در پی هشدار هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه آمریکا در مورد فعالیت­های هسته­ای جمهوری اسلامی، تردیدهای اصولگرایان در مورد تغییر در سیاست خارجی دولت جدید ایالات متحده افزایش می­یابد. برخی از اصولگرایان محتوای تغییرات را ناروشن عنوان می­کنند، برخی دیگر منکر امکان تغییر هستند. به این ترتیب در میان سران و چهره­های پرنفوذ این جناح، مواضع متناقضی در مورد امکان گفتگوی مستقیم با آمریکا وجود دارد.

پس از اعلام نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، رئیس دولت نهم، محمود احمدی­نژاد در اقدامی که در سی سال گذشته سابقه نداشت، با صدور پیامی پیروزی باراک اوباما را به او تبریک گفت. ناظران این پیام را نشانه‌ای از خوش­بینی تهران نسبت به ایجاد تغییر در سیاست خارجی واشنگتن ارزیابی کرده­اند.

در انتظار پاسخ اوباما

روزنامه‌ی انگلیسی گاردین دهم بهمن ماه خبر داد باراک اوباما و وزیر امور خارجه­اش هیلاری کلینتون مشغول تهیه پاسخی به پیام رئیس جمهور ایران هستند که احتمالا به صورت نامه­ای سرگشاده خطاب به مردم ایران تنظیم می­شود. رابرت گیبس، سخنگوی کاخ سفید بلافاصله این خبر را تکذیب کرد. یک روز پس از مراسم ادای سوگند اوباما خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی از قول علیرضا داوری، کارشناس مسائل بین­الملل نوشت اوباما باید با پاسخ دادن به پیام احمدی­نژاد گام اول را برای ایجاد تغییر در روابط دو کشور بردارد.

هنوز ناامید نشدیم

علی لاریجانی رئیس مجلس هشتم چهاردهم بهمن ماه در یک نشست خبری گفت، به نظر ما اوباما می­تواند مسیر سیاست آمریکا در قبال ایران را اصلاح کند. او نیز توصیه می­کند واشنگتن به جای تعارفات رسانه­ای گام­های اول را بردارد. در روزهای گذشته خبرهایی نیز در مورد مذاکرات پنهانی مشاور ارشد رئیس جمهور، مجتبی ثمره­هاشمی و وزیر دفاع سابق آمریکا، ویلیام پری، منتشر شد که از سوی این مقام ایرانی انکار شده است. سایت خبری آفتاب عصر سه شنبه، ۱۵ بهمن، از قول ثمره­هاشمی نوشت «ناگفته نماند که بارها مسولان اعلام کرده‌اند اگر عدالت، به رسمیت شناختن حقوق ملت ایران و احترام متقابل از طرف آمریکایی مد نظر قرار گیرد، چه بسا امکان مذاکره هم فراهم شود.» منوچهر متکی وزیر امور خارجه دولت نهم گفته است اگر اوباما در وعده­های خود صادق باشد، ما آماده­ی واکنش مثبت هستیم. علی لاریجانی نیز می­گوید گرچه از اقدامات اوباما راضی نیست، ولی هنوز از او قطع امید نکرده است.

انتقاد از خوش­بینی­ها

برخی از اصولگرایان دولت و مجلس اصولگرا را به خوش­بینی نسبت به تغییر جدی سیاست دولت جدید آمریکا در برابر ایران متهم می­کنند. آیت­الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، پنجشنبه­ی گذشته به کسانی که «درصدد برقراری مجدد رابطه با آمریکا هستند» هشدار داد زحمت و دردسر درست نکنند و مردم را نرنجانند. روزنامه‌ی کیهان در سرمقاله‌ی امروز خود، چهارشنبه ۱۶ بهمن، می­نویسد تا جایی که به رابطه با ایران مربوط می­شود سیاستهای واشنگتن تغییری اساسی نکرده و فقط «روش­های خصومت در حال پیچیده شدن است.»

به نوشته­ی کیهان «هرگونه گفت و گو با امریکا برای هر دولتی در داخل ایران خصوصا یک دولت اصولگرا قطعا مضر است.» در این سرمقاله آمده «تحلیل امریکایی­ها این است که پیشنهاد گفت و گو با ایران و احیانا نشستن پای میز مذاکره به نفع محمود احمدی­نژاد تمام خواهد شد، پس بهتراست تا زمان مشخص شدن نتیجه انتخابات ایران به "فعالیت­های محرمانه" روی بیاورند و فاز آشکار پیشنهاد را بگذارند برای بعد از انتخابات.»

تردیدها مانع مذاکره نیست

بعضی از تحلیگران می­گویند با توجه به مخالفت­های صریح بسیاری از اصولگرایان، اگر مذاکره‌ی مستقیم با آمریکا در دولت محمود احمدی­نژاد به نتیجه نرسد، در صورت پیروزی یک دولت اصلاح­طلب این کار دشوارتر خواهد شد. گرچه آمریکاییان بارها یکی از موانع گفتگو با جمهوری اسلامی را تعدد مراکز تصمیم­گیری در تهران و مشکل شناسایی طرف گفتگو عنوان کرده­اند. کیهان در سرمقاله­ی یاد شده با اشاره به این که «امریکایی­ها هنوز نمی­گویند دقیقا چه کار می­خواهند بکنند» تاکید دارد «مهم­ترین مانع بر سر راه تدوین دقیق نقشه راه تحولات آینده این است که در امریکا هیچ کس نمی­داند در ایران چه می­گذرد و برخورد ایران با بازی­های آنها چگونه خواهد بود.»

دولت جدید آمریکا در روزهای گذشته با پافشاری بر الزام تهران به اجرای قطعنامه­های شورای امنیت کوشید مرزهای سیاست خارجی خود را ترسیم کند. شورای امنیت خواهان تعلیق فعالیتهای مربوط به غنی­سازی اورانیوم است و جمهوری اسلامی از پذیرش آن سرباز می­زند. ناظران معتقدند با توجه به ساختار سیاسی حکومت جمهوری اسلامی و تجربه­های گذشته، اگر تصمیم­گیرندگان اصلی سیاست­های کلان، راه مذاکره‌ی مستقیم با آمریکا را انتخاب کنند، تردیدهای موجود در میان اصولگرایان مانع اجرای آن نخواهد بود. برخی از مفسران آمریکایی، ظاهرا با توجه به نقش رهبر جمهوری اسلامی در اتخاذ چنین تصمیم­هایی اعتقاد دارند گام نخست اوباما باید نوشتن نامه­ای خطاب به آیت­الله خامنه­ای باشد که در آن اطمینان دهد درصدد تغییر رژیم در تهران نیست.