در مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران احتمال تشدید تحریم‌ها علیه این کشور رو به افزایش است. روز پنجشنبه (۲۸ ژانویه / ۸ بهمن) به وقت محلی، سنای آمریکا به لایحه‌ای رأی داد که بر اساس آن، شرکت‌های آمریکایی که بنزین و سایر مشتقات نفتی به ایران صادر یا از چنین صادراتی حمایت ‌کنند، مشمول مجازات خواهند شد. ماه دسامبر گذشته لایحه مشابه‌ای نیز به تصویب مجلس نمایندگان آمریکا رسیده بود. حال باید هر دو لایحه به صورت متنی واحد و هماهنگ درآید و برای امضا به باراک اوباما تسلیم شود.

تصویب تحریم‌ها در سنا یک روز پس از سخنرانی سالانه باراک اوباما در برابر دو مجلس کنگره انجام شد. اوباما در سخنرانی خود به نتیجه‌بخش بودن تلاش‌های دیپلماتیک دولتش اشاره کرد. او گفت: «این تلاش‌ها دست ما را در برخورد با ایران و کره شمالی که توافق‌های بین‌المللی را زیر پا گذاشته و در پی جنگ‌افزار هسته‌ای هستند تقویت کرده است.» اوباما افزود که جامعه‌ی جهانی اینک متحدتر و جمهوری اسلامی ایران منزوی‌تر شده است. به عقیده‌ی وی، با ادامه ی بی اعتنایی رهبران ایران به تعهداتشان نباید دیگر در باره‌ی عواقب این رویکرد تردیدی وجود داشته باشد.

نیاز به بنزین، پاشنه آشیل ایران؟

هدف از تشدید تحریم‌ها علیه ایران، وادارکردن این کشور به تغییر رویه در برنامه‌ هسته‌ای خود است. آمریکا جمهوری اسلامی را متهم می‌کند که تحت پوشش استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی، مخفیانه دست‌اندرکار ساخت سلاح‌های هسته‌ای است. ایران این اتهام را رد می‌کند و برنامه هسته‌ای خود را صرفاَ دارای مقاصد صلح‌آمیز می‌داند.

ایران روزانه حدوداَ به ۷۰ میلیون لیتر بنزین نیاز دارد که ۳۰ میلیون لیتر آن را وارد می‌کند. تلاش‌های دو سه سال اخیر برای کاهش مصرف بنزین یا تأمین همه‌ی نیازها در پالایشگاه‌های داخلی همچنان به نتیجه معینی نرسیده است. آمریکا امیدوار است که قطع صدور بنزین به ایران رهبری این کشور را با مشکلات متعددی روبرو کند، این در حالی است که برخی کارشناسان تأثیر کمبود بنزین بر زندگی مردم عادی را نیز فاحش و نسبتاَ فلج‌کننده می‌دانند. در خود آمریکا نیز تشدید تحریم‌ها علیه ایران همه‌جا با واکنش مثبت روبرو نشده است. اخیراَ ۹ سازمان، از جمله اتاق بازرگانی، انجمن ملی تولیدكنندگان و نیز شورای تجارت خارجی آمریكا با ارسال نامه ای به كاخ سفید، درباره پیامدهای تحریم‌های یكجانبه ابراز نگرانی كرده‌اند. به باور این نهادها، تحریم های پیشنهاد شده اختلاف‌های اقتصادی، دیپلماتیك و حقوقی با كشورهای متحد آمریكا بوجود خواهد آورد و می‌تواند اقدام مشترك علیه ایران را دشوار كند.

حرکت همزمان اروپا به سوی اعمال تحریم

روز ۲۱ ژانویه دیدار کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، از واشنگتن مناسبتی شد که این اتحادیه و آمریکا مجدداَ بر عزم جامعه‌ی جهانی برای اعمال فشار بر ایران تآکید کنند. اشتون ضمن اشاره به آمادگی اروپا و آمریکا برای اعمال تحریم‌های جدید، گفت که دیالوگ با تهران گزینه مقدم است، اما ۶ سال مذاکره سلف او، خاویار سولانا، با مقامات ایران هیچ نتیجه‌ای به بار نیاورده است. اشتون افزود: «حال باید سبک و سنگین کنیم که چه کار دیگری می‌توان کرد، ما برای بررسی و پیامدهای اقدامات جدید آماده‌ایم.»

در روزهای گذشته دولت آلمان نیز تأکید بیشتری بر عزم خود و سایر کشورهای اروپایی در تشدید تحریم‌ها علیه ایران گذاشته است. روز سه شنبه (۲۷ ژانویه / ۷ بهمن) آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، گفت که ماه فوریه زمان حساسی برای جامعه بین‌المللی خواهد بود تا در مورد تحریم‌های جدید علیه ایران تصمیم‌گیری کند.

مرکل که در برلین و پس از گفتگو با شیمون پرز، رئیس جمهوری اسرائیل، سخن می گفت، یادآور شد که ماه آینده میلادی، هنگامی که فرانسه ریاست دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل به فرانسه واگذار شود، مسئله تحریم‌ها در دستور کار قرار خواهد گرفت.

مرکل همچنین گفت‌، اگر روسیه و چین به عنوان اعضای شورای امنیت همراهی نکنند، «یک گروه از کشورهای هم نظر» می‌توانند تحریم‌هایی را علیه جمهوری اسلامی ایران بکار بندند. تقریباَ همزمان با اظهارات مرکل، یک شرکت آلمانی از توقف همکاری خود با ایران در نوسازی و تکمیل ترمینال بندرعباس خبر داد و شرکت معروف زیمنس هم اعلام کرد که با ایران قرارداد جدیدی امضا نخواهد کرد. با این همه، برخی منابع خبری و سیاسی اسرائیل تأکید دارند که اروپا همچنان در تحریم‌ها علیه ایران قاطعیت ندارد و به منافع اقتصادی خود بیش از خطر دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای اهمیت می‌دهد.

در این میان، دولت چین بار دیگر خواهان آن شده است که تلاش‌ها برای گفتگو با تهران، بر سر برنامه‌ی هسته‌ای مناقشه‌برانگیز جمهوری اسلامی از سر گرفته شود. يانگ جيه‌چی، وزير امور خارجه چين، در حاشيه كنفرانس افغانستان در لندن، در واكنش به سخنان وزير امور خارجه آمريكا مبنی بر لزوم تلاش برای اعمال دور جديد تحريم‌ها عليه ايران، خواستار ادامه گفت‌وگو برای حل‌‌و فصل مسئله هسته‌ای اين كشور شد.

وی در پاسخ به پرسشی درباره اين‌كه آيا در حاشيه نشست افغانستان در باره اعمال تحريم‌های جديد عليه ايران رايزنی شده است، گفت: «معتقديم كه بايد تمركز خود را روی از سرگيری گفت‌وگوها قرار دهيم.»

FW/KG