آمارهای جدید وزارت نیرو نشان میدهد تنها ۲۰ درصد از اهداف رشد تولید برق ایران در هفت ماه سال جاری خورشیدی محقق شده و بخش عظیمی از نیروگاههای برقی تازهراهاندازیشده راندمان اندکی دارند. یادداشتی از دالغا خاتیناوغلو.
تبلیغات
ایران در هفت ماه سال جاری خورشیدی حدود هزار مگاوات نیروگاه برقی جدید راهاندازی کرده که تنها ۳۳ مگاوات آن از نوع خورشیدی و بادی و ۱۱۶ مگاوات آن از نوع "چرخه ترکیبی" با راندمان نسبتا بالا است.
این در حالی است که بنا بر برنامهریزی دولت، قرار بود امسال بیش از ۵ هزار مگاوات نیروگاه جدید راهاندازی شود و نیمی از آنها نیروگاه تجدیدپذیر باشد.
به نظر میرسد بخش بزرگی از اهداف دولت ابراهیم رئیسی برای رشد تولید برق تنها جنبه تبلیغاتی دارد، بهطوری که برای نمونه در سال جدید وزارت نیرو راهاندازی دو هزار و ۶۰۵ مگاوات نیروگاه خورشیدی و بادی را هدفگذاری کرده؛ در حالی که در هفت ماه سال تنها ۳۳ مگاوات نیروگاه خورشیدی و بادی جدید راهاندازی شده است. به عبارتی، تنها حدود یک درصد از اهداف این برنامه محقق شده است.
هدفگذاری چنین حجمی از رشد تولید برق خورشیدی و بادی اصولا در توان فنی و مالی شرکتهای داخلی ایران نیست و تحقق آن مستلزم قراردادهای چند میلیارد دلاری با شرکتهای بزرگ بینالمللی، همچنین صرف چند سال زمان است.
دقیقا مشخص نیست دولتهای ایران چرا سالانه حجم عظیمی از رشد تولید برق خورشیدی و بادی را هدفگذاری میکنند، بدون اینکه حتی بخش اندکی از آن تحقق یابد.
همچنین بررسی جزئیات آمارهای وزارت نیرو نشان میدهد که بخش بزرگی از نیروگاههای تجدیدپذیر موجود در ایران عملا غیرفعال است. برای نمونه، آمارهای وزارت نیرو نشان میدهد که سهم نیروگاههای تجدیدپذیر از ظرفیت عملی تولید برق ایران ۱.۵ درصد و حدود ۱۱۰۰ مگاوات است.
اما در عمل انرژی برقی تولیدشده از نیروگاههای تجدیدپذیر ایران همواره تنها نیم درصد از کل تولید برق این کشور را تشکیل میدهد.
برای توضیح دقیقتر، مثلا کل تولید برق ایران در مهرماه ۳۲.۷ تراوات ساعت بوده که کمتر از ۰.۲ تراوات ساعت آن از نیروگاههای تجدیدپذیر تولید شده است. در هفت ماه سال جاری نیز وضعیت مشابهی دیده میشود. این وضعیت در نیروگاههای دیگر کشور نیز دیده میشود.
برای مثال، آمارهای وزارت نیرو نشان میدهد که ظرفیت نیروگاههای برقی کشور ۹۲ هزار مگاوات است، اما قدرت عملی شبکه سراسری به ۷۱ هزار مگاوات نیز نمیرسد؛ یعنی ۲۳ درصد از ظرفیت نیروگاهی کشور عملا به خاطر فرسودگی و کهنگی از رده خارج شده است.
مقامات ایران طی سالهای گذشته بارها اعلام کردهاند که این کشور در زمان پیک مصرف تابستان با ۱۴ هزار مگاوات کسری برق مواجه است.
صفر شدن صادرات خالص برق
در حالی که ایران در نیمه دهه گذشته سالانه بیش از ۸ تراوات ساعت صادرات خالص برق داشت، سال گذشته این رقم به یک تراوات ساعت سقوط کرد.
محمد الهداد، معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران نیز روز چهارشنبه ۲۶ آبان برای اولین بار اعلام کرد، تراز تجارت برق کشور به صفر رسیده است.
به نظر میرسد به خاطر پنهان نگهداشتن این موضوع، وزارت نیرو از ابتدای تابستان امسال آمار صادرات و واردات برق را از گزارشهای ماهانه خود حذف کرده است.
ترکیه که تا نیمه دهه گذشته واردکننده برق ایران بود، سال گذشته ۳.۵ برابر ایران صادرات برق داشت و حتی صادرات برق جمهوری آذربایجان نیز پارسال به سطح صادرات برق ترکیه رسید.
علت تبدیل شدن ترکیه به کشور صادرکننده برق، جهش چشمگیر در تولید برق بادی و خورشیدی این کشور است. در حالی که سهم این نیروگاههای پاک در تولید برق ایران تنها نیم درصد است، منابع انرژی خورشیدی و بادی یکچهارم تولید برق ترکیه را تشکیل میدهد.
جمهوری آذربایجان نیز چندین نیروگاه تجدیدپذیر افتتاح کرده و اخیرا قراردادهای عظیم با شرکتهای بینالمللی برای راهاندازی بیش از سه هزارمگاوات نیروگاه خورشیدی و بادی تا دو سال آینده امضا کرده و در نظر دارد تا سال ۲۰۳۰ تولید برق از منابع تجدیدپذیر را به ۱۰ هزار مگاوات (۱۰ برابر نیروگاه اتمی بوشهر) برساند.
به صفر رسیدن صادرات خالص برق ایران در حالی است که بنابر گزارش وزارت نیرو، حجم آب ورودی سدهای کشور به خاطر افزایش بارندگیها حدود ۴۰ درصد افزایش یافته و تولید برق آبی ایران در هفت ماه سال جاری رشدی ۵۵ درصدی نشان میدهد.
نیروگاههای برقآبی ایران در این مدت ۱۶.۷ تراوات ساعت برق تولید کردهاند که شش تراوات ساعت بیشتر از دور مشابه سال گذشته است. اما کسری برق ایران به حدی بوده که این موضوع نه تنها کمکی به رشد صادرات برق نکرده، بلکه صادرات خالص برق این کشور برای اولین بار طی دهههای گذشته به صفر رسیده است.
راندمان پایین نیروگاهها و اتلاف برق شبکه
نیروگاههای حرارتی که با مازوت، گازوئیل و گاز کار میکنند، سهمی بالای ۹۰ درصدی در کل تولید برق ایران دارند.
حدود سهچهارم نیروگاههای حرارتی ایران از نوع گازی یا بخاری هستند که راندمان آنها حدود ۳۰ درصد است. ایران از دو دهه پیش تبدیل این نیروگاهها به نیروگاههای نوع "چرخه ترکیبی" با راندمان ۴۵ درصد را هدفگذاری کرده بود، اما نه تنها توفیقی در این کار نداشت، بلکه در هفت ماه سال جاری تنها ۱۶ درصد از نیروگاههای تازه راهاندازیشده در کشور از نوع چرخه ترکیبی بوده و باز هم بخش اعظم نیروگاههای تازه ایران از نوع گازی است.
راندمان پایین نیروگاههای کشور عملا بخش عظیمی از گاز و سوختهای مایع را نه تنها هدر میدهد، بلکه با تولید حجم بزرگی از گازهای گلخانهای باعث آلودگی شدید هوا میشود.
از طرف دیگر، بر اساس آمارهای وزارت نیرو و مرکز پژوهشهای مجلس، حدود ۱۳ درصد از برق تولیدی ایران در شبکه فرسوده انتقال و توزیع هدر میرود. در مقام مقایسه، ایران به اندازه نیمی از مصرف خانوارهای کشور تنها در شبکه انتقال و توزیع اتلاف برق دارد.
میزان هدررفت برق در شبکه فرسوده ایران سالانه حدود ۴۸ تراوات ساعت است که معادل ۱۳ برابر صادرات برق ترکیه یا جمهوری آذربایجان در سال گذشته میلادی است.
ایران طی دو دهه گذشته در نوسازی شبکه برق نیز توفیقی نداشته و کماکان بخش قابل توجهی از برق تولیدی این کشور بدون اینکه به دست مصرفکننده برسد، در همان شبکه فرسوده انتقال و توزیع تلف میشود.
نوسازی شبکه برق نیاز به تکنولوژی بالا یا سرمایهگذاری هنگفت ندارد و معلوم نیست چرا این موضوع هرگز در اولویتدولتهای ایران قرار نگرفته و نمیگیرد.
تصاویر بیداد خاموشی برق در ایران در اوج گرما و کرونا
قطع مکرر برق امان مردم ایران را بریده و مسئولان نیز تا کنون پاسخ قانعکنندهای ندادهاند. در آخرین تحولات از بازداشت سه تن از پرسنل یکی از نیروگاهها به دلیل "تخریب" در برقرسانی "در همکاری با ضدانقلاب" سخن رفته است.
عکس: MEHR
بازداشت سه تن به اتهام "خرابکاری" در برقرسانی
خبرگزاری فارس ۱۷ تیر (۸ ژوئیه) به نقل از یک منبع آگاه از بازداشت سه تن از پرسنل یک نیروگاه مهم برق ایران به اتهام "همکاری با گروهکهای ضدانقلاب" در ایجاد اختلال در شبکه تولید و توزیع برق به شهرهای بزرگ خبر داد. فارس مینویسد، طبق اعترافات متهمان "مشخص شد سازماندهی این افراد توسط بخشی از بدنه ضدانقلاب از خارج از کشور صورت گرفته است". همچنین آمده است که پیگرد بقیه متهمان این پرونده ادامه دارد.
عکس: irna.ir
"فرافکنی" برای "فرار از مسئولیتپذیری"
اما آیا اخباری اینچنین میتواند خشم مردم ایران که خاموشیها کسب و کارشان را کسادتر و زندگیشان را مختل کرده فروبنشاند؟ نگاهی به شبکههای اجتماعی کافی است تا پاسخ روشن شود. پاسخ به وضوح منفی است. کاربران علت این وضعیت را "بیکفایتی مسئولان جمهوری اسلامی، سیاستهای نادرست و فساد فراگیر در ساختار جمهوری اسلامی" میدانند. بسیاری اتهاماتی اینچنین را تنها "فرافکنی و فرار از مسئولیتپذیری" میدانند.
عکس: MEHR
۱۶۰۰ سانحه در آسانسور در شش روز قطعی برق
پنجشنبه ۱۷ تیر سخنگوی سازمان آتشنشانی شهرداری تهران شش روز پیش از این تاریخ را "روزهای تاریخی" این شرکت خواند و گفت، طی این چند روز به دلیل قطعی برق ۱۶۰۰ حادثه آسانسور گزارش شد. او افزود: «یک ایستگاه ما در حوالی میدان آزادی تهران در یک روز ۳۰ مورد عملیات برای حادثه آسانسور داشت و یک ایستگاه در شرق تهران هم ۲۵ مورد اینچنینی داشت.»
عکس: picture-alliance/dpa
عوارض خطرساز قطعی برق برای بیماران
در شرایط اوج شیوع کرونا در اغلب شهرهای ایران قطعی مکرر برق بهویژه برای بیماران کرونایی که حیاتشان به دستگاههای کمکی تنفسی بسته است خطرناک است. هر چند در کلانشهرها اغلب بیمارستانها به برق اضطراری مجهز هستند، اما خروج برق از برق شهری و ورود به برق اضطراری زمانبر است و تا زمانی که این اتفاق بیافتد، کاهش محسوسی در فشار اکسیژن ایجاد میشود که بهویژه برای بیماران بخش مراقبتهای ویژه خطرساز است.
عکس: MEHR/M. Safari
کاهش ۳۰۰۰ مگاواتی مصرف برق
رضا اردکانیان، وِزیر نیرو در ۱۷ تیر گفت، هفته گذشته اوج بار مصرف برق بیش از ۶۶هزار مگاوات بود در حالی که این رقم اکنون به بیش از ۶۳هزار مگاوات رسیده است. او افزود: «به عبارت دیگر حدود ۳۰۰۰ مگاوات یا سه میلیون کیلووات ساعت را به کمک هموطنان کاهش دادیم.»
عکس: MEHR
پایان کار پاساژها تا پایان مرداد در ساعت ۱۸
سخنگوی صنعت برق اعلام کرد، با پایدار شدن وضعیت تولید برق حرارتی، میزان تولید برق نیروگاههای حرارتی از ۵۰هزار مگاوات گذشت ولی کماکان واحدهای برقآبی دچار محدودیت هستند. او زمان خاتمه کار مراکز تفریحی و تجاری را تا پایان مرداد ساعت ۱۸ تعیین کرد.
عکس: FARS
تغییر ساعات کاری بانکها
در ۱۷ تیر همچنین اعلام شد که به دلیل کمبود برق ساعات کاری بانکها تا اطلاع ثانوی تغییر کرده است. طبق اعلام بانک مرکزی، از روز شنبه ۱۹ تیر تا اطلاع ثانوی ساعات کاری بانکها از ۷ صبح تا یکونیم بعدازظهر خواهد بود. کار ادارههای دولتی نیز از ساعت ۶:۳۰ دقیقه صبح آغاز و تا ساعت ۱۳:۳۰ دقیقه تمام میشود. همچنین اعلام شد که کلیه ادارات دولتی استان تهران روزهای پنجشنبه تعطیل هستند.
عکس: MEHR
افزایش سرقتها در خاموشیها
همزمان حسین رحیمی، رئیس پلیس تهران در گفتوگو با خبرگزاری برنا از بهکارگیری تعداد بیشتری نیروی پلیس راهور به دلیل افزایش موارد سرقت در خاموشیها خبر داد. همچنین باند سارقان کابلهای برق نیز کسبوکارشان در خاموشیها رونق پیدا کرده است. او گفت، سارقان عمدتا معتاد هستند و به گفته خودشان با فروش کابل به زبالهگردها هزینه یک روز مواد مخدرشان تامین میشود.
عکس: ISNA
"کاهش اثربخشی" داروها
علی فاطمی، نایبرئیس انجمن داروسازان ایران میگوید، با قطع برق داروهایی که در قفسه نگهداری میشوند ممکن است آسیب ببینند. چرا که دمای هوا به بالای ۲۵ درجه سانتیگراد میرسد و نگهداری دارو در قفسهها دچار مشکل میشود. او تأکید کرد: «زنجیره سرما باید برای داروهای یخچالی حفظ و رعایت شود اما متأسفانه قطعی برق سبب ایجاد مشکل و افزایش احتمال آسیب دیدن داروهای یخچالی میشود.»
عکس: MEHR
۱۱هزار مگاوات کسری برق
اسحاق جهانگیری، معاوناول رئيسجمهور ایران چهارشنبه ۱۶ تیر از ۱۱هزار مگاوات کسری برق خبر داد و گفت، ایران برای مصرف خود به ۶۴ هزارمگاوات برق احتیاج دارد در حالی که تولید فعلی این کشور در حدود ۵۳ هزار مگاوات است.
عکس: Ebrahim Noroozi/AP Photo/picture alliance
خطر قطعی برق برای کشاورزی
محسن نقاشی، دبیر فدراسیون تشکلهای صنایع غذایی کشور خواستار ورود ارگانهای امنیتی و مجلس به مشکلات قطعی آب و برق شد. به پیشیبینی او، ادامه آشفتگی و بیبرنامگی در قطعی آب و برق اثرات مخربی بر روی بازار مواد غذایی و محصولات کشاورزی خواهد گذاشت. محسن نقاشی ادامه داد، در نتیجه این شرایط تعداد واحدهای تولیدی صنایع غذایی که تعطیل میشوند افزایش خواهد یافت.
عکس: tabnak
قطع و وصل برق عامل حریق در غرب تهران
قطعی مکرر برق تا کنون موارد متعددی آتشسوزی به دنبال داشته است. یک مورد آن به گفته آتشنشانی تهران، در بارانداز سازمان اموال تملیکی در جاده مخصوص کرج اتفاق افتاد که عملیات اطفای حریق در آن تا شامگاه دوشنبه ۱۴ تیر ادامه داشت. شش سوله بزرگ متعلق به این سازمان طعمه حریق شد.
عکس: ISNA
خاموشی و شعار "مرگ بر دیکتاتور"
در روزهای گذشته اعتراضات زیادی در مقابل اداره برق شهرهای مختلف ایران رخ داده است. تداوم خاموشیها و هجوم گرمای تابستانی در تیرماه باعث شد که دست کم در پنج استان تهران، فارس، مازندارن، گلستان و گیلان اعتراضاتی صورت بگیرد. در محلههای تهران و شیراز بانگ "مرگ بر خامنهای" و "مرگ بر دیکتاتور" شنیده شد. در شهر ری مردم جلوی شرکت برق جمع شدند و شعار دادند: «وزیر بی کفایت استعفا استعفا».
عکس: Borna
پیامد قطع برق برای مردم و واحدهای تولیدی
قطعی برق تأمین آب لولهکشی و فعالیت صنایع را هم با معضلات جدی روبرو کرده است. اعلام برنامه و جدول قطع برق همچنان ادامه دارد و با گرمتر شدن دمای هوا و افزایش مصرف، نوبت و مدت خاموشی نیز در بسیاری از شهرها افزایش یافته است.
عکس: MEHR
استخراج رمزارز در مظان اتهام
با افزایش خاموشیها بار دیگر استخراج بیتکوین یا رمزارز که مصرف برق بالایی دارد در مظان اتهام قرار گرفته است. پلیس تهران حدود دو هفته پیش از کشف یک مرزعه رمرزارز با بیش از ۷هزار ماینر در چیتگر خبر داد. حسین رحیمی، رئیس پلیس تهران افزود که این مزرعه بزرگترین مزرعه استخراج ارز دیجیتال بوده و حدود ۴ درصد از برق کل کشور در آن استفاده میشده است.
عکس: IRNA
خروج نیروگاه بوشهر از شبکه سراسری برق
پیش از خبر کشف این مزرعه رمزارز، روابط عمومی سازمان انرژی اتمی اعلام کرد که به دنبال "بروز نقص فنی" در نیروگاه بوشهر این نیروگاه موقتا از شبکه سراسری برق خارج میشود. این خاموشی به معنای کاهش یکهزار مگاواتی تولید برق خوانده و از مردم خواسته شد، تا میتوانند در مصرف برق در ساعات میانی روز صرفهجویی کنند.