بحث و نگرانی درباره ایجاد سد شفارود در یکی از مناطق جنگلی ایران همچنان ادامه دارد. در تازه‌‌ترین اظهارنظر در این باره، مدیرکل دفتر ارزیابی‌های زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست از تصمیم دولت برای تخریب ۹۳ هکتار از جنگل‌های شمال جهت ایجاد این سد خبر داده است.

سد شفارود سدی مخزنی است که قرار است بر شفارود در منطقه پونل رضوانشهر، در غرب گیلان احداث شود. فاصله این سد با رشت ۶۵ کیلومتر است.

گرچه طرح اولیه ایجاد این سد به دوران قبل از انقلاب برمی‌‌گردد، ولی اقدامات برای تحقق آن در سال‌های اخیر تشدید شده است.

از آب این سد قرار است هم برای شرب و هم برای مصارف صنعتی و کشاورزی استفاده شود.

حل مشکل کم‌آبی به ضرب سدهای بحث‌انگیز

حمید جلالوندی، مدیرکل دفتر ارزیابی‌های زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست به خبرگزاری ایلنا گفته است که این سازمان مخالف ایجاد سدی بوده که کاربردی ورای تامین آب آشامیدنی داشته باشد. او افزوده است که: «دستگاه‌های دیگر پیشنهاد دیگری داشتند، در ‌‌نهایت آقای جهانگیری (معاون اول رئیس جمهور) پیشنهاد جمع را پذیرفت و قرار شد با توجه به هزینه‌هایی که از قبل شده است، سد با تخریب ۹۳ هکتار احداث شود.».

بیشتر بخوانید: "دولت بر خلاف هشدار کارشناسان محیط زیست عمل می‌کند"

در ایران مشکل کم‌آبی بیش از پیش در حال تبدیل‌شدن به بحران است. به عقیده کارشناسان بخش عمده آب کم ایران برای کشاورزی کم‌بازده به هدر می‌رود. در سال‌های اخیر در بحث بر سر دلایل خشک‌شدن دریاچه ارومیه کارشناسان بیش از همه به شمار بالای سدهایی اشاره می‌کنند که در مسیر جریان‌های آبی رو به این دریاچه برای مصارف کشاورزی ایجاد شده‌اند.

مدیرکل دفتر ارزیابی‌های زیست محیطی سازمان حفاظت در ادامه گفت‌وگوی خود با ایلنا گفته است که اگر ایجاد سد صرفا برای تامین آب شرب محدود می‌شد تخریب ۵۰ هکتار جنگل کفایت می‌کرد و نیازی به تخریب ۹۳ هکتار نمی‌افتاد، ولی «به دستگاه‌هایی مانند سازمان مدیریت و برنامه ریزی، سازمان جنگل‌ها و وزارت نیرو و گروهی که حکم شده بودند به گزینه تامین شرب، کشاورزی و صنعت رای بدهند.» جلالوندی نمی‌گوید که این "حکم" از کجا بوده و چرا سازمان حفاظت از جنگل‌ها که خود باید پاسدار ثروت جنگلی کشور باشد، به نابودی بخشی از آن رای می‌دهد.

اعتراض فعالان و دوستداران محیط زیست

ساخت سد بر ویرانه‌های بخشی از جنگل هیرکان کم و بیش مورد اعتراض فعالان و دوستداران محیط زیست بوده است.

تیرماه امسال ۷۰ انجمن محیط زیستی و تشکل دوستدار محیط زیست با صدور بیانیه‌ای به تخریب جنگل هیرکان برای ساخت سد شفارود اعتراض کردند. در این بیانیه آمده است: «بلندترین سد غلتکی ـ بتنیِ ایران در حالی - در کمالِ شگفتی- در پرباران‌ترین استان کشور در حال ساخت است که صدها هکتار از بهترین جنگل‌های باستانی هیرکانی را هدف قرار داده است؛ جنگل‌های بسیار باارزشی که از هیچ راهی نمی‌توان آنها را احیا کرد.»

بیانیه که شماری از استادان و فعالان حوزه محیط زیست و شخصیت‌های حقیقی هم آن را امضا کرده‌اند، در ادامه به این نکته اشاره می‌کند که: «سد شفارود روی گسل شالم ـ آستارا و هم‌چنین شیب زیاد دامنه‌ کوه واقع شده و گذشته از افزایش احتمال وقوع زمین‌لرزه می‌تواند در آینده قربانیان انسانی هم داشته باشد.»

بیانیه همچنین سدسازی در ایران را ناقض اهداف آن دانسته و می‌گوید که «با وجودِ آن‌که ذخیره آب مخزنِ بیش از ۲۰۰ سد بزرگ در کشور تنها دو برابر ۱۴ سد موجود در سال ۵۷ است، همچنان سدسازی‌های غیراصولی با شدتی ویرانگر در جریان است.»

بیشتر بخوانید: پنجاه درصد مخازن سدهای کشور خالی است

مدیرکل دفتر ارزیابی‌های زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه مصاحبه خود با ایلنا می‌گوید که جهاد کشاورزی گزینه‌های دیگری مانند ایجاد آب‌بند برای تامین آب شرب منطقه را پیشنهاد کرده بود، ولی نهایتا نظر وزارت نیرو برای ایجاد سد فرادست شد.

"به مجوز هم نیاز نیست"

جلالوندی البته تصریح دارد که "گزینه نهایی مطرح شده برای این سد، تاییدیه سازمان حفاظت محیط زیست را ندارد" و لازمه چنین تاییدیه‌ای ارائه ارزیابی زیست‌محیطی و بررسی کارشناسانه آن است. با این همه، او اذعان دارد که سازمان محیط زیست در تحلیل نهایی ضعیف‌تر از آن است که بتواند روند ایجاد سد را مختل کند: « البته متولی جنگل، سازمان جنگل‌ها و مراتع است، بنابراین می‌توانند این ایراد قانونی را به ما بگیرند که این مساله به شما چه ربطی دارد، وقتی متولی آن این پروژه را پذیرفته است.»

فعالان و هواداران محیط زیست نیز در بیانیه خود با نگرانی این نکته را یادآور می‌شوند که حفظ محیط زیست دغدغه اصلی زمامداران نیست و ایجاد سدی مانند شفارود بعضا بدون مجوز هم به جریان می‌افتد: «سد شفارود فاقد تأییدیه‌ی ارزیابیِ ‌محیطی زیستی، یعنی ابتدایی‌ترین مجوز برای شروعِ کار، است؛ تأییدیه‌ای که پیشینه‌ی ساخت طرح‌های توسعه‌ای ناپایدار گواه‌اند که گرفتنش چندان سخت نیست و حتا داشتنش هم مجوزی برای اجرای چنین طرح ویران‌گری نمی‌تواند باشد.»