احتمال تحریم فروش بنزین به ایران هر روز افزایش می‌یابد. تامین‌کنندگان اصلی بنزین وارداتی ایران، از جمله کمپانی فرانسوی توتال اعلام کرده‌اند در صورتی که امریکا تحریم‌های تازه‌ای علیه جمهوری اسلامی اعمال کند، آنها نیز صدور بنزین به این کشور را قطع خواهند کرد. علی اکبر صالحی، معاون محمود احمدی‌نژاد و رئیس سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگویی که روز سه شنبه، ۱۴ اردیبهشت منتشر شد ادعا می‌کند، دولت تدبیرهای لازم برای مقابله با تحریم فروش بنزین به ایران را اندیشیده و از این بابت نگرانی وجود ندارد. او در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر از برنامه‌های آینده برای گسترش صنایع نفت و افزایش تولید بنزین سخن گفت، اما اشاره روشنی به "تمهیدات ویژه"‌ای که قرار است در کوتاه مدت مشکل کمبود بنزین را برطرف کند نکرد.

شعار خودکفایی، واقعیت نیاز به واردات

رئیس سازمان انرژی اتمی می‌گوید «ایران در حال حاضر به سمت خودکفایی و خوداتکایی پیش می‌رود. البته هیچ کشوری بی‌نیاز از کشورهای دیگر نیست.» در سال ۸۸ میانیگن مصرف روزانه بنزین در ایران نزذیک به ۶۷ میلیون لیتر در روز بوده است. نورالدین شهنازی‌زاده معاون وزیر نفت چهارم اردیبهشت گفت، کل بنزینی که سال گذشته در ۹ پالایشگاه کشور تولید شده روزانه اندکی بیش از ۴۵ میلیون لیتر بوده. به این ترتیب ایران در سال گذشته نیاز به وارد کردن حدود ۲۲ میلیون لیتر بنزین در روز داشته است.

در سال ۸۸ بخش عمده صادرات بنزین به ایران توسط کمپانی توتال و دو شرکت کویتی و مالزیایی انجام شده است. شواهد نشان می‌دهد در صورت جدی شدن تحریم‌های تازه این دو شرکت نیز سیاستی مانند توتال اتخاذ می‌کنند. بخش دیگری از بنزین ایران از کشورهایی چون روسیه، هند و ونزوئلا تامین می‌شود. کنسرن روسی "لوک اویل" یک ماه پیش انصراف خود را از ادامه‌ی صادرات بنزین به ایران اعلام کرد.

صنایع نفتی با تکنولوژی چینی

راه‌هایی که جمهوری اسلامی برای مقابله با تحریم احتمالی بنزین پیش رو دارد چندان متنوع و کارآمد به نظر نمی‌رسند. خرید از طریق واسطه‌ها یکی از این راه‌هاست که چندان مطمئن نیست و در هر حال هزینه‌ی بیشتری در بردارد. خریدهای جزیی از شرکت‌های کوچک‌تر نیز تقریبا با همین مشکلات روبروست. افزایش تولید داخلی ظاهرا یکی از بهترین تدبیرها به نظر می‌رسد اما تهران در این زمینه نیز بر خلاف ادعای مسئولان مشکلات فراوانی دارد.

افزایش سطح تولید پالایشگاه‌های موجود و ساختن پالایشگاه‌های جدید محتاج سرمایه‌گذاری‌های کلان و تجهیزات و دانش پیشرفته‌ای است که هیچ یک به اندازه کافی در ایران وجود ندارد. جمهوری اسلامی با رویگردانی کشورهای غربی از سرمایه‌گذاری و همکاری در صنایع نفت و گاز اکنون بیشترین امید خود را به چین بسته‌. برخی از صاحب‌نظران معتقدند تکنولوژی چینی در این صنایع آنچنان که باید پیشرفته نیست. علی اکبر صالحی، معاون محمود احمدی‌نژاد، می‌گوید «در شرایط فعلی تکنولوژی‌ها در جهان در حال همگون شدن است و مانند قدیم نیست که خیلی متفاوت باشند.» او می‌افزاید به همین دلیل «بابت تکنولوژی شرکت‌های چینی در پروژه‌های صنعت نفت نگرانی نداریم.»

مشکلات امروز، برنامه‌های پس فرد

ا

شرکت‌های فراوانی از چین برای همکاری در پروژه‌های مختلفی نفت و گاز با ایران قرار داد بسته‌اند یا مشغول مذاکره هستند. این پروژه‌ها مهمترین میدان‌های صنایع نفت ایران را، از پارس جنوبی و شمالی تا میدان آزادگان و مسجد سلیمان، دربرمی‌گیرد. اگر آنگونه که رئیس سازمان انرژی اتمی می‌گوید در مورد تکنولوژی چینی‌ها جای نگرانی وجود نداشته باشد، در مورد نقش این برنامه‌ها در رفع نیازهای عاجل ایران تردیدهای جدی وجود دارد.

بسیاری از این پروژه‌ها تازه در مرحله‌ی بررسی و پژوهش قرار دارند و سال‌ها زمان لازم است تا به مرحله تولید برسند. افزایش تولید داخلی نیز بدون تجهیز و به روز کردن پالایشگاه‌های موجود، تنها با جابه‌جایی‌هایی در روند کار صنایع نفتی میسر است. این اقدام که به ضرر کاهش تولید در بخش‌های دیگر خواهد بود نیز تنها بخش بسیار کوچکی از نیاز روزانه را تامین خواهد کرد. شواهد گویای آن است که اگر تحریم‌ها در هفته‌ها و ماه‌های آینده اعمال شوند، جمهوری اسلامی با دردسرهای جدی روبرو خواهد شد.

اعتراف به تاثیر منفی تحریم‌ها

معاون وزیر نفت هفته‌ی گذشته میزان مصرف روزانه بنزین در سال جاری را ۶۸ میلیون لیتر برآورد کرد. این در حالی است که مطابق برآوردهای رسمی میزان تولید با امکانات فعلی از ۴۶ میلیون لیتر در روز تجاوز نخواهد کرد. به گزارش اکو نیوز نورالدین شهنازی‌زاده ابراز امیدواری می‌کند «با اجرای طرح بنزین سازی پالایشگاه‌های آبادان و تهران ظرفیت تولید بنزین در کشور تا پایان امسال چهار و شش دهم میلیون لیتر در روز افزایش خواهد یافت.» اگر بنزین ساز کردن دو پالایشگاه یاد شده نیز مطابق برنامه انجام شود، همچنان واردات حدود ۱۸ میلیون لیتر بنزین در روز مشکلی پیش روی مسئولان خواهد بود.

محمود احمدی‌نژاد بارها ادعا کرده تحریم تنها باعث افزایش توان کشور و بهبود وضعیت تولید داخلی می‌شود. به رغم این ادعا ایران در سال‌های اخیر بخش بزرگی از تلاش خود را صرف جابه‌جایی سرمایه‌گذاران خارجی و تکنولوژی و کالاهای اروپایی با چینی کرده است. شاید به همین علت باشد که رئیس سازمان انرژی اتمی اعتراف می‌کند «در شرایط تحریم سرعت انجام کارها کمی کندتر می‌شود.»

BK/BM