«تحریم مقام‌های ایرانی، نقطه عطفی در تاریخ حقوق بشر»
۱۳۸۹ مهر ۸, پنجشنبه
دویچه وله: خانم عبادی تا به‌حال تمام تحریم‌ها متوجه مسأله‌ی اتمی بوده. این اولین بار است که یک تحریم سیاسی علیه ایران به جریان می‌افتد. آیا این را می‌شود یک نقطه عطف به‌حساب آورد؟
شیرین عبادی: این را می‌شود یک نقطه عطف در تاریخ حقوق بشر در جهان دانست. زیرا همان طور که گفتم این مسأله یک مسأله‌بین‌المللی است و همه‌ی کشورها باید نسبت به آن حساس باشند. بله، نقطه‌ی عطف است. نه فقط برای ایران، بلکه در تاریخ حقوق بشر.
این نقطه‌ی عطف چه تأثیری می‌تواند در مناسبات جامعه جهانی با ایران بگذارد و ایران ممکن چه واکنشی ممکن است نشان دهد؟
در مورد واکنش دولت ایران باید صبر کنیم و پیش‌‌داوری نکنیم. اما این که چه تأثیری خواهد داشت، باید بگویم افرادی که تحریم شده‌اند، همگی مربوط به کسانی هستند که بعد از انقلاب روی کار آمده‌اند و بعد از انقلاب می‌دانید که رابطه‌ی سیاسی ایران و آمریکا قطع بود. بنابراین این‌ها اصولاً به آمریکا نرفته‌اند و طبیعی است که با توجه به این روابط نخواهند رفتند. از این رو، این اقدام عملاً جنبه‌ی سمبولیک دارد، ولیکن امیدواریم که سایر کشورها تأسی کنند و مخصوصاً کشورهای اروپایی و کانادا هم به این تحریم بپیوندند تا افرادی که خودشان را بالاتر از قانون می‌دانند و هیچ قانونی به این‌ها کارگر نیستند، متوجه شوند که دنیا به ایران ختم نمی‌شود و تاریخ هم منحصر به امروز نیست. جهان باید برای ناقضان حقوق بشر، چه در ایران چه در هرجای دنیا، تنگ شود.
به «ناقضان حقوق» بشر اشاره کردید. برخی مقام‌های آمریکایی معتقدند که «ناقضان حقوق بشر» در ایران فقط به این هشت نفر محدود نمی‌شوند و مشخصاً انگشت گذاشته‌اند روی شخص آیت‌الله خامنه‌ای و محمود احمدی‌نژاد. به نظر شما تحریم این دو نفر به لحاظ حقوقی امکان‌پذیراست؟
در سیستم حقوق بشر، دادگاه بین‌المللی یعنی آی سی سی تشکیل شده، که مقرش در لاهه است و می‌تواند علاوه بر اعمال دولت‌ها، افراد حقیقی را هم مورد محاکمه قرار دهد. چنانچه ما شاهد محاکمه‌ی رئیس جمهوری فعلی سودان هستیم. برای این که محاکمه‌ای صورت گیرد، دو حالت باید پیش آید: یا کشوری عضو آی سی سی شده باشد که دولت ایران هنوز عضو نشده است، زیرا می‌داند که در آن صورت باید خیلی‌ها را جلوی دادگاه بفرستد. و حالت دوم حالتی است که شورای امنیت رأی می‌دهد که پرونده‌ی کشوری در آی سی سی مطرح شود، مثل حالتی که برای سودان پیش آمده است. در چنین حالتی هر شخصی را در هر مقام و در هر کشوری که باشد، می‌توان پای میز محاکمه کشید.
به لحاظ سیاسی چه؟ آیا به لحاظ سیاسی برخوردی در این حد امکان‌پذیر است؟
البته اگر بخواهند، امکان‌پذیر است. منتهی توجه کنید که شورای امنیت به‌وسیله‌ی کشورهای قوی دنیا که حق وتو دارند، اداره و مدیریت می‌شود و یکی از این کشورهایی که حق وتو دارد، چین است و چین حتماً وتو خواهد کرد. بنابراین از جهت سیاسی فعلاً پیش‌بینی نمی‌شود که اگر چنین موضوعی در شورای امنیت مطرح شود، چین با آن موافقت کند. مگر این که موازنات سیاسی تغییر پیدا کند.
گذشته از این که چین موافقت کند یا نکند، آیا به نظر شما اصلاً خواست کشورهای اروپایی یا آمریکا هست که تا اینجا با ایران پیش بروند ؟
این مسأله بستگی به رفتار دولت ایران و تبعیت دولت ایران از مقررات و تعهدات بین‌المللی دارد. به‌خاطر داشته باشید که دولت ایران به کنوانسیون بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و کنوانسیون بین‌المللی حقوق اقتصادی و اجتماعی و بسیاری از کنوانسیون‌ها ازجمله کنوانسیون حقوق کودک پیوسته است. اما هیچ یک از این‌ها را انجام نمی‌دهد. به‌عنوان مثال اعدام مجرمین کمتر از هجده سال طبق کنوانسیون‌ها ممنوع است، ولیکن ایران در سال ۲۰۰۹ بالاترین درصد اعدام مجرمین کمتر از ۱۳سال را داشت یا ما هنوزهم مجازات‌هایی مثل سنگسار، قطع دست و پا، به صلیب‌کشیدن، شلاق‌زدن در قوانین‌مان داریم. این‌ها بارها به دولت ایران تذکر داده شده که این گونه قوانین را باید اصلاح کند که توجه‌ای نکرده، ضمن این که متعهد هم هست که ضوابط حقوق بشر را اجرا کند. بنابراین مجموعه‌ی این رفتارها می‌تواند یک روزی، اگر موازنات سیاسی به‌هم خورد، باعث شود که پرونده‌ی ایران به آی‌سی سی رود.
مصاحبه‌گر: نیلوفر خسروی
تحریریه: شهرام احدی