تحریم‌های مالی و بانکی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی، این کشور را برای دریافت بهای نفت و گاز صادراتی خود با مشکل روبرو کرده است. معامله پایاپای یا دریافت بهای نفت با پول ملی کشورهای واردکننده از معدود امکاناتی هستند که برای ادامه‌ی روابط بازرگانی با شرکای خارجی برای ایران باقی مانده‌اند.
پول ملی کشورهایی چون چین، هند و ترکیه، به عنوان خریداران مهم نفت ایران به نسبت ارزهای معتبر جهانی مانند دلار و یورو از ثبات کمتری برخوردارند و نیاز جمهوری اسلامی برای پرداخت‌های خارجی را تامین نمی‌کنند.

نه طلا نه دلار، فقط لیره

ایران ترجیح می‌دهد وقتی معامله با دلار ممکن نباشد پول نفت خود را دست‌کم به صورت شمش طلا دریافت کند. در ماه‌های گذشته خبرهایی نیز در این زمینه منتشر شده بود که درستی و دقت آنها نامشخص است. روز سه شنبه (۲۰ تیر/ ۱۰ ژوئیه) روزنامه وطن ترکیه از قول یک مقام دولتی نوشت، این کشور از ابتدای سال جاری خورشیدی در برابر دریافت نفت و گاز، به ایران طلا صادر کرده است.

همزمان با انتشار این گزارش، خبرگزاری آناتولی از قول وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه، تانیر ییلدیز، صادرات طلا به ایران در ازای واردات نفت و گاز شایعات بی‌اساس خواند و گفت ما پول نفت ایران را تنها با پول ملی خود، لیره پرداخت می‌کنیم.

به رغم این، خبرگزاری فارس با استناد به گزارش موسسه آمار ترکیه نوشت میزان طلای صادراتی این کشور به ایران در ماه آوریل سال جاری چهار برابر مدت مشابه در سال گذشته بوده است. بنا بر این گزارش ترکیه در این ماه ۲۱ تن طلا به ارزش یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار به ایران صادر کرده است.

معافیت از تحریم با کاهش واردات نفت ایران

ترکیه سال گذشته به طور متوسط روزانه ۱۸۰ هزار بشکه نفت از ایران وارد کرده است. تانیر ییلدیز چهار ماه پیش اعلام کرد این میزان ۲۰ درصد کاهش خواهد یافت. بر اساس اطلاعات منتشر شده از مرکز آمار ترکیه واردات نفت خام این کشور در ماه گذشته، با حدود ۴۰ درصد کاهش به ۱۱۰ بشکه در روز رسیده است.

آنکارا با کاهش واردات نفت از ایران شش ماه از تحریم‌های جدید مالی آمریکا علیه بانک مرکزی جمهوری اسلامی که پایان ماه ژوئن به اجرا گذاشته شد معاف شده است. بانک مرکزی مسئولیت دریافت و انتقال درآمدهای نفتی ایران را بر عهده دارد.

نهاد نقل و انتقالات میان‌بانکی جهانی (سوئیف) پیشتر تمام روابط مالی خود را با موسسه‌های مالی و بانک‌های ایران قطع کرده بود. جستجوی راه‌های جایگزین برای دریافت پول نفت و گاز صادراتی به دلیل دشواری‌های حاصل از این اقدام در دستور کار قرار گرفته است.

افزایش ۳۵ درصدی وابستگی به درآمد نفت

وزیر خارجه ترکیه می‌گوید تنها شرکت بوتاش که واردکننده اصلی گاز ایران است بدهی‌های خود را با دلار پرداخت می‌کند و وارد کنندگان نفت خام پول آن را با لیره به ایران می‌دهند. گرچه تانیز ییلدیز صادرات طلا در برابر نفت را تکذیب کرده، اما افزایش چشمگیر واردات این کالا به ایران بسیار سوال برانگیز است.

ارزش کل طلای وارداتی ایران از ترکیه در ماه مارس سال ۲۰۱۱ میلادی معادل ۱۳ میلیون دلار برآورد می‌شود. در این صورت، ارزش طلای صادر شده از ترکیه به ایران، در ماه آوریل ۲۰۱۲، بیش از ده برابر این رقم بوده است.

محمدرضا رحیمی معاون اول محمود احمدی‌نژاد، ۱۸ تیر، ضمن اعتراف به این که آمریکا در روابط بازرگانی دیگر کشورها با ایران اختلال ایجاد می‌کند مدعی شد تحریم‌های نفتی «تنها ۱۰ درصد اقتصاد ما وابسته به نفت است و تحریم نفتی هم باعث خودکفایی می‌شود.»

در اردیبهشت ماه سال جاری شماری از نمایندگان مجلس یکی از علت‌های مخالفت خود با بودجه سال ۹۱ را افزایش ۳۵ درصدی آن به درآمدهای نفتی نسبت به سال گذشته عنوان می‌کردند. بر این اساس بودجه امسال بیش از ۵۵ درصد وابسته به درآمدهای نفتی است.

روزنامه روسی کومرسانت، روز سه‌شنبه (۱۰ ژوییه/ ۲۰ تیر) به نقل از یک منبع مطلع در وزارت دفاع آمریکا نوشت ایران هفته‌ی گذشته در جریان مذاکرات هسته‌ای کارشناسان، طرحی ارائه کرده که بر اساس آن آماده نشان دادن انعطاف با غرب در مقابل لغو تحریم‌هاست. قرار است دور بعدی گفتگوهای هسته‌ای کارشناسان ایران و کشورهای ۱+۵ سوم مرداد ماه در استانبول برگزار شود.