نزدیکی مواضع ترکمنستان به آمریکا

ترکمنستان تنها کشور آسیای مرکزی است که با ایران مرز زمینی و آبی دارد. قطع صدور گاز ترکمنستان به ایران، زندانی شدن برخی از رانندگان ایرانی در این کشور و اختلاف بر سر تقسیم بخش جنوبی دریای خزر، سبب شده که مقامات جمهوری اسلامی ایران از جمله هاشمی رفسنجانی، وزیر نفت و برخی از نمایندگان مجلس، از سیاست این کشور در قبال ایران انتقاد کنند.

در هفته گذشته نیز برای نخستین بار پس از فروپاشی شوروی سیاست ترکمنستان و جمهوری آذربایجان همسوئی پیدا کرد. کارشناسان گفته‌اند با دور شدن ترکمنستان از ایران این کشور به مواضع جمهوری آذربایجان بیشتر نزدیک شده است. در ماه‌های اخیر نیز مقام‌های آمریکائی و پیمان نظامی ناتو با رئیس جمهور ترکمنستان چندین بار دیدار کرده‌اند.

بنا به نوشته هفته‌نامه اشپیگل، ارتش ترکمنستان پایگاه هوائی مرو را برای استفاده نیروهای ناتو بازسازی می‌کند. اشپیگل به این مسئله نیز اشاره کرده است که، دریاسالار ویلیام فالون فرمانده عملیات نظامی آمریکا در خاورمیانه و خاورنزدیک، در دیداری که پیش از این با مقامات ترکمنستان انجام داده بود، از این همسایه‌ی شمالی ایران به عنوان کشوری مورد اعتماد در تامین امنیت جهانی یاد کرده است.

هفته نامه اشپیگل از این مسئله پرده برداشته است که آمریکا بدنبال بسته شدن پایگاه نظامی "کارشی خان‌آباد" در ازبکستان، در جستجوی پایگاهی جایگزین است. هفته پیش نیز یک نماینده پیمان نظامی ناتو به ترکمنستان پیشنهاد همکاری داد. بدنبال آن رئیس جمهور ترکمنستان به مرزبانان کشور دستور داده است که در گمرکات و مرزها برای ناتو موانعی بوجود نیاورند. اشپیگل همچنین نوشت، سازمان امنیت ترکمنستان برای مخفی نگاهداشتن ارتباط و همکاری این کشور با غرب از تماس شهروندان کشورش با خارجیان جلوگری می‌کند.

برخی از کارشناسان از جمله میشائل لاوبش (Micheal Laubsch)، رئیس Eurasian Transition Group، که یک بنیاد بین‌المللی غیردولتی مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای میانه است، در مصاحبه با دویچه وله گفته‌اند، آمریکا در ترکمنستان نیروی نظامی مستقر کرده و نظامیان آمریکائی در ترکمنستان حضور دارند. به اعتقاد این کارشناسان این آخرین حلقه محاصره ایران از سوی آمریکاست.

فشار آمریکا به ایران از طریق ترکمنستان

در حال حاضر هواپیماهای نظامی آمریکا اجازه دارند از خاک ترکمنستان برای کمک به نیروهای خود در افغانستان استفاده کنند. آمریكایی‌ها به عشق‌آباد وعده می‌دهند از فرودگاه‌های تركمنستان تنها در چارچوب عملیات جنگی در افغانستان استفاده خواهد شد، كارشناسان ولی اظهار عقیده كرده‌اند كه آمریكا عمدتاً برای حمله احتمالی به ایران به حضور نظامی در تركمنستان احتیاج دارد.

میشائل لاوبش رئیس بنیاد مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای میانه در گفتگو با دویچه وله در خصوص حضور نیروهای نظامی آمریکا در ترکمنستان چنین گفت: "ما می‌دانیم که آمریکا در شهر مرو ترکمنستان پایگاه نظامی بسیار مجهز دارد. در روزهای اخیر نیز وزرات دفاع آمریکا با مقامات ترکمنستان مذاکراتی را انجام داد."

بنظر این کارشناس آلمانی، حضور نظامیان آمریکائی در مرزهای شمالی ایران، فشار را به رهبران این کشور افزایش خواهد داد: "آمریکا قصد دارد به ایران این پیام را بدهد که در مرزهای شمالی این کشور نیز حضور دارد. پایگاه هوائی ماری یکی از بزرگترین پایگاههای منطقه است و اهمیت آن بیشتر از پایگاههای دیگر نظامی آمریکا خواهد بود. از پانزدهم ماه مه تاحال پرواز هواپیماهای باربری ناتو بر فراز ترکمنستان بیش از۲۰ درصد افزایش داشته است."

و اما جمهوری اسلامی ایران تابحال هیچگونه عکس‌العملی در خصوص حضور احتمالی نیروهای ناتو در مرزهای شمالی نشان نداده است.

کارشناسان محلی معتقدند، ترکمنستان تا این اواخر "سیاست بی‌طرفانه‌ای" را در قبال ایران و آمریکا پی می‌گرفت، ولی رهبری جدید ترکمنستان با نزدیک شدن به کشورهای متمایل به غرب در منطقه و توسعه روابط خود با آمریکا و ناتو تلاش می‌کند از انزوای سیاسی خارج گردد. هفته نامه آلمانی اشپیگل در عین‌حال به این مسئله نیز اشاره می‌کند که رهبر ترکمنستان قصد دارد نظام استبدادی را نیز حفظ کند.

دویچه وله / طاهر شیرمحمدی