در ارتباط با نگرانی‌های جامعه جهانی در مورد امکان تولید بمب اتمی در جمهوری اسلامی همه نگاه‌ها متوجه مذاکرات احیای توافق هسته‌ای در وین است.

یک موسسه تحقیقاتی آمریکایی به بررسی میزان به‌روز بودن و کارآمدی سازوکارهایی پرداخته که مطابق توافق هسته‌ای میان جمهوری اسلامی و شش قدرت جهانی قرار است از طریق آن فعالیت‌های هسته‌ای ایران راستی‌آزمایی و بر آن نظارت شود.

به نوشته روزنامه "فرانکفورتر روندشاو" نتیجه پژوهش‌های این موسسه که چهارشنبه ۲۷ مه (ششم خرداد) منتشر شد نشان می‌دهد که مکانیسم‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شاخص‌های آن "به گونه خطرناکی قدیمی" است.

معیارهای دوران جنگ دوم جهانی

بر پایه این پژوهش شاخص‌های تعیین شده در آژانس برای سنجش احتمال دست‌یابی جمهوری اسلامی به بمب اتمی بر اساس معیارهایی تنظیم شده که متعلق به دوران جنگ جهانی دوم هستند.

به عبارت دیگر سازوکارهای پیش‌بینی شده در توافق هسته‌ای که تیرماه ۹۴ (ژوئیه ۲۰۱۵) میان نمایندگان جمهوری اسلامی و کشورهای موسوم به ۱+۵ امضاء و چند ماه بعد در قالب برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) اجرایی شد، برای جلوگیری از دست‌یابی تهران به بمب اتمی کارآیی لازم را ندارند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

نتیجه عملی این ارزیابی این خواهد بود که احیای توافق هسته‌ای به شکل قدیمی نمی‌تواند نگرانی‌های بین‌المللی درباره برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی را به گونه‌ای باورپذیر و موثر بر طرف کند.

کارشناسان موسسه تحقیقات منع گسترش سلاح‌های اتمی در پژوهش‌های دو ساله خود با اتکا به محاسبه‌ها و شبیه‌سازی‌ها نتیجه گرفته‌اند که شاخص‌های تعیین شده درباره فعالیت نیروگاه‌های اتمی بسیار بالاتر از آن هستند که از طریق آنها بتوان به موقع سوء استفاده از مواد به دست آمده در تولید انرژی اتمی برای اهداف نظامی را تشخیص داد.

امکان تولید بمب اتمی با محدودیت‌های کنونی آژانس

پژوهشگران نتیجه گرفته‌اند با میزان بسیار کمتری از حد مجاز ذخیره پلوتونیوم و اورانیوم غنی‌شده در ملاک‌های کنونی آژانس، امکان تولید بمب‌هایی وجود دارد که می‌توانند جان صدها هزار نفر در شهرهای مختلف خاورمیانه را بگیرند.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۱۹۵۷ میلادی (۱۳۳۶) تاسیس شد و ظاهرا شاخص‌های تعیین شده این نهاد برای قابلیت تولید بمب اتمی به همان زمان بازمی‌گردد.

در شاخص‌ها و معیارهای آژانس ۲۵ کیلو پلوتونیوم و هشت کیلو اورانیوم غنی‌شده میزان به اصطلاح "قابل توجه" مواد لازم برای حرکت به سمت تولید بمب اتمی تعیین شده است.

پژوهشگران موسسه آمریکایی معتقدند با فناوری‌های نوینی که به مراتب از تکنولوژی‌های دوران جنگ جهانی دوم پیشرفته‌تر هستند، در اختیار داشتن سه کیلو پلوتونیوم و بین دو و نیم تا هشت کیلو اورانیوم غنی‌شده یک "خطر بزرگ" تلقی می‌شود.

هنری سوکولسکی، Henry Sokolsky مدیر این موسسه به شبکه الجزیره می‌گوید در گزارش پژوهشگران مسئله بر سر جزئیاتی است که طرف‌های مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی بهتر است آنها را دقیق‌تر نگاه کنند.

او می‌گوید در این زمینه توجه به مقدار موادی که برای ساخت بمب اتمی کافی است و این مسئله که آیا سازوکارهای نظارتی پیش‌بینی شده در توافق هسته‌ای اماکن شناسایی به موقع ناپدید شدن این مواد را می‌دهد یا خیر اهمیت زیادی دارد. سوکولسکی معتقد است آژانس باید بازدیدهای خود از تاسیسات هسته‌ای ایران را افزایش دهد.

جمهوری اسلامی با امضای توافق هسته‌ای از جمله متعهد شده غنی‌سازی اورانیوم را زیر چهار درصد انجام دهد و میزان ذخایر اورانیوم غنی شده خود را زیر ۳۰۰ کیلوگرم نگه دارد.

غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم مقدمه تولید بمب؟

ایران از اردیبهشت سال ۹۸ و در نخستین سال روز خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در پنج مرحله اجرای تعهدات برجامی خود را کاهش داد و این روند همچنین ادامه دارد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در یکی از تازه‌ترین گزارش‌های خود اعلام کرد که ذخیره اورانیوم غنی شده ایران به ۱۴ برابر حد مجاز رسیده است.

ایران همچنین غنی‌سازی اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد افزایش داده است. رافائل گروسی مدیرکل آژانس چند روز پیش این اقدام را نگران‌کننده خواند و هشدار داد که فقط کشورهایی که قصد تولید بمب اتمی دارند اقدام به غنی‌سازی اورانیوم در این سطح می‌کنند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پاسخ به پرسش شبکه الجزیره درباره شاخص‌های این نهاد می‌گوید با وجود به‌روز نشدن این شاخص‌ها، تدابیر احتیاطی آژانس این امکان را فراهم می‌کنند که جا به جایی مقدار اندکی از مواد هسته‌ای هم به موقع شناسایی شود.

بنابر گزارش‌ها مذاکرات وین برای احیای توافق هسته‌ای وارد فاز نهایی شده است. آمریکا برای نخستین بار پس از خروج از برجام به طور غیرمستقیم در این مذاکرات مشارکت دارد.

جمهوری اسلامی می‌گوید به شرطی حاضر به بازگشت به تعهدات برجامی است که تمام تحریم‌های هسته‌ای آمریکا برداشته شود. آمریکا و سه کشور اروپایی طرف توافق معتقدند باید در آن تغییراتی ایجاد شود تا اطمینان از عدم حرکت ایران به سمت تولید بمب اتمی افزایش یابد.

ایران تا به حال با هر گونه تغییر در متن برجام مخالفت کرده و هنوز مشخص نیست که تا چه میزان آمادگی دارد از این موضع عقب‌نشینی کند. وندی شرمن، معاون وزیر خارجه آمریکا چندی پیش گفته بود شرایط تغییر کرده و برای احیای برجام نیاز به یک توافق جدید است.