روز دوشنبه ۱۲ آوریل، کاخ سفید از توافق میان چین و آمریکا در قبال تحریم ایران خبر داد ولی جزییات این توافق را اعلام نکرد. سخنگوی هیئت همراه چین در نشست واشنگتن نیز در همین روز از اهداف مشترک دو کشور نسبت به ایران گفت. این در حالی بود که خبرگزاری رویترز پیش از این، از مخالفت چین با تحریم صنایع نفت و گاز ایران گزارش داده بود.

فشار مورد نظر آمریکا در دور جدید، تحریم‌های فلج‌کننده و کارساز هستند. روسیه و چین هرچند تاکنون با کلیت تحریم ایران مخالفت نکرده‌اند، اما از تدابیری چون تحریم فروش بنزین، تحریم خرید نفت یا تحریم‌های بانکی استقبال نمی‌کنند. آنها از پیامدهای زیان‌بار این تحریم‌ها برای کل جامعه ایران می‌گویند.

وزارت خارجه چین روز سه‌شنبه ۱۳ آوریل اعلام کرد که این کشور، ادامه رایزنی برای حل مناقشه اتمی را توصیه می‌کند و طرفدار "سیاست دوجانبه" به معنای تشویق و تنبیه در قبال ایران است اما مرور مواضع چین در قبال ایران چیرگی سیاست مداراجویانه آن را نشان می‌دهد. به این قرار آیا ممکن است در صورت پیچیده‌تر شدن پرونده اتمی ایران، موضع چین به سیاست آمریکا و اروپا متمایل شود؟ دکتر سعید محمودی، کارشناس روابط بین‌الملل می‌گوید: « در دنیای سیاست همیشه امکان تغییر موضع هست اما در باره چین باید گفت که این کشور نه تنها در مورد ایران بلکه در مورد سایر مسائل جهانی از موضعی بسیار مستقل و قدرتمند صحبت می‌کند. انتظار نمی‌رود که فشارهای آمریکا روی چین موجب تغییر در مواضع آن نسبت به ایران شود، بلکه هر تغییر در این زمینه، ناشی از تصمیم خود چینی‌ها خواهد بود.»

بازی با کارت چین و روسیه

مواضع چین و روسیه در مناقشه اتمی ایران همواره متمایزتر از سایر قدرت‌ها بوده است. جمهوری اسلامی نیز همواره کوشیده که از کارت این دو کشور در روند مذاکرات یا تهدیدها استفاده کند. دکتر محمودی در توضیح مواضع چین و روسیه می‌گوید: « منافع چین و روسیه در تمام مسائل بین‌المللی به یکدیگر نزدیک‌تر است تا به کشورهای اروپایی یا ژاپن. سیاست این دو کشور نه تنها الان، بلکه در سال‌های گذشته نیز هماهنگ بوده است. همواره اگر یکی از این دو اشاره‌ای به توافق یا پیشنهادی به تحریم کرده، دیگری منتظر مانده تا مطمئن شود. علت هم البته این نیست که دلشان برای ایران سوخته، بلکه این هماهنگی به دلیل منافع شخصی و اقتصادی خودشان است تا صلاحدید کلی دنیا به آن صورتی که آمریکا و اروپا در نظر دارند.»

خوش‌‌شانسی ایران در مناقشه اتمی

به نظر می‌رسد که دستگاه دپیلماسی ایران تابحال به‌خوبی از اختلاف مواضع قدرت‌های بزرگ در مناقشه اتمی بهره برده باشد. دکتر سعید محمودی، این اختلاف‌ها را شانسی بزرگ می‌نامد که جلوی وخیم‌تر شدن پروند هسته‌ای ایران را گرفته‌اند: « با همه انتقادهایی که به ادبیات، زبان دیپلماسی و عملکرد ایران در جهان وارد است، نتیجه مناقشه هسته‌ای بخصوص از اکتبر سال گذشته تاکنون برای ایران توفیق‌آمیز بوده است. علت آن که کار پرونده هسته‌ای ایران در ۴ سال گذشته به جای باریک نکشیده است، تغییراتی بین‌المللی و خارج از اراده جمهوری اسلامی بوده و آنها از این فرصت نهایت بهره را برده‌اند.»

به نظر سعید محمودی، پیش‌بینی دورنمای مناقشه اتمی ایران کاری بس دشوار است. او تاکید می‌کند که هدف نهایی دستگاه سیاسی آمریکا تحت نظر آقای اوباما، پیشبرد مذاکرات دپیلماتیک است و تغییر ادبیات آمریکا در قبال ایران هم ناشی از چنین هدفی است. این کارشناس روابط بین‌الملل می‌گوید جمهوری اسلامی نیز باید متوجه باشد که همیشه شانس نمی‌آورد و زمانی می‌رسد که دیگر عوامل بین‌المللی در مسیر محاسبات آنها عمل نخواهند کرد.

مهیندخت مصباح
تحریریه: فرید وحیدی