وزیر خارجه کانادا توضیحات مسئولان جمهوری اسلامی که علت شلیک دو موشک پدافند سپاه پاسداران به یک هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی اوکراین اینترنشنال را خطای انسانی عنوان می‌کنند، باورناپذیر خواند.

فرانسوا فیلیپ شامپاین، چهارشنبه ۱۶ دسامبر (۲۶ آذر) در گفت‌وگو با شبکه سی‌بی‌سی کانادا تاکید کرد شلیک موشک به این هواپیمای مسافربری پرسش‌های زیادی مطرح کرده و باید اجازه داد تحقیقات ادامه یابند.

۱۸ دی ماه سال گذشته یک هواپیمای مسافربری اوکراینی اندکی پس از برخاستن از فرودگاه تهران هدف دو موشک سامانه دفاعی نیروی هوافضای سپاه پاسداران قرار گرفت و سرنگون شد. در این حادثه تمام ۱۷۶ سرنشین هواپیما جان خود را از دست دادند.

مسئولان جمهوری اسلامی با وجود شواهد و گزارش‌هایی که اصابت موشک به این هواپیما را علت سقوط آن عنوان می‌کردند و با وجود آگاهی دقیق از علت وقوع حادثه، این گزارش‌ها را به شدت تکذیب می‌کردند و به ارائه اطلاعات خلاف واقع می‌پرداختند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، با تاخیر سه روزه در یک گفت‌وگوی تلویزیونی علت این فاجعه را خطای انسانی عنوان کرد و گفت مامور سامانه پدافند هوایی سپاه، هواپیمای مسافربری اوکراینی را "اشتباها موشک کروز تشخیص داده" و به سمت آن شلیک کرده است.

اندکی پیش از اظهارات فرانسوا فیلیپ شامپاین، رالف گودیل، مشاور ویژه جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا با ارائه یک گزارش ۷۹ صفحه‌ای از نتیجه تحقیقات گروهی مستقل، جمهوری اسلامی را متهم کرد که هنوز به بسیاری از پرسش‌های کلیدی پاسخ نداده است.

هواپیمای مسافربری به عنوان سپر انسانی؟

سرنگونی هواپیمای اوکراینی چند ساعت پس از عملیات تلافی‌جویانه سپاه پاسداران و شلیک چند موشک به پایگاه مورد استفاده نیروهای آمریکایی و متحدانش در عراق صورت گرفت. این اقدام به تلافی کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده وقت نیروی قدس سپاه در حمله پهپادهای آمریکایی نزدیک فرودگاه بغداد رخ داد.

در شب حادثه، سپاه پاسداران به خاطر نگرانی از واکنش نظامی آمریکا به حال آماده باش کامل درآمده بود و سامانه‌های دفاع موشکی در برخی نقاط از جمله اطراف تهران تقویت شده بودند اما پرواز هواپیماهای مسافربری به طور عادی ادامه داشت.

برخی منتقدان، جمهوری اسلامی را متهم می‌کنند که از هواپیماهای غیرنظامی به عنوان سپر انسانی برای جلوگیری از حمله‌های احتمالی آمریکا سوء استفاده کرده است.

در گزارشی که رالف گودیل ارائه کرد از جمهوری اسلامی سوال شده که چرا آسمان ایران در شرایط جنگی همچنان باز مانده و چگونه سیستم رادار این کشور هواپیمای مسافربری را تهدید تلقی کرده است.

تنظیم‌کنندگان این گزارش نسبت به جدیت ایران در پیگیری تحقیقات و روشن کردن ابهام‌ها ابراز ناامیدی کرده‌اند. مشاور نخست‌وزیر کانادا و مسئول کمک به بازماندگان هواپیمای سرنگون شده اوکراینی می‌گوید به خاطر نقش داشتن نیروهای نظامی ایران در این حادثه، این کشور نباید مسئول تحقیق درباره این حادثه باشد.

جاستین ترودو  در یک پیام توئیتری قربانیان هواپیمای سرنگون شده اوکراینی را انسان‌های بی‌گناهی خواند که عزیزانشان به "شفافیت، عدالت و مسئولیت‌پذیری عاملان" این حادثه نیاز دارند. او وعده داد که دولت کانادا به همکاری‌های خود برای تحقق خواسته بازماندگان ادامه خواهد داد.

یکی از پرسش‌های بی‌پاسخ مانده، معرفی فردی یا افرادی در سپاه است که فرمان شلیک موشک را صادر کرده‌اند. مسئولان جمهوری اسلامی پیش از این از بازداشت شش نفر در ارتباط با پرونده سرنگونی هواپیمای اوکراینی خبر دادند اما به هویت و سمت آنها اشاره‌ای نکرده‌اند.

رسیدگی به این پرونده به دادسرای نظامی تهران محول شده است. غلامعباس ترکی، دادستان نظامی‌ استان تهران ۲۴ شهریور گفت که از این افراد سه نفر همچنان بازداشت هستند.

مطابق گزارش‌ها شماری از بازماندگان قربانیان هواپیمای سرنگون شده اوکراینی روز دوشنبه ۲۴ آذر در دادسرای نظامی تهران حضور یافتند و به عدم برخورد با مسئولان این حادثه به شدت اعتراض کردند.

جنایتکار خواندن ظریف و حاجی‌زاده

پدر مریم ملک، یکی از قربانیان سقوط هواپیمای اوکراینی در دادسرای نظامی به صراحت امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده هوافضای سپاه و محمد جواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی را "جنایتکار" خواند و خواستار محاکمه کسانی شد که در شلیک به هواپیمای مسافربری دست و نقش داشته‌اند.

ظریف به خاطر مذاکرات مکرر و بی‌حاصل با همتای اوکراینی خود بارها مورد انتقاد قرار گرفته است. حامد اسماعیلیون، سخنگوی خانواده جان باختگان پرواز ۷۵۲ هفتم اردیبهشت در یک پیام توئیتری در واکنش به یکی از این گفت‌وگوها از ظریف به شدت انتقاد کرد.

یکی از اعتراض‌های بازماندگان قربانیان ساقط کردن هواپیما، مشارکت ندادن آنها در جریان تحقیقات این پرونده و ادامه پنهان‌کاری مسئولان در مورد بسیاری از مسائل است.

از اظهارات آقای ملک دو فیلم کوتاه در فضای مجازی منتشر شده است. او در بخشی از سخنانش از مسئولان انتقاد کرده که چرا "قائل نیستید ما به عنوان اولیا دم، به عنوان جگرسوخته‌ها به عنوان کسانی که عملا مرده‌های متحرک هستیم در تحقیق و روشن شدن حقایق مشارکت کنیم".

انتقاد از سپردن تحقیق به "جنایتکاران"

او با "جنایتکار" خواندن کسانی مانند حاجی‌زاده که در تحقیقات دخالت دارند گفت: «یک مشت آدم جنایتکار چطوری ممکن است در تحقیقات شرکت داشته باشند، چاقو چه جوری ممکن است دسته خودش را ببرد. آیا این امکان‌پذیر است؟ فرمانده هوافضایی که خودش تا مفرق دستش به خون فرزندان ما آلوده است آیا اجازه می‌دهد که تحقیق به درستی انجام شود.»

پیش از این کانادا و اوکراین بارها از جمهوری اسلامی به خاطر تعلل در انجام تحقیقات و عدم پاسخ‌گویی به پرسش‌های مهم درباره این پرونده به شدت انتقاد کرده‌اند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

یک دفتر حقوقی مستقر در واشنگتن ۲۵ مهر ماه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که به وکالت از طرف تعدادی از بستگان قربانیان پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین که تابعیت آمریکایی داشتند شکایتی علیه حکومت جمهوری اسلامی به رهبری علی خامنه‌ای و سپاه پاسداران به فرماندهی حسین سلامی ثبت کرده است.

بهمن ماه سال پیش هم یک تیم حقوقی در کانادا از جانب شماری از بازماندگان قربانیان این حادثه شکایتی به دادگاه ارائه کردند و خواستار دریافت یک و نیم میلیارد دلار کانادا (معادل حدود ۱/۱ میلیارد دلار آمریکا) غرامت شدند.

بسیاری از بازماندگان قربانیان بارها گفته‌اند، برای آنها شفاف‌سازی درباره جزئیات چگونگی هدف قرار گرفتن این هواپیما و معرفی و مجازات مسئولان این فاجعه بیشتر از دریافت غرامت اهمیت دارد.