ترکیه؛ انتقاد از اسرائیل به معنای نزدیکی به ایران؟
۱۳۹۱ بهمن ۱۶, دوشنبه
رجب طيب اردوغان، نخست وزير ترکيه روز يکشنبه ۱۵ بهمن ۱۳۹۱ در آنکارا از حمله‌ی جنگنده‌های اسرائیل (۳ فوریه/۱۵ بهمن) به مواضعی در خاک سوریه "به بهانه انتقال سلاح به حزب‌الله لبنان" انتقاد کرد. اردوغان اسرائیل را متهم به "تروریسم دولتی" کرد و گفت، حمله‌ی اسرائیل به سوریه قوانین بین‌المللی را نقض کرده است.
اردوغان این سخنان را پس از آن بیان کرد که ایهود باراک، وزیر دفاع اسرائیل روز یکشنبه، ۱۵ بهمن، در حاشیه نشست امنیتی مونیخ حمله‌ی هوایی کشورش به سوریه را رسما تائید نمود. نخست‌وزیر ترکیه همچنین با اشاره به موضع ایران در خصوص سوریه گفت، ایران باید در مواضع خود نسبت به سوریه بازنگری کند و آن را تغییر دهد.
دلایل انتقاد اردوغان از اسرائیل
اما آیا تغییراتی در موضع ایران نسبت به سوریه ایجاد خواهد شد؟ آرتوم دینچ، کارشناس امور ترکیه و ایران در پاسخ به این پرسش دویچه وله می‌گوید، تضاد ایران و ترکیه ریشه‌دارهست و در کوتاه‌مدت انتظار تغییر مواضع طرفین را نباید داشت. این کارشناس اما تائید می‌کند که اکنون ترکیه، روسیه و ایران در قبال حمله‌ی اخیر اسرائیل به سوریه مواضع مشترکی پیدا کردند.
آرتوم دینچ همچنین تاکید می‌کند که سخنان تند اردوغان علیه اسرائیل پیام خاصی دارد. وی در این رابطه چنین توضیح می‌دهد: «نخست اینکه اردوغان به دنیای عرب و اسلام این پیام را می‌دهد که تمامیت ارضی سوریه جزو خطوط قرمز ترکیه است. دوم این که ترکیه پایبند مواضع قبلی خود مبنی بر مخالفت با "خودسری‌های اسرائیل" در قبال کشورهای منطقه هست. سوم اینکه به حامیان رژیم سوریه یعنی ایران، روسیه و حتی چین این پیام را می‌دهد که موضع ترکیه با موضع غرب و اسرائیل در منطقه فرق می‌کند.»
آقای دینچ می‌افزاید: «اردوغان گفته است که فقط محکوم کردن حمله جنگنده‌های اسرائیلی کافی نیست و موضعی فراتر از آن باید گرفته شود. یعنی این پیام را به ایران می‌دهد که ما می‌توانیم اقدامات مشترکی بکنیم ولی باید در مواضع خودتان در قبال سوریه تغییراتی ایجاد بکنید.»
سود اردوغان از صحبت‌های ضد اسرائیلی
منشه امیر، کارشناس امور خاورمیانه هم به دویچه وله می‌گوید: «سخنان اردوغان در چارچوب اظهارات و سیاستی همیشگی است که دولت او پس از به دست گرفتن قدرت اعمال می‌کند و آن اینکه خودش را رهبر جهان اسلام می‌داند تا خلافت اسلامی دوران امپراطوری عثمانی را بازگرداند. از طرفی، همیشه آقای اردوغان ابراز خصومت نسبت به اسرائیل را وسیله‌ای برای پیشبرد سیاست خود در کشورهای اسلامی کرده است.»
آقای منشه امیر کارشناس مقیم اسرائیل انتقادات اردوغان از اسرائیل را رد کرده و با دفاع از حمله‌ی هوایی اسرائیل، می‌افزاید: «اسرائیل اقدام دفاع از خود انجام داده است و از نظر قوانین بین‌المللی این اقدام مشروع و همچنین درچارچوب اجرای قطعنامه‌ی شورای امنیت است که گفته بود، نباید به دست حزب‌الله لبنان اسلحه برسد. اردوغان حکومت اسد را هم تحریک می‌کند که علیه اسرائیل به اقدام نظامی دست بزند.»
ترکیه؛ انتقاد از اسرائیل و احتمال نزدیکی به ایران
منشه امیر ادامه می‌دهد، گرچه اردوغان انتقادهای شدیدی از اسرائیل می‌کند اما این موضع‌گیری او ترکیه را به ایران نزدیک نخواهد کرد. وی در توضیح این نظر خودمی‌گوید: «اردوغان می‌گوید که دولت اسد باید برود اما ایران حافظ رژیم اسد هست. اردوغان این سخنان را فقط برای کسب محبوبیت در بین کشورهای عرب و جهان اسلام گفته است. وی پیشبرد منافع دولت اسلام‌گرای خود را در سردی روابط با اسرائیل می‌داند و این تنش‌ها ادامه دارد. اما ترکیه زیر فشار آمریکا و ناتو قرار دارد که اختلافش را با اسرائیل حل بکند.»
آقای امیر انتقاد می‌کند که موضع‌گیری تند اردوغان، نخست وزیر ترکیه سبب تحریک اقدام تلافی‌جویانه سوریه می‌شود. این کارشناس درباره بیم اسرائیل در قبال "اقدام تلافی جویانه و یا انتقام" هم می‌گوید: «اسرائیل هوشیاراست و با دقت جریانات را دنبال می‌کند و به هیچ وجه آن را دست کم نمی‌گیرد. در روزهای اخیر همه‌ی تهدیدات جنگی علیه اسرائیل از زبان دیپلمات‌های ایرانی بوده نه از سوی فرماندهان نظامی این کشور. حتی پرزیدنت اسد هم اظهارات نرم و ملایمی داشت و به صراحت نگفت که ما از اسرائیل انتقام می‌گیریم. گرچه حکومت اسلامی ایران، سوریه و حزب الله در شرایط کنونی توان آن را ندارند علیه اسرائیل به یک اقدام علنی دست بزنند، اما بی‌تردید کوشش خواهند کرد که در پاسخ به حمله‌ی هوایی اسرائیل به نحوی انتقام‌جویی کنند که ما از هویت و ماهیت آن نمی‌توانیم اطلاعی داشته باشیم.»
کارشناس: سناریو و بازی جدید ترکیه
محمد مشتاق، کارشناس امور ترکیه درباره انتقادات اردوغان از اسرائیل و درخواست وی از ایران برای تغییر مواضعش نسبت به اسرائیل می‌گوید: «اردوغان در مقابل سئوالی که چرا واکنشی به حمله اسرائیل به سوریه نشان نمی‌دهد، گفت که اگر موضع ایران در قبال سوریه عوض می‌شد، شاید امروز با چنین وضعی روبرو نمی‌شدیم. به نظر من این یک پاسخ انحرافی بود، چون نه مواضع ایران در قبال سوریه تغییر می‌کند و نه ترکیه.»
به نظر مشتاق موضع‌گیری تند اردوغان یک بازی سیاسی و یک سناریو است و به جهت گرفتن رای مردم ترکیه انجام می‌گیرد. وی می‌افزاید: «من شخصا باوری به آن ندارم، چونکه اگر چنین بود در همان روز اول بایستی علیه حمله‌ی اسرائیل موضع‌گیری می‌کرد. ما نه از وزیر امورخارجه ترکیه و نه از سوی نخست وزیر این کشورهیچگونه واکنشی ندیدیم.»
این کارشناس همچنین خاطرنشان می‌کند که روابط امنیتی و نظامی ترکیه با اسرائیل با وجود تیرگی مناسبات سیاسی هنوزادامه دارد.
توسعه مناسبات اقتصادی به رغم انتقاد ترکیه از اسرائیل
برخی دیگر از کارشناسان ترک هم به دویچه وله گفتند مناسبات اقتصادی ترکیه به رغم اختلافات سیاسی این کشور با اسرائیل ادامه داشته است.
کارشناسانی که با دویچه وله صحبت کردند بر سر یک مسئله‌ی دیگرهم اتفاق نظر داشتند و آن اینکه اختلافات سیاسی ایران و ترکیه ریشه‌ای هست و انتقادات تند اردوغان از اسرائیل هم مواضع سیاسی دو کشور را به همدیگر نزدیک نخواهد کرد و سبب تغییر مواضع ترکیه و ایران نسبت به بحران سوریه نخواهد شد.