بحث باز و صریح درباره سکس و مسائل جنسی در آلمان امروزه به امری عادی بدل شده است. نگاه آلمانیها به این مسائل و همچنین جنبههای اخلاقی سکس از جنگ جهانی دوم به این سو تغییر یافته و مرزها از نو تعریف شدهاند.
تبلیغات
امروزه میتوان بدون داشتن رابطهای جنسی قدم به "دنیای سکس" گذاشت؛ فقط به یک کلیک نیاز است تا در به روی این دنیا باز شود.
سایتهای اینترنتی گوناگونی وجود دارند که به طور رایگان فیلمهای سکسی کوتاه عرضه میکنند و به کاربر این امکان را میدهند که حتی مقولهی مورد نظر خود را انتخاب کند؛ از "سکس زنان همجنسگرا" گرفته تا "سکس در فضای باز". شاید این فیلمها از کیفیت دیجیتالی چندانی برخوردار نباشند، اما کاربر را به هر حال به "دنیای سکس" میبرند، آن هم بهشکل رایگان.
آن دسته از کسانی هم که راهی دیگر را ترجیح میدهند، میتوانند برای دیدن بدنهای برهنه سراغ نشریات، فیلمهای سنگین یا شوها و میزگردهای تلویزیونی بروند. در واقع امروزه در آلمان دیگر موضوعی در ارتباط با سکس، مسائل جنسی و "ناز و نوازش" وجود ندارد که علنی و بیپرده درباره آن بحث و صحبت نشود.
قانون و مسئله همخوابگی
۶۰ سال پیش هیچ کسی در آلمان واژه "سکس" را با صدای بلند به زبان نمیآورد. سکس مسئلهای خصوصی بود، اما در همان حریم شخصی نیز کموبیش با دیدی پنهان و عاری از لذت با آن برخورد میشد.
در حکمی رسمی که در سال ۱۹۶۶ میلادی از سوی دیوان عالی کشور آلمان صادر شد، از آن سخن میرود که "زندگی زناشویی از زن میطلبد که فداکارانه تن به همخوابگی با همسر خود بدهد" و "شایسته نیست که بیاعتنایی یا مخالفت خود را به نمایش گذارد".
از صدور این حکم نزدیک به ۵۰ سال میگذرد و به نظر میرسد که دید اخلاقی جامعه آلمان به سکس و مسائل جنسی با شتابی چشمگیر به بلوغ رسیده باشد. در آن زمان بحث "وظیفه همخوابگی در زندگی زناشویی" مطرح بود و امروز "پنجاه طیف خاکستری" موضوع داغی است که ذهنها را به خود مشغول کرده. در آن زمان سکس پنهانی بود و امروز میتوان سکس را در همه جا دید.
نمایشگاهی تحت عنوان "بیشرم و حیا؟ سکس و روح زمانه" که این روزها در "خانه تاریخ آلمان" دایر است، این تغییر و تحولات را به بهترین شکل به تصویر میکشد و نمایان میسازد.
سکس و روح زمانه؛ "بریم سر اصل مطلب عزیزم"
در دهه ۵۰ میلادی به تصویر کشیدن رابطه جنسی یا برهنگی بر پرده سینما رسواییبرانگیز بود و مصرف قرص ضد بارداری یا وقوع انقلاب جنسی در هیچ ذهنی نمیگنجید. نمایشگاهی در آلمان آن دوران را به تصویر کشیده است.
عکس: picture-alliance/dpa
تحول در اخلاق جنسی
دهه ۶۰ میلادی اوج تحول در اخلاق جنسی بود. مجلات جوانان نظیر "براوو" اغلب در مورد مسائل جنسی مینوشتند و این موضوعات را با خوانندگانشان به بحث میگذاشتند. در میانه همین احوال در آلمان فیلمی به کارگردانی می اسپیلز (وسط) و با هنرنمایی اوشی گلاس (راست) و ورنر انکه به روی پرده رفت. این فیلم به اسم "بریم سر اصل مطلب، عزیزم" حاوی صحنههای اروتیک بود که به سرعت گیشههای فروش بلیت را به تسخیر خود درآورد.
عکس: picture-alliance/dpa
شغلی به نام "مادر بودن"
اگر از دید مروجان اخلاق در آلمان غربی به اوایل دهه ۵۰ بنگریم، نظم امور همانگونه است که میباید؛ زنان سرآشپزانی هنرمند در آشپزخانه، معشوقههایی وفادار در رختخواب و فرشتگانی با محبت برای فرزندانشان هستند. درمقابل مردان، نانآوران خانوادهاند. طرح موضوعاتی نظیر سکس یا بوسیدن یکدیگر در خیابان در این دوران به شدت ممنوع هستند و قوانین زندگی شخصی توسط کلیسا و دولت به شهروندان دیکته میشوند.
عکس: DW/H. Mund
"گناهکار" جنجالی
فیلم "گناهکار" با هنرنمایی هلیدهگراد کنف (تصویر) نخستین فیلم جنجالی به نمایش درآمده در آلمان غربی بود. بیشتر شهروندان معتقد بودند که داستان زندگی زنی روسپی و معشوق هنرمندش موضوعی نیست که در سینما به نمایش درآید. با اینکه صحنههای جنسی و برهنگی در فیلم با نظر مروجان اخلاق آلمان غربی کوتاه شده بودند، اما با این حال باز هم بحثهای جنجالی متعددی را در مورد اخلاق در جامعه به راه انداختند.
عکس: ullstein - Thomas & Thomas
استقلال زنان
ورود قرصهای ضد بارداری از سوی شرکت "شرینگ" به بازار در سال ۱۹۶۱ جامعه آن زمان آلمان را به لرزه درآورد. مقامات کلیسا در مورد "فروپاشی اخلاق در بین جوانان" داد سخن سر دادند و رسانهها به زنانی که این قرصها را مصرف میکردند، لقب "معتادان به سکس" دادند. اما این داد و فریادها موجب نشد تا زنان از تجربه این فرم جدید از آزادی که قرصهای ضدبارداری به ارمغان آورده بودند، دست بکشند.
عکس: DW/H. Mund
انقلاب جنسی
جنبش دانشجویی اواخر دهه ۶۰ تنها مرزهای دنیای سیاست در آلمان غربی را جابهجا نکرد، بلکه انقلابی را نیز به درون اتاق خوابها کشاند. در آن زمان یک جمله نقل زبان جوانان بود: «هر کسی که دو بار با یکی بخوابد، دیگر پایبند شده است.» همان زمان بود که گروهی از روی اعتراض به تصویر سنتی خانواده، آپارتمانی گروهی را در برلین تشکیل دادند که در آن از مرزهای محافظهکارانه اجتماع و اخلاق خبری نبود.
عکس: picture-alliance/KPA TG
روشهای تربیتی نوین
تحولات سیاسی که جنبش دانشجویی در آلمان رقم زد، به تغییری تصویری منجر شد که تا آن زمان از خانواده وجود داشت. حال دیگر پدر و مادرهای جوان به جای "مامان و بابا" با اسم کوچکشان از سوی فرزند خطاب میشدند. در سال ۱۹۶۹ در مدارس آلمان غربی مبحث "سکسشناسی" به درس زیستشناسی اضافه شد. حال دیگر رابطه جنسی موضوعی بود که لزوم آموزش و گفتوگو در مورد آن به ویژه برای دانشآموزان را میطلبید.
عکس: DW/H. Mund
تأسیس نخستین "سکس شاپها"
فروشگاههای اروتیک "بئاته اوزه" فصل جدیدی را در زمینه سکس در آلمان رقم زد. ۹۸ درصد از بزرگسالان با این اسم آشنا بودند، هر چند آمار دقیقی از میزان مراجعه به این فروشگاهها در دست نیست. بئاته اوزه در سال ۱۹۴۷ جزوهای در مورد راههای پیشگیری از بارداری منتشر کرد و همین سنگ بنایی شد برای انتشار کاتالوگهای اروتیک و سپس ایجاد فروشگاههای اروتیک؛ یک امپراتوری که بئاته اوزه را میلیونر ساخت.
عکس: imago
وضعیت در آلمان شرقی
در آلمان شرقی رویکرد بازتری نسبت به مسئله سکس در مقایسه با آلمان غربی وجود داشت. در آنجا فرهنگ "برهنگی کامل در سواحل" جا افتاده بود و دستکم در نگاه اول، زنان در زندگی روزمره سوسیالیستی آزادیهای بیشتری داشتند. آنها میتوانستند شلوار به پا کنند و همدوش مردان به کار بیرون از خانه اشتغال داشته باشند. کودکان نیز به مهدکودکها سپرده میشدند. اما این تنها ظاهر قضیه بود.
عکس: DW/H. Mund
همجنسگرایی
رزا فن پرانهایم (راست) از نخستین کارگردانان آلمانی بود که مسئله همجنسگرایی را علنا در فیلمهایش به تصویر کشید. او با فیلمی که در سال ۱۹۷۱ ساخت، تا اندازه زیادی راه را برای جنبش همجنسگرایان در آلمان غربی باز کرد.
عکس: picture-alliance/dpa
همجنسگرا هراسی
همجنسگرایی موضوعی بود که دنیای سیاست در آلمان قادر به هضم آن نبود. در سال ۱۹۶۹ ماده قانونی که "رابطه جنسی میان دو مرد" را مستوجب مجازات میدانست، تعدیل شد. تازه در سال ۱۹۹۴ بود که این ماده به طور کامل از قانون حذف شد.
عکس: DW/H. Mund
مرد یا زن؟
کونچیتا وورست، برنده مسابقه یوروویژن در سال ۲۰۱۴، چهرههنریاش را برای همیشه در تاریخ ماندگار کرد. این خواننده تراجنسی در ظاهر و آرایشی زنانه اما با ریش، به روی صحنه آمد و پس از برد در این مسابقه نیز به عنوان مجری در تلویزیون ظاهر شد.
عکس: DW/H. Mund
نمایشگاهی از چند زاویه
این نمایشگاه که در شهر بن برپاست، از سه زاویه به تغییر اخلاق جنسی در آلمان میپردازد: در آلمان شرقی، آلمان غربی و در آلمان یکپارچه. در حاشیه این نمایشگاه چهرههای سرشناسی از جمله لیلی واندز، مجری تلویزیونی تراجنسی آلمان، از تجربیات خود با مخاطبان سخن گفته و میگویند.
عکس: DW/H. Mund
عکس 121 | 12
نقشهای تعریفشده
به گفته "یودیت کروزه" یکی از برپاکنندگان این نمایشگاه، "برخورد با سکسوالیته، بدن و رابطه جنسی میان مرد و زن" از موضوعهایی هستند که میتوان از دید اخلاقی به آنها نگریست و پرداخت.
در دههی ۵۰ و ۶۰ میلادی قرن گذشته نقش زن و مرد در روابط جنسی در جامعه آلمان به روشنی تعریف شده بود: مردان حکمران بودند و زنان فرمانبردار.
تا سال ۱۹۵۸ میلادی مردان تصمیم میگرفتند که آیا همسرشان اجازهی اشتغال یا گرفتن گواهینامهی رانندگی را دارد یا نه. مردان همچنین حق نظارت و اداره کردن دارایی همسرشان را داشتند و میتوانستند نام و مذهب فرزندان خود را تعیین کنند. شماری از زنان از لحاظ مالی کاملا به شوهر خود وابسته بودند.
نمایشگاه "سکس و روح زمانه" سیر خود را از دهه ۵۰ میلادی آغاز میکند و به تدریج به مهمترین رویدادها، جنبشها و تحولاتی میپردازد که نگاه جامعه آلمان و زندگی مردم را در ارتباط با سکس و روابط جنسی تحت تأثیر قرار داده و دگرگون کردهاند؛ از ابداع قرص ضدبارداری، جنبش زنان و تلاشهای روشنگرایانه گرفته تا مسئله همجنسگرایی، پورنوگرافی و روسپیگری.
بازدیدکنندگان از این نمایشگاه میتوانند با دیدن و دسترسی به سندها و مدارک گوناگون، عکس و ویدئو "سکس و روح زمانه" در آلمان را دنبال کنند.
طبق پژوهشهای انستیتوی معتبر "آلنسباخ" که تغییر و تحولات جامعه آلمان را تا سال ۲۰۱۳ به دقت بررسی کرده، ۶۴ درصد مردان در این کشور باور دارند که برابری زن و مرد در آلمان محقق شده است. ۲۸ درصد حتی از مبالغهآمیز بودن بحث برابری زن و مرد سخن گفتهاند.
انقلابی کوچک
امروزه در آلمان میتوان بهشکلی نسبتا صریح و بیپرده درباره سکس و رابطه جنسی بحث و گفتوگو کرد. البته نمایشگاه "سکس و روح زمانه" در عین حال نشان میدهد که هنوز هم مرزهایی وجود دارد و صراحت و بیپردگی ذهن افراد در پرداختن به این مسائل یکسان نیست.
درخور توجه آنکه بسیاری از بازدیدکنندگان این نمایشگاه گفتهاند که میان بحث کلی و بحث خصوصی درباره سکس تمایز قائلاند. اکثر آنها از بحث عمومی و کلی در مورد سکس و مسائل جنسی ابایی ندارند، اما وقتی موضوع شخصی میشود و به خود آنها و رفتارشان برمیگردد، میزان صراحت نیز کاهش مییابد.
این نکته را میتوان حتی در بین نسل جوان مشاهده کرد که در فضایی باز و بدون تابوهای گذشته رشد کرده است. یکی از آنها "مارک" است؛ نوجوانی ۱۵ ساله که میگوید: «من درباره مسائل جنسی خودم صحبت نمیکنم، چون در واقع به کسی مربوط نیست و مسئله شخصی خودم است.»
زندگی عجیب زنی که اولین "سکسشاپ" جهان را تاسیس کرد
"بئاته اوزه" زنی که نخستین "سکسشاپ" جهان را تاسیس کرد، قهرمان پرتاب نیزه و خلبان هواپیمای آکروباتیک بود، در جنگ اسیر شد، بر بیماری سرطان معده غلبه کرد و به دریافت مدال افتخار آلمان نائل شد.
عکس: picture-alliance/dpa
"بئاته اوزه" (Beate Uhse) زنی که نخستین "سکسشاپ" جهان را تاسیس کرد، در زندگی شخصی قهرمان پرتاب نیزه و خلبان هواپیمای آکروباتیک بود، در جنگ اسیر شد، بر بیماری سرطان معده غلبه کرد و به دریافت مدال افتخار آلمان نائل شد. اوزه در ۲۵ اکتبر ۱۹۱۹ متولد شد و در ۱۶ ژوئیه ۲۰۰۱ در سوئیس درگذشت.
عکس: picture-alliance/dpa
بئاته اوزه سومین دختر از پدری کشاورز و مادری بود که جزو سه زن اولی است که در آلمان اجازه تحصیلات آکادمیک پزشکی یافتند. او با روشنگریهای مادرش در دوران نوجوانی با موضوعات روابط جنسی و "بهداشت زناشویی" آشنا شد.
عکس: picture-alliance/dpa
بئاته اوزه در سن پانزده سالگی قهرمان پرتاب نیزه در ایالت هسن شد و یک سال بعد برای فراگیری زبان انگلیسی به انگلیس فرستاده شد. او بعد از یک سال به خانه پدری بازگشت و در آنجا بنا به خواست خانواده به تحصیل در رشته "خانهداری" مشغول شد.
عکس: picture-alliance/dpa
عشق به پرواز که از کودکی در وجود بئاته اوزه وجود داشت بالاخره در روز ۷ اگوست سال ۱۹۳۷ به واقعیت پیوست و او اولین پرواز زندگیاش را به همراه یک معلم انجام داد. سه هفته بعد اوزه به تنهایی پرواز کرد و در سن ۱۸ سالگی جزو اولین زنان خلبان آلمان شد.
عکس: picture-alliance/dpa
بئاته اوزه یک سال بعد از اولین پرواز، مدرک خلبانی هواپیماهای آکروباتیک (نمایشی) را دریافت کرد. او در سال ۱۹۳۹ و در بحبوحه جنگ جهانی دوم با معلم پرواز خود "هانس یورگن اوزه" ازدواج کرد. حاصل این ازدواج یک پسر بود. همسر بئاته اوزه در سال ۱۹۴۴ در یک سانحه هوایی کشته شد.
عکس: picture-alliance/Kurt Zarski
در سالهای جنگ، بئاته اوزه به خدمت نیروی هوایی ارتش آلمان نازی درآمد و به جابجایی هواپیماها و پروازهای عملیاتی و نظامی پرداخت. با شکست قوای نازی و نزدیک شدن ارتش سرخ به مرزهای شرقی آلمان، بئاته اوزه با یک هوایپما به همراه پسر و چهار نفر دیگر از مهلکه محاصره به غرب آلمان گریخت. او در آنجا به اسارت نیروهای متفقین درآمد و بهعنوان اسیر جنگی به انگلیس منتقل شد.
عکس: picture-alliance/dpa
بئاته اوزه پس از آزادی به آلمان برگشت و از آنجایی که آلمان پس از پیروزی متفقین به منطقه "پرواز ممنوع" تبدیل شده بود نتوانست شغل خلبانیاش را ادامه دهد. او برای مدتی در بازار سیاه به خرید و فروش اجناس پرداخت.
عکس: picture-alliance / akg-images
بئاته اوزه در حین صحبت با زنان متوجه شد که آنها هرچند تمایل به آمیزش جنسی دارند اما به دلیل ویرانیهای جنگ، فقر و وضعیت نامناسب اقتصادی تمایلی به ازدواج و بچهدار شدن ندارند. در آن زمان آلمان به لحاظ اجتماعی فرهنگی بسیار محافظهکارانه داشت و ارتباط جنسی تنها از کانال تشکیل خانواده و بچهدار شدن مفهوم مییافت.
عکس: picture-alliance/dpa
بئاته اوزه به واسطه آموزشهای روشنگرانه مادرش و درک اوضاع، با کمی تحقیق در سال ۱۹۴۷جزوهای در زمینه "راههای پیشگیری از بارداری ناخواسته" منتشر کرد. این جزوه به بهای ۵۰ فنیگ بیش از ۳۲ هزار نسخه به فروش رفت و سرمایهای شد برای احداث فروشگاه "بهداشت زناشویی".
عکس: picture-alliance/dpa
در سال ۱۹۴۹ بئاته اوزه با ارنست ویلهلم روترموند، یک تاجر آلمانی ازدواج کرد. ثمره این ازدواج تولد پسر دوم اوزه بود. او در سال ۱۹۷۲ از روترموند که از ازدواج قبلی نیز یک پسر داشت جدا شد. (عکس بئاته اوره به همراه سه پسرش در سوئیس)
عکس: picture-alliance/dpa
تا سال ۱۹۵۱ که بئاته اوزه اولین فروشگاه "بهداشت زناشویی" را با ۴ کارمند احداث کرد به مشاوری در زمینه مسائل جنسی و اروتیک تبدیل شده بود. در این فروشگاه که اولین "سکسشاپ" جهان بود کاندوم، کتاب و دیگر ابزار اروتیک فروخته میشدند.
عکس: imago
وکلای بئاته اوزه به او پیشنهاد کرده بودند تا گشایش فروشگاه را در ایام عید کریسمس که خیابانها خلوت هستند انجام دهد. این پیشنهاد بهخاطر کاهش خطر حمله سازمانهای محافظهکار به این فروشگاه صورت گرفته بود.
عکس: imago
سازمانها و محافل محافظهکار در آلمان سکسشاپ بئاته اوزه را مخالف شئونات اخلاقی جامعه میدانستند و خواستار تعقیب قانونی او بودند. تا سال ۱۹۹۲ بیش از ۲ هزار شکایت علیه بئاته اوزه به مراجع قانونی ارائه شده بود.
عکس: picture-alliance/dpa
دو سال بعد از تاسیس سکسشاپ تعداد کارمندان آن به ۱۴ نفر افزایش یافت و تا اوائل دهه ۱۹۶۰ تعداد مشتریان به بیش از ۵ میلیون نفر رسید. بسیاری از مشتریان با استفاده از کاتالوگ و از طریق پست لوازم اروتیک سفارش میدادند.
عکس: picture-alliance/dpa
درحالی که فروشگاههای زنجیرهای بئاته اوزه در سراسر آلمان و اروپا گسترش مییافتند، کلوپ تنیس شهر فلنزبورگ، محل سکونت او، از پذیرفتن عضویت اوزه "به دلیل برخی ملاحظات" سرباز زد. اوزه اما برای خود زمین تنیس اختصاصی ساخت. (عکس: بئاته اوزه اولین خریدار هواپیمای خصوصی چسنر)
عکس: imago
بئاته اوزه در سال ۱۹۸۳ بر بیماری سرطان معده غلبه کرد و در سن ۷۵ سالگی مدرک غواصی خود را دریافت کرد. شرکت عظیم بئاته اوزه در سال ۱۹۹۰ وارد بازار سهام شد و همزمان یک کانال تلویزیونی اروتیک نیز با همین نام آغاز به کار کرد.
عکس: picture-alliance/dpa
اوزه در سال ۱۹۸۹ به دریافت مدال افتخار آلمان مفتخر شد و موزهای نیز با نام او در برلین احداث شده است. (عکس: اوزه و هایدی سیمونیس، نخست وزیر سوسیال دمکرات ایالت شلسویگ هولشتاین)
عکس: picture-alliance/dpa
بئاته اوزه در سال ۲۰۰۱ براثر نارسایی ریوی درگذشت. در مورد نقش او در "رهانیدن سکس از ملاحظات یک جامعه محافظهکار"، "تابوزدایی"، "انقلاب جنسی" و بسیاری از موارد دیگر که به روابط جنسی و به خصوص به نقش زنان ربط دارد، هنوز هم بحثهای زیادی درجریان است.
عکس: imago
عکس 181 | 18
در جستجوی مرز شرم و حیا
یکی دیگر از نکاتی که با بحث سکس و سکسوالیته پیوند خورده، مرز شرم و حیا است. امروزه در آلمان تعریف مشخصی از این مرز وجود ندارد و این مرز را هر فردی میتواند کموبیش برای خود تعیین و تعریف کند. از این روست که برپاکنندگان این نمایشگاه پس از بهکار بردن لفظ "بیشرم و حیا؟" در عنوان این نمایشگاه از علامت سوال استفاده کردهاند.
"ولفگانگ هانتل – کویتمان" روانشناس آلمانی معتقد است، خجالت و شرم زمانی به وجود میآید که از چیزی که انسان سعی در پنهان کردن آن دارد، پرده برداشته شود. از دید او "شرم و حیا نقابی است که انسانها بر حریم شخصی و خصوصی خود میگذارند.»
وی در کتابی که در این باره به انتشار رسانده، مینویسد: «خجالت و شرم با ارزشهای فرهنگی در ارتباط است، خواه فردی و خواه اجتماعی. یک فرد تنها زمانی حس خجالت و شرم میکند که از خود انتظارات اجتماعی و اخلاقی داشته باشد و نتواند این انتظارات را برآورده سازد.»
امروزه نیز در آلمان انتظارات اجتماعی و اخلاقی در ارتباط با سکس و مسائل جنسی وجود دارد. به گفته یودیت کروزه، یکی از برپاکنندگان نمایشگاه "سکس و روح زمانه"، برخورد با این موضوع در آلمان در گذر زمان بهشدت دگرگون شده، اما هنوز هم پدیدههایی چون "عشق و وفاداری ارزشهای مهم اخلاقی در این کشور تلقی میشوند".
وی در این راستا همچنین به اهمیت بحث و گفتوگو درباره سکس و سکسوالیته اشاره میکند و از تغییر جو ضدروشنگرایانه در آلمان در دهه ۵۰ میلادی به روشنگری زودهنگام در جامعه امروزی این کشور سخن میگوید.