خانه‌ی ادیت روس" که به قول زابینه هیملزباخ، "تنها یک موزه یا نمایشگاه معمولی نیست"، برای اهدای این "بورس‌های هنری" از امکانات شبکه‌های هنری جهانی، نیز سود می‌جوید.

بانی هنردوست

سنگ‌پایه‌ی این "خانه" را ادیت روس (۱۹۱۹ ـ۱۹۹۳)، که تا سال ۱۹۹۰ کرسی استادی دانشکده‌ی "تربیت معلم" اولدنبورگ را در اختیار داشت، گذاشته است. این زن شیفته‌ی هنر، پیش از مرگ خود در اثر ابتلا به بیماری سرطان، ثروت و "مجموعه‌ی مجسمه‌های پلاستیکی" خود را در آغاز دهه‌ی نود در اختیار شهر اولدنبورگ گذاشت تا "در آستانه‌ی قرن جدید، خانه‌ای برای اشاعه و ترویج هنر‌های مدرن" احداث کند. این "خانه" اکنون با شهرت جهانی به قول مدیر هنری آن، زابینه هیملزباخ، به "محل تجربه‌های آزاد‌ هنرمندان جوان" تبدیل شده است.

FF/MM