تحریم‌ها و روابط اقتصادی ایران و آلمان
۱۳۸۷ مرداد ۱۱, جمعه
دویچه وله در مورد افزایش تحریم‌ها و اثرات آن بر روابط اقتصادی ایران و آلمان با پرفسور محسن مسرت، استاد اقتصاد سیاسی در دانشگاه اوسنابروک در آلمان گفت‌وگو کرده است:
دویچه‌وله: آقای پرفسور مسرت، با توجه به امکان افزایش تحریم‌ها علیه ایران در صورت نپذیرفتن بسته‌ی پیشنهادی کشورهای ۱+۵، آیا شما فکر می‌کنید که روابط اقتصادی ایران و آلمان هم تحت تاثیر این موضوع قرار می‌گیرد؟
مسرت: به طور کلی بله. همانطور که اطلاع دارید علیه بانکهای ایرانی در آلمان اقداماتی شده و بانک ملی تا آنجایی که من می‌دانم شعبه‌اش بسته شده است. تحریم‌ها بدون شک تاثیر زیادی در روابط اقتصادی ایران و آلمان دارد.
دویچه‌وله: در حالی که اتحادیه اروپا از امکان گسترش تحریم‌ها علیه ایران خبر می‌دهد و در نظر دارد کلیه‌ی جریان حمل و نقل بار را از طریق کشتی‌و هواپیما میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا و ایران کنترل کند، ولی از سوی دیگر می‌بینیم که قراردادهایی با ایران بسته می‌شود. برای نمونه در مورد ساخت سه کارخانه‌ی گاز مایع در جنوب ایران توسط شرکت آلمانی اشتاینر. این موضوع را شما چطور می‌توانید توضیح بدهید؟
مسرت: علی‌رغم کوشش‌های اتحادیه اروپا و بخصوص که این کوشش‌ها تحت فشار ایالات متحده انجام می‌گیرند، می‌شود گفت که رقابت در اتحادیه اروپا و اصولا بین کشورهای سرمایه‌داری، هم بین ژاپن و اروپا، و اروپا و آمریکا، برای کسب امتیازات سرمایه‌گذاری در کشورهای منطقهی خلیج فارس و خاورمیانه، به طور شدید وجود دارند و کوشش شرکتها و دولتهای متبوع در این است که علی‌رغم تحریم‌ها، موضع اقتصادی خودشان را در ایران دستخوش سیاستهای خارجی ایالات متحده نکنند. به همین دلیل آلمان هم از یکطرف در سطح به خصوصی که جنبه‌ی سمبولیک دارد، طرفدار تحریم‌هاست، ولی از طرف دیگر در این جهت حرکت می‌کند که جلوی تحریم‌ها را، تحریم‌های سرمایه‌گذاری و همکاریهای اقتصادی با ایران و آلمان را حت‌الامکان بگیرد و امکانات را باز بگذارد. و این مربوط می‌شود به رقابتی که در حقیقت بین سرمایه‌گذارها و شرکتهای نفت و گاز در سطوح مختلف اروپا و آمریکا وجود دارد. باید توجه داشت که به نظر من، هدف اصلی آمریکا از تحریم اقتصادی ایران و کنترل امکانات سرمایه‌گذاری در کل منطقه، این است که در آخرین تحلیل نفوذ خود ایالات متحده و شرکتهای بزرگ این کشور در منطقه گسترش پیدا بکند. و این مسئله‌ای‌ست که کماکان سرمایه‌گذارها و شرکتهای بزرگ سرمایه‌گذاری اروپایی هم از آن اطلاع دارند و به همین دلیل کوشش براین خواهند داشت که بازارهای ایران و منطقهی خاورمیانه را از دست ندهند و در رقابت درازمدت کمافی‌سابق پایدار باشند.
دویچه‌وله: یعنی اینطور که شما گفتید، تحریم‌ها می‌توانند جنبه سمبولیک هم داشته باشند. من می‌توانم پرسش را اینگونه مطرح کنم که نیازهای اقتصادی تا چه حد می‌توانند به حل بحران‌های سیاسی منطقه کمک می‌کند؟
مسرت: البته از یکطرف گسترش همکاریهای اقتصادی بین اروپا، آلمان و ایران به جلوگیری از بروز جنگ و خشونت کمک می‌کند. ولی این مسئله در یک سطح بسیار عام درست است. این بدین معنا نیست که تحت شرایطی مثلا دولت آلمان به لحاظ سیاسی به دنباله‌روی از سیاست آمریکا همواره در سطح بین‌المللی و سازمان ملل از اقدامات و کوشش‌های آمریکا برای تحریم علیه ایران حمایت بکند و این باز مربوط می‌شود به راهبردهای سه چهارساله‌ی اخیر در حل اختلاف هسته‌ای بین ایران و کشورهای ۱+۵ که در این رابطه کشورهای اروپایی کوشش‌شان در حل دیپلماتیک است، در حالی که کشور آمریکا تا بحال منتظر شکست حرکتهای دیپلماتیک و کوشش‌های دیپلماتیک اروپا هست برای اقدامات احتمالا خشونت‌آمیز و جنگ‌زای بعدی. این راهبرد درازمدت پیامدهای خودش را در سطح اقتصادی هم انعکاس پیدا کرده است. اروپا ضمن کوشش‌های دیپلماتیک، سعی دارد روابط اقتصادی خود با ایران را در حد امکان حفظ بکند و تا حدی هم موفق شده و بسیاری از کشورهای اروپایی کمافی‌سابق با ایران روابط اقتصادی دارند. پیشنهادهای سرمایه‌گذاری در ایران مرتب می‌شود و دولت ایران هم برنامه‌ی خصوصی‌سازی شرکتهای دولتی را در دستور کار خودش قرار داده و برای سرمایه‌گذاری در ایران از طرف بسیاری از شرکتهای اروپایی و ژاپنی و چینی و روسی پیشنهادهایی وجود دارد.
دویچه‌وله: آیا اتحادیه اروپا در این مورد به شکل یکپارچه عمل می‌کند؟ به عنوان مثال ما می‌بینیم درست در همین زمان که شرکت آلمانی در پی سرمایه‌گذاری در صنایع گاز ایران است، شرکت فرانسوی توتال به همکاری با ایران پایان داده است. یعنی می‌توان گفت که در مسایل اقتصادی و رابطه با ایران بین کشورهای اروپایی هم ممکن است اختلاف نظر وجود داشته باشد؟
مسرت: قطعا همینطور است. در کشورهای اروپایی روی سیاستهای اقتصاد خارجی و علائق اقتصادی، اختلافات وسیعی وجود دارد. کشور فرانسه برای نمونه کوشش‌اش بر این است که حتی‌الامکان با بسیاری از کشورهای منطقهی خاورمیانه یا خارج از آن قراردادهای احداث راکتورهای هسته‌ای ببندد. در حالی که آلمان از چنین امکانی برخوردار نیست. زیرا خود آلمان در حال کنارگذاشتن راکتورهای هسته‌ایش هست. ولی این مثال نشان می‌دهد که چقدر بین کشورهای عمده‌ی اروپایی اختلاف سلیقه و منافع اقتصادی وجود دارد.
دویچه‌وله: نشریه‌ی «اشپیگل» میزان خسارات صنایع آلمان را از تحریم اقتصادی ایران در سه سال آینده حدود ۴ میلیارد یورو پیش‌بینی کرده است. شما آینده‌ی روابط اقتصادی ایران و آلمان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
مسرت: این واقعا بستگی به این دارد که آیا مشکل درگیری هسته‌ای ایران با اروپا و آمریکا به نحو دیپلماتیک حل خواهد شد یا تبدیل به خشونت خواهد شد. اگر این روند تبدیل به خشونت و احتمالا جنگ علیه ایران بشود، طبیعی‌ست که هیچ نوع پیش‌بینی از قبل نمی‌شود کرد. بجز این که می‌شود گفت همه‌ی کشورهای منطقه، بخصوص ایران و کشورهای اروپاییبرای مدت بسیار زیادی بازنده خواهند بود البته به جز صنایع نظامی. ولی اگر مشکل از طریق دیپلماتیک حل بشود، می‌توان گفت که روابط اقتصادی ایران و آلمان گسترش وسیعی پیدا خواهد کرد. چون هم ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری در ایران بسیار زیاد است و هم تقاضا برای کالاهای آلمانی بسیار زیاد است و هم شرکتهای آلمانی و اصولا اقتصاد آلمان در پیداکردن بازارهای جدید برای سرمایه‌گذاری و به خصوص بازار مهمی مثل ایران از هیچ کوششی تا حالا صرفنظر نکرده‌اند.
مصاحبه‌گر: شیرین جزایری