تردید درباره کشف نفت و گاز ایران در دریای خزر
۱۳۹۱ اردیبهشت ۲۶, سه‌شنبه
پانا، پایگاه اطلاع رسانی نفت و انرژی ایران از قول مقام‌های جمهوری اسلامی نوشته است که سکوی شناور ایران در خزر پس از ناموفق بودن در عملیات ۷ حلقه چاه اکتشافی در آب‌های عمیق، اکنون در اکتشاف هشتمین حلقه چاه به یک میدان عظیم گازی رسیده است. این چاه کشف شده گازی در بلوک ۶ اکتشافی قرار دارد و گفته می‌شود علاوه بر گاز بین ۸ تا ۱۰ میلیارد بشکه ذخایر نفت نیز دارد.
رستم قاسمی، وزیر نفت ایران پیش از این (۲۰ آذر سال۱۳۹۰) در یک نشست خبری، از کشف میدان گازی در دریای خزر با تخمین بیش از «۵۰ تریلیون فوت مكعب ذخیره گاز» خبر داده بود. وی در آن‌زمان تائید کرد که این میدان گازی در «انتهای آب‌های مرزی ایران و در عمق ۷۰۰ متری دریای خزر» قرار دارد. وزیر نفت ایران همچنین گفته بود که «این میدان گازی مشترک نیست و حجم مخزن آن ۱۰ برابر حجم میدان شاه دنیز در جمهوری آذربایجان» است.
کشف نفت و گاز خزر در صدمین سفر استانی رئیس جمهور
ایران از یک سو به دلیل تحریم‌ها و از سوی دیگرعمق زیاد آب سواحل خود در خزر، تاکنون نتوانسته درعرصه‌ی اکتشاف و استخراج نفت و گاز خزر فعالیت چشم‌گیری بکند. سيد محمود محدث، مدير اکتشافات شرکت ملی نفت ايران پیش از این اطلاع داده بود که ايران بيش از ۵۰۰ ميليون دلار برای ساخت و نصب سکوی نيمه شناور نفت در دريای خزر هزينه کرده است.
به نظر می‌رسد اکنون جزئیات بیشتری از فعالیت‌های ایران منتشر می‌شود. میدان جدید که نخستین مشعل ایران بر فراز آن شعله ور شده، به نام میرزا کوچک خان جنگلی، "سردار جنگل" نامگذاری شده است. خبر روشن شدن مشعل چاه نفت با صدمین سفر استانی رئیس جمهور ایران در مشهد مقارن بود. خبرگزاری مهر نوشت، «رئیس جمهور ایران از طریق ویدیو کنفرانس آن را افتتاح می‌کند.»
تردید کارشناس درباره‌ی کشفیات ایران در دریای خزر
علی اصولی، مديرعامل شركت نفت خزر به ايسنا گفت: «مشعل سكوی ايران اميركبير در آب‌های خزر چند روزی روشن شده و كسانی كه باور نمی‌كنند، می‌توانند برای ديدن مشعل روشن سكوی ايران به دريای خزر بيايند».
اما برخی از کارشناسان منطقه از جمله دالغا خاتین‌اوغلو مدیر سرویس اخبار، خبرگزاری "ترند نیوز" که درباره مسائل انرژی نیز تحقیق می‌کند، پیرامون این "کشفیات ایران" تردید نشان می‌دهند.
خاتین اوغلو در این باره به دویچه وله می‌گوید: «سکوی امیرکبیر یک سکوی نیمه شناور هست، معمولا برای اکتشاف ازسکوهای نیمه شناور استفاه می‌شود، اما برای استخراج گاز یا نفت، پایه‌های این سکوها باید ثابت باشند، یعنی پایه‌ها به سطح دریا برسند تا عملیات لوله‌‌گذاری در درون چاه‌ها بتواند انجام بگیرد. این میدان در جایی قرار دارد که فاصله‌ی سطح دریا از کف دریا حدودا ۷۰۰ متر اعلام شده است.»
اطلاعات متناقض
این کارشناس مقیم باکو خاطرنشان می‌کند، سکوی نیمه شناور امیرکبیر به منظور انجام عمليات حفاری اکتشافی نفت و گاز برای برداشت اولين سهم نفتی ايران در دريای خزر طراحی شده است. وی می‌افزاید، فعاليت‌های مهندسی تفصيلی، مهندسی کارگاهی، خريد، تامين تجهيزات و ماشين آلات پيشرفته حفاری و ساخت سکو با تکنولوژی خاص توسط شرکت صدرا، در کارخانه‌ی مجتمع دريای خزر انجام شده است.
شرکت صدرا در سايت رسمی خود درباره‌ی امکانات سکوی نيمه شناور امير‌کبير می‌نويسد: «سکو قادر به حفاری در آب‌های تا عمق ۱۰۰۰ متر می‌باشد». اين درحالی است که طبق گفته‌ی وزير نفت ايران، اين سکو ۲۴۰۰ متر از سطح دريا و ۷۰۰ متر از کف دريا، يک چاه اکتشافی حفر کرده و عملیات حفاری انجام داده است.
به نظر می‌رسد که بیانات وزیر نفت ایران با داده‌های شرکت صدرا تضاد دارد.
«ادعایی که با واقعیت جغرافیایی منطبق نیست»
آقای خاتین اوغلو بر این باور است که در دریای خزر، تقریبا تمامی چاه‌های میادین گازی حداقل تا عمق ۷۰۰۰ متری حفاری شده‌اند و با حفاری ۷۰۰ متری نمی‌توان به گاز رسید.
از سوی دیگر مقام‌های ایران اعلام کردند که این میدان کشف شده، یک میدان نفتی- گازی است. این کارشناس اهل باکو اما این ادعای ایران را هم رد می‌کند و می‌گوید:«تا حالا میدان مشترک نفت و گاز در دریای خزر کشف نشده، این مورد در دنیا هم کم نظیراست. حتی از میادین "آذری- چراغ- گونشلی" نفت و گاز تولید می‌شود، اما گازی که تولید می‌شود از نوع گازهمراه است نه گاز سبک که از میادین مستقل تولید می‌شود. به عبارتی این میدان نمی‌تواند هم ذخایر گازی داشته باشد هم ذخایر مستقل نفتی.»
آقای دالغا خاتین اوغلو نتیجه می‌گیرد که ادعای ایران مبنی بر کشفیات جدید نفت و گاز خزر، با واقعیت‌های فنی و جغرافیایی تطابقی ندارد.
ترکمنستان هم درباره‌ی کشفیات ایران تردید دارد
یک مقام بلندپایه‌ی وزارت نفت و گاز ترکمنستان نیز در گفتگو با دویچه‌وله اظهارات مقام‌های ایران را رد کرد و گفت: «ادعای ایران دروغ است.»
این منبع که نخواست نامش فاش شود، چنین توضیح می‌دهد:«ما در سواحل اوکارم حسن‌قلی، که به لحاظ جغرافیایی در نزدیکی مرزهای ایران هم قرار دارد، برای استخراج نفت مجبور شدیم حداقل تا عمق ۴ هزار متری حفاری کنیم، طرف ایرانی چگونه قادر هست آنهم با سکوی شناور به چنین کشفیاتی برسد. این ادعای ایران با مطالعات و واقعیات زمین‌شناسی منطبق نیست.»
این مقام وزارت نفت و گاز ترکمنستان همچنین ابراز داشت: «ما علنا فاش شدن جزئیات چنین اطلاعات مربوط به حفاری را از دولت ایران درخواست نمی‌کنیم، چنین حقی را هیچ کشور ساحلی ندارد و سیاست‌های ما بر اساس دوستی دو کشور استوارهست. اما در گفتگوهای دو جانبه وزاری نفت به شکل رسمی از طرف ایرانی درباره این "کشفیات" سئوال خواهد شد.»
این مقام ترکمنستانی نتیجه می‌گیرد ایران در عمیق‌ترین نقطه‌ی خزر واقع شده و قادر نیست چنین میدانی را کشف کند و «ادعای این کشور نوعی بازی سیاسی برای خنثی کردن تحریم‌ها است.»
کارشناس ایرانی: کشف ایران دستاورد بزرگی است
اما دکتر بهروز عبدالوند، هماهنگ‌کننده‌ی "مرکز تحقیقات حوزه‌ی خزر در برلین" درباره‌ی اکتشافات جدید نفت و گاز ایران در خزر تردیدی ندارد. وی خاطرنشان می‌کند: «تاکنون هیچ شرکت بزرگ نفت و گاز دنیا سخنان مقام‌های ایرانی را رد نکرده است. از سوی دیگر در نزدیکی میدان کشف شده در ده سال پیش شرکت بی پی BP قصد داشت حفاری بکند و سفره‌های‌های چاه و نفت معمولا به هم وصل هستند. اگر واقعا در سواحل ایران نفت و گازی نباشد پس چرا ایران بیش از یک میلیارد دلار در این جهت سرمایه‌گذاری کرده است.»
این کارشناس نتیجه می‌گیرد که نوعی جنگ روانی در رابطه با مسائل ایران وجود دارد. مهم‌ترین مسئله به نظرعبدالوند وجود نفت یا گاز نیست، بلکه با صرفه بودن اکتشاف و استخراج آن هست.
ارتقاء جایگاه ایران در بازار جهانی گاز
دکتر عبدالوند اشاره می‌کند که اگر ایران مشکلات خود را با غرب بتواند حل کند، کشف چاه نفت و گاز در خزر، جایگاه ایران را در معادلات امنیت انرژی جهان، بخصوص در بازار گازی اروپا تغییر خواهد داد. به نظر این کارشناس ایران به عنوان دومین ذخیره گازی دنیا تنها رقیب روسیه در بازار گازی اروپا به حساب می‌آید.
وی سخنان خود را چنین مدلل می‌کند که فاصله جغرافیایی یامال روسیه تا اروپا ۷ هزار کیلومتراست اما از شمال ایران تا خط لوله‌های اروپا فقط ۲۵۰۰ کیلومتر فاصله است. این کارشناس همچنین بر این باور است، ایران با کشف میدان نفت و گاز در خزر توانست ظرفیت گسترده‌ای برای صادرات گاز خود به اروپا بیابد.
گفته‌های عبدالوند از مرکز تحقیقات حوزه‌ی خزر در برلیندر مقابل نظرهای دالغا خاتین اوغلو کارشناس جمهوری آذربایجان و مقام وزارتخانه نفت و گاز ترکمنستان درباره حفاری و استخراج نفت و گاز در سواحل ایران قرار دارد که ادعای ایران در مورد کشف حوزه‌های جدید نفتی خزر را یک "بازی‌های سیاسی" توصیف کرده‌اند.