بار تحریم‌های تاکنونی کشورهای غربی و سازمان ملل در قبال ادامه‌ی برنامه‌ی هسته‌ای جمهوری اسلامی، بر دوش ایران سنگینی می‌کند؛ کشوری که اقتصادش به شدت به صنعت نفت و گاز وابسته است. البته مقام‌های ایران از جمله رهبر جمهوری اسلامی می‌گویند که تحریم‌ها به تقویت بیشتر اقتصاد این کشور کمک کرده است و آنها شریکان جدیدی مانند چین یافته‌اند که می‌توان آنها را جایگزین کشورهای غربی کرد.

ایران تا کنون توانسته، صرف‌نظر از دیرکردهایی که اخیرا در پرداخت پول نفت صادراتی وجود داشته، نفت خود را تقریبا بدون مشکل چندانی به فروش برساند. برآورد می‌شود که میزان فروش نفت ایران تا پایان سال جاری میلادی (۲۰۱۱) به دلیل قیمت بالای نفت به حدود ۱۰۰ میلیارد دلار برسد.

ایران که در رتبه‌بندی سازمان کشورهای صادرکننده‌ی نفت (اوپک) پس از عربستان سعودی در مکان دوم است، حدود ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز نفت استخراج می‌کند. این کشور در عرصه‌ی گاز طبیعی هم پس از روسیه، بزرگترین ذخایر را در جهان دارد.

یک اقتصاددان اروپایی که نخواسته هویتش فاش شود، در تهران به خبرگزاری فرانسه گفته است: «درآمدهای نفتی همواره از فشار تحریم‌های کشورهای غربی کاسته‌اند.» این کارشناس اقتصادی می‌افزاید: «مبادلات تجاری به دلیل تحریم مهم‌ترین بانک‌های ایرانی دشوار شده‌اند، ولی با این حال ایران پول نقد لازم برای رتق و فتق امور کشور را دارد».

مقام‌های ایرانی می‌گویند، حجم واردات از آغاز سال جاری حدود ۴ درصد کاهش داشته، ولی صادرات غیرنفتی حدود ۴۰ درصد افزایش را نشان می‌دهند و این به معنای یک درآمد ۳۵ میلیارد دلاری است.

یک کارشناس دیگر اروپایی که او هم نخواست نامش فاش شود، به خبرگزاری فرانسه گفته است: «ایران هنوز دچار مشکل ارزی است، زیرا مدام نفت خام را، به ویژه به کشورهای آسیایی، می‌فروشد و در مقابل کالاهای مصرفی وارد می‌کند تا بتواند تحریم‌های بانکی را دور بزند.»

به گزارش خبرگزاری فرانسه، بر اساس ارزیابی کارشناسان اقتصادی ایرانی و خارجی، تهران ماهیانه حدود ۳ تا ۴ میلیارد دلار برای تقویت واحد پولی خود (ریال) هزینه می‌کند و می‌کوشد با تقسیم آن میان مردم از اثرات حذف یارانه‌ی انرژی بکاهد.

این کارشناسان معتقدند که وضعیت مالی ایران دشوارتر از پیش شده است. یکی از شواهد این معضل نوسانات شدیدی بوده که ریال ایران طی ماه‌های گذشته و علیرغم تلاش بانک مرکزی برای تثبیت ارزش پول ملی از سر گذراند.

نشانه‌ی دیگر بروز مشکل تأخیر در پرداخت حق پیمانکاران از سوی دولت است. آن‌گونه که برخی از نمایندگان مجلس می‌گویند، دولت بودجه‌ی وزارتخانه‌ها را صرف پرداخت یارانه‌های نقدی به مردم کرده است. به گفته‌ی حمیدرضا کاتوزیان، رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، وزارت نیرو حدود ۲ هزا و ۷۰۰ میلیارد تومان بدهی دارد.

شریکان جدید جمهوری اسلامی به تعهدات خود عمل نمی‌کنند

مهم‌ترین معضل مالی ایران این است که سطح سرمایه‌گذاری شرکت‌های غربی تقریبا به صفر رسیده و به گفته‌ی تحلیل‌گران، همکاری‌های جدید با شرکت‌های چینی‌، روسی و ترکیه‌ای نتوانسته‌اند این شکاف را پر کنند.

منابع رسمی نیاز ایران به سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت و گاز را سالانه حدود ۱۰ میلیارد دلار برآورد می‌کنند. این در حالی است که بنا بر اعلام وزارت اقتصاد جمهوری اسلامی، کل سرمایه‌گذاری خارجی در سال گذشته‌ی خورشیدی حدود ۵/ ۳ میلیارد دلار در همه‌ی عرصه‌‌های اقتصادی بوده است.

چین، یکی از نادر متحدان جمهوری اسلامی، با وجود مخالفت غرب در طول شش سال گذشته قراردادهایی به ارزش حدود ۴۰ میلیارد دلار در عرصه‌ی انرژی با ایران منعقد کرده است؛ اما به باور کارشناسان غربی، این کشور در بازه‌ی زمانی یادشده کمتر از ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری واقعی در ایران داشته است. از همین رو جمهوری اسلامی به خاطر تأخیر در سرمایه‌گذاری بارها به چین هشدار داده است.

هفته‌ی گذشته اعلام شد که یک قرارداد ۱۶ میلیارد دلاری با یک شرکت چینی در زمینه‌ی استخراج گاز در میدان پارس جنوبی لغو می‌شود تا پکن به تعهدات خود در توسعه‌ی بخش‌های دیگر این میدان عمل کند.

وضعیت همکاری‌ها با روسیه کمی بهتر است. البته هفته‌ی گذشته ایران یک قرارداد دو میلیارد دلاری با شرکت عظیم گازپروم روسیه برای استخراج نفت در میدان آذری دریای خزر را به دلیل تعویق در اجرای تعهدات فسخ کرد.

«برخورد قاطع ملت ایران»

پس از آن‌که مقام‌های قضایی و امنیتی آمریکا اعلام کردند که سپاه قدس، شاخه‌ی برون‌مرزی سپاه پاسداران، قصد "ترور" سفیر عربستان سعودی در این کشور را داشته است، باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا تأکید کرد که تهران باید در قبال این طرح پاسخ دهد.

علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی که در کرمانشاه به سر می‌برد، در سخنان یکشنبه‌ی خود (۱۶ اکتبر/ ۲۴ مهر) هشدار داده که «اگر مسئولان آمریکایی در برخی خیالات بسر می‌برند بدانند که هر حرکت ناشایست چه سیاسی و چه امنیتی با برخورد قاطع ملت ایران روبه‌رو خواهد شد».

در روزهای اخیر هم‌چنین زمزمه‌هایی از تلاش دولت آمریکا برای تحریم بانک مرکزی ایران به گوش می‌رسد؛ موضوعی که در صورت تحقق، بار فشارها بر اقتصاد ایران را سنگین‌تر خواهد کرد.

DK/PB